Maciej Białecki

1. Maciej Białecki Możliwości rozwoju leśnej edukacji w Polsce

2. „Polityka leśna państwa”, przyjęta przez Radę Ministrów 22 kwietnia 1997 r.: III. Cele i priorytety polityki leśnej 8. Kierunki działań wzmacniających funkcje lasów, zwłaszcza lasów publicznych, będą ponadto podejmowane w zakresie funkcji społecznych: przez ekologiczną i leśną edukację społeczeństwa oraz kształtowanie właściwych postaw wobec lasów i leśnictwa.

3. Realizując zadanie zaszczepienia szacunku dla naturalnych zasobów przyrody nauczyciele w Polsce mają do dyspozycji bezcenną pomoc naukową, którą można napotkać na co trzecim metrze kwadratowym kraju - las.

4. Warszawa, skrzyżowanie ul. Kunickiego i ul. gen. Kleeberga

5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 sierpnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół Nie pojawia się w nim w ogóle słowo „las”. W klasach I-III pojawia się tylko niewielki temat „formy ochrony środowiska przyrodniczego w najbliższej okolicy”.

6. Konkurs „Czysty las”

7. Propozycja zmian w ustawie z dnia 28 września 1991 r. o lasach(projekt Towarzystwa Przyjaciół Lasu) Edukacja leśna - zespół działań w zakresie kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych oraz kształcenia i doskonalenia nauczycieli mających na celu uwzględnienie tematyki leśnej w nauczaniu przyrody, biologii i edukacji ekologicznej, a także promocję ochrony i szacunku dla przyrody.

8. Zarządzenie nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 9 maja 2003 r. W każdym Leśnym Kompleksie Promocyjnym jest zatrudniony przynajmniej jeden pracownik Służby Leśnej na stanowisku specjalisty lub starszego specjalisty ds. edukacji leśnej. W każdej regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych wyznaczono pracownika koordynującego zadania z zakresu edukacji leśnej. W nadleśnictwach przypisano wybranym pracownikom zadania z zakresu edukacji leśnej.

9. Zarządzenie nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 9 maja 2003 r. Dziesięcioletnie programy edukacji leśnej sporządzają nadleśniczowie w ramach planów urządzenia lasu. Prace nad programem prowadzi „komisja programu edukacji leśnej w nadleśnictwie”, w skład której wchodzą: zajmujący się edukacją pracownik nadleśnictwa, koordynator edukacji leśnej na szczeblu regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych oraz przedstawiciele lokalnych instytucji i organizacji zajmujących się edukacją ekologiczną. Programy zawierają m. in. listę potencjalnych partnerów w edukacji leśnej (szkół, ośrodków edukacji ekologicznej, parków krajobrazowych i narodowych, samorządów, mediów i organizacji pozarządowych).

10. Zarządzenie nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 9 maja 2003 r. Plany roczne dotyczą budowy, rozbudowy i zagospodarowania obiektów edukacji leśnej oraz przygotowywanych przedsięwzięć. Sprawozdania roczne, zwane „kroniką”, zawierają zestawienia przedsięwzięć i frekwencji osób z nich korzystających, zestawienia podmiotów współpracujących z nadleśnictwem w zakresie edukacji oraz informację o pracownikach nadleśnictwa zajmujących się edukacją leśną.

11. W żadnym miejscu sporządzanego przez nadleśnictwo programu, planu ani sprawozdania z edukacji leśnej nie znajdziemy informacji syntetycznej, jaka część placówek oświatowych z terenu nadleśnictwa czy powiatu objęta jest działaniami edukacyjnymi. Nadleśnictwa organizując edukację leśną dla szkół „z okolicy” nie są w stanie objąć nią równomiernie wszystkich placówek oświatowych w kraju. W szczególności dotyczy to wielkich miast.

13. W 2007 r. w Lasach Państwowych funkcjonowało 4699 obiektów edukacyjnych: 40 ośrodków edukacji ekologicznej, 458 wiat edukacyjnych, 235 izb edukacji leśnej, 833 ścieżki edukacyjne, 1498 punktów edukacji leśnej i 1635 innych obiektów wykorzystywanych w edukacji leśnej. Z różnych form edukacji leśnej oferowanej przez Lasy Państwowe (po odliczeniu spotkań z leśnikami w szkołach, w domach kultury, muzeach, urzędach itp.) skorzystało w 2007 r. zaledwie 1 432 163 osób. Jeżeli obiekty leśnej edukacji byłyby wykorzystywane przez 150 dni roku szkolnego z intensywnością jeden oddział szkolny dziennie, to leśna edukacja w ciągu jednego roku objęłaby trzykrotnie każdego ucznia.

14. Krajowy Program Edukacji Leśnej mający dwa cele operacyjne: koordynację terytorialną placówek oświatowych z leśnymi obiektami edukacyjnymi, zapewniającą równomierne zaspokojenie potrzeb w skali kraju, oraz stworzenie systemu transportu i pobytu uczniów w leśnych obiektach.

15. Za edukację leśną powinni odpowiadać zarówno gospodarze lasu: PGL Lasy Państwowe, jak i administracja oświatowa: organy prowadzące placówki oświatowe, czyli jednostki samorządu terytorialnego. Udział organizacji pozarządowych oraz wolontariuszy mających ścisłe związki z otoczeniem społecznym lasu.

16. Krajowy Program Edukacji Leśnej byłby podstawą porozumienia pomiędzy Dyrektorem Generalnym Lasów Państwowych a Ministrem Edukacji Narodowej. Ostatni taki dokument pochodzi z innej epoki - jest to porozumienie Ministrów Edukacji Narodowej oraz Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 19 kwietnia 1995 roku w sprawie opracowania i wdrożenia narodowej strategii edukacji przyrodniczej. Programy edukacji leśnej powinny też powstawać na niższych szczeblach zarządzania. Na ich podstawie dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych zawieraliby porozumienia z zarządami województw, będącymi organami prowadzącymi m. in. ośrodki doskonalenia nauczycieli, a nadleśniczowie zawieraliby porozumienia z zarządami powiatów i wójtami (burmistrzami, prezydentami), czyli organami prowadzącymi szkoły i inne placówki oświatowe. .

17. Finansowanie edukacji leśnej powinno być ustawowo zleconym zadaniem PGL Lasy Państwowe, w szczegółowym zakresie ustalonym przez Ministra Środowiska. Lasy Państwowe powinny otrzymywać dotację na: - tworzenie i prowadzenie leśnych kompleksów promocyjnych, zakładanie ścieżek przyrodniczo-leśnych i innych obiektów; - realizację porozumień związanych z programami edukacyjnymi wszystkich szczebli.

18. Realizatorzy programów edukacji leśnej: - pracownicy nadleśnictw, którzy bezpośrednio współpracują ze szkołami; - doradcy metodyczni, finansowani dzięki porozumieniom swoich organów prowadzących z jednostkami Lasów Państwowych. Po przeszkoleniu doradcy metodyczni stworzą łącznik pomiędzy leśnikami, pedagogami i wszystkimi przyjaciółmi lasu zaangażowanymi w leśną edukację.

19. Udział organizacji pozarządowych oraz wolontariuszy mających ścisłe związki z otoczeniem społecznym lasu.

20. Sposobem na zainteresowanie młodzieży edukacją leśną są szkolne koła Towarzystwa Przyjaciół Lasu. Ich zadania: - spotkania, szkolenia, seminaria, pogadanki i pokazy; - wyłanianie młodzieżowych liderów edukacji leśnej; - stworzenie systemu wolontariatu wykorzystywanego dla prowadzenia zajęć terenowych z zakresu edukacji leśnej.

21. Szczególnego wsparcia wymaga edukacja leśna w szkołach w dużych aglomeracjach miejskich.

22. Narzędzia: - metropolitalne zespoły ekspertów, złożone z przedstawicieli Lasów Państwowych oraz doradców metodycznych; - zajęcia wyjazdowe nauczycieli prezentujące praktyczne możliwości korzystania z bazy Lasów Państwowych; - pomoc w zdobywaniu środków na realizację zajęć terenowych, w szczególności na pokrycie kosztów transportu.

23. Dziękuję za uwagę! Maciej Białecki maciej@bialecki.net.pl Zarząd Główny Towarzystwa Przyjaciół Lasu www.tpl.org.pl