JULIUSZ SŁOWACKI

1. JULIUSZ SŁOWACKI propozycje rozwiązań metodycznych do wybranych utworów

2. Rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego

3. UCHWAŁA Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 stycznia 2009 r. w sprawie ogłoszenia roku 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego W roku 2009 przypada 200. rocznica urodzin Juliusza Słowackiego, a zarazem 160. rocznica jego śmierci. Naszym obowiązkiem jest uczcić i przypomnieć jednego z najwybitniejszych w polskich dziejach poetę. Poezja Juliusza Słowackiego pozostaje i pozostanie jednym z najważniejszych dokonań polskiej literatury. Jego twórczość to najwyższej próby romantyzm o wymiarze europejskim. Jest to literatura otwarta na świat i inne kultury, ale nieuciekająca od tematów lokalnych, łącząca polską kulturę i historię z kręgiem antycznej cywilizacji greckiej, pełna fantastyki i wizjonerstwa. Słowacki to poeta przeżywający polskość w sposób najgłębszy, niewahający się pokazać rozterek i dramatów temu towarzyszących. Jego utwory były duchową inspiracją dla wielu pokoleń Polaków walczących o odrodzenie Państwa Polskiego. Niech Rok Słowackiego stanie się okazją do przypomnienia zasług, twórczości i postaci wielkiego polskiego twórcy romantycznego, jednego z tych, którym Polska zawdzięcza przetrwanie duchowe i narodowe pod zaborami. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego. MARSZAŁEK SEJMU / - / Bronisław Komorowski

4. „My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni”(Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”) • Uczenie literatury: • opór młodych, • znudzenie, • męczenie umysłu czytaniem, • ból z powodu czytania i myślenia, • bezradność nauczyciela wobec oporu i zniechęcenia młodych ludzi, • Uczenie rozumienia literatury = rozumienie życia przez literaturę.

5. „My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni”(Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”) • Na pytanie: „Które utwory stały Ci się bliskie dzięki lekcjom języka polskiego?” (…) niejeden oporny Gałkiewicz mógłby powiedzieć: „Czytałem, Panie Profesorze, Słowackiego pod przymusem, ale nie żałuję, gdyż dzięki lekcjom zapamiętałem nazwisko poety i mogę napisać wypracowanie, że Słowacki wielki jest.”

6. „My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni”(Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”) • Należałoby dać mu odpowiedź: „Dziękuję Ci, Gałkiewicz. Chcę, abyś był wobec literatury szczery, nie mówił sloganów, a jeśli wieszczowie ci nadokuczają, abyś zwrócił się do Witkacego, Gombrowicza i Mrożka. Póki co, napisz wypracowanie: „W jakim stopniu szkoła potrafiła mnie zachęcić do literatury i do czytania w ogóle, a w jakim okazała się bezradna i niestety, nie uczyniła ze mnie czytelniczego anioła?”.

7. Propozycje rozwiązań metodycznych • „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…” • „Grób Agamemnona” • „Bogarodzico, Dziewico…” • „Kordian”

8. „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…” Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała, Że w posąg mieni nawet pożegnanie. Ta kartka wieki tu będzie płakała I łez jej stanie. Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę, Ja kończę moje na ziemi wygnanie, Ale samotny – ale łzami płynę – I to pisanie…

9. „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…” Słowacki zastosował w wierszu inwersję składniową. Jeśli uporządkujemy zmieniony przez poetę szyk, otrzymamy tekst: „Ta kartka wieki tu będzie płakała I łez jej stanie. Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała, Że w posąg mieni nawet pożegnanie. Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę, Ja kończę moje na ziemi wygnanie I to pisanie, Ale samotny – ale łzami płynę…”

10. „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…” Przykłady tematów: • Romantyczna parafraza Horacjańskiego „Exegi monumentum”; • Miniatura poetycka Słowackiego („Bo to jest wieszcza…”) a wiersz – płacz Mickiewicza („Polały się łzy…”); • Posąg marmurowej trwałości Juliusza Słowackiego i „Tren XV” Jana Kochanowskiego.

11. „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”(elementy analizy) Układ rymów: • abab cbcb „pożegnanie”, „stanie”, „wygnanie”, „pisanie”; • zwrotki stanowią spójnącałość; Budowa stroficzna, wersyfikacyjna: • dwie strofy safickie (3 wersy 11- zgłoskowe ze średniówką po 5 sylabie, wers czwarty 5 – zgłoskowy); • przywołanie liryki Safony poprzez schemat wersyfikacyjno – rytmiczny;

12. „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”(elementy analizy) Podmiot liryczny: • poeta obdarzony boską mocą wieszcza; • poeta, który „pożegnanie”, „płacz”, „łzy” (ulotność, płynność) przemienia w trwały posąg; • ujawnia dumną pewność siebie (poeta wieszcz, prorok); • „najjaśniejsza chwała” prawdziwego poety: • boski majestat, • gloria wieszczego ducha, • „w posąg mieni nawet pożegnanie”( dowód wielkości tego co ulotne i osobliwe), • marmurowa trwałość,

13. „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”(elementy analizy) • poeta obdarzony twórczą potęgą: • paradoks („Ta kartka wieki tu będzie płakała /I łez jej stanie.”) – nieśmiertelne dzieło poeta powierza znikomej kartce; • odniesienie do poezji sztambuchowej; • poeta w obliczu śmierci: • śmierć jako kres „wygnania” (kończy cierpienia wygnańca tęskniącego za ojczyzną i kończy udrękę ducha tęskniącego za niebem); • pożegnanie (nieokreślony wyraźnie adresat („Kiedy w daleka odjeżdżasz krainę/Ja kończę na ziemi wygnanie”) potęguje mękę osamotnienia; • ból, gorycz, rozstanie, rozłąka określone metaforą „łzami płynę”;

14. „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”(elementy analizy) • wiersz – płaczący posag; • wiersz pomnik – posąg marmurowej trwałości, pulsujący bólem i płynący łzami; • romantyczna parafraza Horacjańskiego „Exegi monumentum” – pożegnanie z najbliższą mu osobą, z życiem i z własną twórczością;

15. ZADANIE: Poetycka sława, pożegnanie. Dokonaj porównania tekstów z różnych epok literackich. • Horacy „Exegi monumentum”, • Jan Kochanowski „Pieśń XXIV” („Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony…), • Juliusz Słowacki „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”, • Adam Mickiewicz „Polały się łzy…”, • Zbigniew Herbert „Brewiarz I” (z tomu „Epilog burzy”),

17. „Bogarodzico, Dziewico…” Przykład tematu: • Trzy Bogurodzice – „Hymn” J. Słowackiego, „Modlitwa do Bogarodzicy” K. K. Baczyńskiego, „Stara pieśń na Binarową” M. Białoszewskiego: • określenie celu aluzji: moralno – polityczny, moralny, klucz do polskości, do przeszłości; • analiza porównawcza utworów: • rozpoznanie nadrzędnej zasady zestawienia utworów (podobieństwa, różnice); • analiza i interpretacja - podstawowe płaszczyzny porównywania utworów (kluczowe wyrażenia, motywy; miejsca nacechowane semantycznie; nadawca, odbiorca; ukształtowanie wypowiedzi; temat; konteksty; wnioski)

18. „Kordian”(filozoficzne dojrzewanie Kordiana – fragmenty monologów z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont – Blanc) • dramat pokazuje stan świadomości narodowej w dobie przełomu światopoglądowego i w obliczu historycznej klęski ojczyzny; • romantyczny bohater na planie pierwszym – wybitna jednostka przeżywająca historię i zmierzająca do samookreślenia wobec konieczności dziejowej; • Kordian – romantyczny poeta, wędrowiec - filozof (odbywa typową podróż literacką, szlakiem modnych podróżników romantycznych z bogatych sfer połączoną z poszukiwaniem idei);

19. „Kordian”(filozoficzne dojrzewanie Kordiana – fragmenty monologów z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont – Blanc) • ideowe poszukiwania bohatera w akcie I ; • filozoficzny monolog na górze Mont Blanc w akcie II; Wskazówki do analizy: • określenie sytuacji, • „myśl” jako słowo klucz (wskazanie wyrażeń, zwrotów ze słowem „myśl”), • interpretacja cytatów z rzeczownikiem „myśl”, • przywołanie właściwych kontekstów celem sensownego odczytania monologów Kordiana (biograficzny, biblijny, literacki, historyczny),

20. BIBLIOGRAFIA • Stanisław Bortnowski, „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”, STENTOR, Warszawa 2004. • Stanisław Falkowski i Paweł Stępień, „Ciężkie norwidy czyli subiektywny przewodnik po literaturze polskiej”, Świat Ksiązki, Warszawa 2009. • „Historia literatury i kultury polskiej” tom 2 „Romantyzm, pozytywizm”, Świat Ksiązki, Warszawa 2007. • Alina Kowalczykowa, „Słowacki”, PWN, Warszawa 1994.

21. Opracowała Elżbieta Anioła Czarnków, kwiecień 2009