MADDE DÖNGÜLERİ

1. MADDE DÖNGÜLERİ

2. ●Canlılar yaşayabilmek için su, karbon, oksijen, azot gibi maddelere ihtiyaç duyarlar. Canlılar bu maddeleri vücutlarına aldıktan sonra çeşitli yollarla çevreye geri verirler. Canlılar ve çevre arasındaki bu madde alış-verişine madde döngüsü denir.

3. KARBON DÖNGÜSÜ ●Canlıların en önemli yapı taşlarından birisi karbondur. Karbon elementi; ►Atmosferde karbondioksit gazı şeklinde, ►Denizlerde ve tatlı sularda karbonat ve bikarbonat tuzları şeklinde, ►Kömür,petrol,doğal gaz ve kireç taşında element yada bileşik şeklinde, ►Bütün canlılarda ve ölü organizmalarda ise organik moleküller şeklinde bulunur.

4. ●Solunum, çürüme, yakılan yakıtlar sonucu açığa çıkan karbondioksit havaya, oradan da bitkilere geçer. ●Bitkiler de karbondioksiti fotosentezle organik besine ve oksijene dönüştürür. ►►Sürekli devam eden bu olaya karbondöngüsü denir.

5. ●Oksijen de canlılar için önemli elementlerdendir ve oksijen döngüsü karbon döngüsü ile birlikte gerçekleşmektedir.Oksijen atmosferde oksijen gazı,karbondioksit ve su molekülünde, canlılarda ise organik maddelerin yapısında bulunur.

7. ☼Atmosferdeki karbondioksit oranının sürekli artması karbon döngüsündeki dengenin bozulmasına ve Güneş’ten gelen ışınların yeryüzünden yansıdıktan sonra atmosfere geri dönmesine engel olur.Böylece yeryüzü bir sera gibi giderek ısınır.Bu olay sera etkisi olarak adlandırılır.

8. AZOT DÖNGÜSÜ ●Azot (N), vücut hücrelerimizdeki proteinlerin ve nükleik asitlerin yapısına katıldığı için çok önemlidir. Havanın %78’i azot olmasına rağmen canlılar azotu doğrudan kullanamaz. Havadaki azot şimşek ve yıldırım aracılığıyla oksijenle birleşerek toprağa karışır. Daha sonra bakteriler bu bileşiği bitkiler tarafından kullanılabilecek hâle getirir. Havadaki azot, doğrudan topraktaki azot bakterileri tarafından da kullanılır.

9. ●Bitkinin kök hücrelerinde toplanan azotlu bileşikler hayvanlara geçer, hayvan artıklarıyla da tekrar toprağa karışır. ●Toprakta azot ayrıştıran bakteriler de artıklardaki azotu ayrıştırarak azotu atmosfere verir. ►►Bu dönüşüme azot döngüsü denir.

11. SU DÖNGÜSÜ ☺En önemli yaşam kaynağı sudur.Tüm canlıların %75’i sudan oluşur.Denizler, karalar ve hava arasındaki su alışverişi, yeryüzünde yaşamın varolmasını sağlayan koşulları sürekli kılar.

12. ●Yeryüzünde bulunan sular ısı etkisiyle buharlaşır. ●Oluşan su buharları havaya yükselerek bulutları oluşturur. ●Havada soğuk bir tabakadan geçen su buharı yoğunlaşarak yağış şeklinde tekrar yeryüzüne iner. ►►Bu sürekliliğe su döngüsü denir.

13. SU DÖNGÜSÜ

14. Atmosfer, su kütlesi ve yer arasında suyun üç halinin (katı, sıvı ve gaz) yatay ve dikey taşınımı için kullanılan terime su döngüsü deriz.Su döngüsüne ‘’suyun devir daimi’’ de diyebiliriz.

15. Dünyadaki su daima hareket halindedir, Buz halden sıvı hale, sıvı halden buhar haline ve buhar halinden tekrar sıvı haline dönen suyun bu hareketi süreklilik arz eder.

16. Aslında su döngüsünün bir başlangıcı yoktur. Ama bu döngüyü şöyle sıralayabiliriz.

17. Okyanuslar • Buharlaşma • Yoğunlaşma • Yağış • Kar , buz ve yeraltında su olarak depolanması • Akarsu olarak okyanuslara akması

18. Okyanuslar • Okyanuslardan başlayarak su döngüsünü anlatalım. Su çevrimini harekete geçiren güneş, okyanuslardaki suyu ısıtır,

19. Buharlaşma • ısınan su da atmosfere buharlaşır. Yükselen hava akımları, su buharını atmosfer içinde yukarıya kadar taşır,

20. Yoğunlaşma • Atmosferde bulunan daha soğuk hava bulutlar içinde yoğunlaşmaya sebep olur

21. Yağış • Hava akımları, bulutları dünya çevresinde hareket ettirir, bulut zerreleri bir araya gelerek, büyürler ve yağış olarak gökyüzünden düşerler. Bazı yağışlar, kar yada dolu olarak dünyaya geri döner

22. Buzul ve yeraltında su olarak depolanması • Donmuş su kütleleri halinde buzullar şeklinde birikebilir. Ilıman iklimler de ilkbahar geldiğinde kar örtüleri erir ve eriyen su, toprak yüzeyinde akı şa geçer.Toprak akan suyun bir kısmını eme rek yer altında depo eder.

23. Akarsu olarak okyanuslara akması • Yağışın çoğu okyanuslara yada toprağa düşerek yerçekiminin etkisiyle yüzey akışı olarak akar. Akışın bir kısmı vadilerdeki nehirlere karışır ve buradan da nehirler vasıtasıyla okyanuslara doğru hareket eder.

24. (PARANTEZ)Akarsulardan yararlanmak için barajlar yapılır.

25. Bazı yeraltı suları yer yüzeyinde buldukları açıklıklardan tatlı su kaynakları olarak tekrar ortaya çıkarlar.

26. Sığ yeraltı suyu, bitki kökleri tarafından alınır ve yaprak yüzeyinden terlemeyle atmosfere geri döner

27. Su döngüsü milyonlarca yıldır devam etmekte olup hayatın mevcudiyeti buna dayanır. Susuz bir hayat dayanılmaz olurdu.

29. Yer altındaki su

30. Suyun Doğal Dolanımı

31. Yeryüzündeki sularda, güneş enerjisinin etkisiyle sürekli buharlaşma olur.

32. Atmosfere yükselen su buharı, atmosferin soğuk tabakalarında yoğunlaşarak yağmur, dolu, kar şeklinde tekrar yeryüzüne döner. Bu olaya suyun doğal dolanımı denir.

33. Bu Olaya Suyun Doğal Dolanımı Denir.

34. Alıştırmalar • Aşağıdakilerden hangisinin meydana gelişinde, suyun dolanımı etkili değildir? • Yeryüzündeki bitki örtüsünün farklı olmasında • Yer kabuğunun derinliklerinde suların sıcak olmasında • Canlıların kolayca su temin etmelerinde • Yer altı sularının ve akarsuların oluşumunda

35. Yer kabuğunun derinliklerindeki suların sıcak olmasında