Technische Infrastructuur in de Ruimtelijke Ordening

1. Technische Infrastructuur in de Ruimtelijke Ordening Ruimtelijke Ordening als instrument voor Duurzame Mobiliteit

2. Ruimtelijke Ordening als instrument voor Duurzame Mobiliteit • RO en Duurzame Mobiliteit • Locatiebeleid • Keuze bouwlocaties • Slotopmerkingen

3. De opgave • Individuen moeten zich kunnen ontplooien • Diversiteit, samenhang en duurzaamheid van de samenleving (en het fysisch milieu) waarborgen • Optimaal functioneren van gebieden (afgeleide opgave) • Vraag: in hoeverre is er sprake van maakbaarheid van de samenleving

4. Bereikbaarheid • Verkeers- en vervoerstelsels hebben een belangrijke sturende en structurerende kracht in de ruimtelijke ontwikkeling op de lange termijn • Bereikbaarheid als sleutel voor gewenste ruimtelijke ontwikkeling • Gebieden met hoge functiedichtheid  goede bereikbaarheid • Gebieden met lage functiedichtheid  beperkte bereikbaarheid • Het is tevens van groot belang om zowel de interne als de externe bereikbaarheid van een gebied in beschouwing te nemen

5. Afwikkeling verkeer in netwerken Dynamische herkomst- bestemmingsmatrix Dynamisch verkeersmanagement Bereikbaarheid Dagelijks activiteitenpatroon Vervoers- management Infrastructuur- netwerken Ruimtelijke structuur Mobiliteit

6. Duurzame mobiliteit • Betekent een sterke beperking van de schadelijke milieueffecten van mobiliteit Door: • Minder verplaatsingen • Kortere verplaatsingen • Gebruik milieuvriendelijke vervoerwijzen • Technologische verbeteringen

7. Mobiliteit: gedrag van mensen • Toenemende spreiding van activiteiten is haast onontkoombaar • Schaalvergroting en toenemende interactie tussen stedelijke gebieden: overlappende stadsgewesten • Het bieden van goede bereikbaarheid leidt tot meer mobiliteit • Het verslechteren van bereikbaarheid leidt tot verlies aan leefbaarheid

8. Ruimtelijke Ordening als instrument voor duurzame mobiliteit • Verplaatsen is geen doel op zich; verplaatsingen gaan van herkomst naar bestemming • Ruimtelijke ordening stuurt de ruimtelijke spreiding van herkomsten en bestemmingen • Ruimtelijke ordening kan dus wellicht de mobiliteit beïnvloeden: • aantal verplaatsingen • afstand • vervoermiddel • Echter niet direct: de keuze om een verplaatsing te maken, met welk vervoermiddel en waar naartoe blijft een vrije keuze.

9. Lange termijn instrument • Ieder jaar wordt slechts een klein deel van de gebouwde omgeving gewijzigd (een klein deel aan de gebouwde omgeving toegevoegd) • Die wijziging/toevoeging staat er dan wel voor 50 jaar • Op korte termijn niet zoveel effect • Effect wel voor lange termijn gegarandeerd • Besluiten zijn praktisch onomkeerbaar: weet wat je doet

10. Locatiebeleid Idee: • Activiteiten verschillen in de mobiliteit die ermee samenhangt • Locaties verschillen in bereikbaarheid • De juiste activiteit (het juiste bedrijf) op de juiste plaats • Kantoor met hoog potentieel OV-gebruik: bij NMBS station • Industrie met veel aan- en afvoer van goederen: bij autosnelweg • Mobiliteitskenmerken van bedrijven: Mobiliteitsprofielen • Bereikbaarheid van locaties: Bereikbaarheidsprofielen

11. Bereikbaarheidsprofielen (1) A-locaties: • Optimaal door OV ontsloten (bijv. snelle en frequente verbindingen met andere stedelijke centra) • Ontsluiting voor autoverkeer is van ondergeschikt belang • Stringent parkeerbeleid • Goede OV-verbinding met park-and-ride voorzieningen gelegen aan de rand van de stad • Inrichting bevordert gebruik openbaar vervoer en langzaam vervoer • Voorzieningen in omgeving station hebben stedelijke allure (aantrekkelijke verblijfs- en werkomgeving)

12. Bereikbaarheidsprofielen (2) B-locaties: • Ligging op knooppunt stadsgewestelijk/stedelijk OV-lijnennet • Ligging aan stedelijke hoofdweg of nabij afslag autosnelweg • Beperking parkeerfaciliteiten, afgestemd op type bedrijven dat voor vestiging in aanmerking komt • Inrichting moedigt gebruik openbaar vervoer en langzaam vervoer aan • Goede bereikbaarheid per OV en redelijke bereikbaarheid per auto

13. Bereikbaarheidsprofielen (3) C-locaties • Optimaal ontsloten over de weg (ligging direct of in de nabijheid van afslag autosnelweg) • Geen eisen m.b.t. kwaliteit ontsluiting OV (evt. gebruik OV voor wo-we verplaatsingen bevorderen) • Parkeerfaciliteiten zijn afgestemd op type bedrijf (weinig werknemers per oppervlakte eenheid) • Congestievrije aansluiting op hoofdtransportassen (ter vermijding congestie openbaar vervoer inzetten voor niet-noodzakelijke autoverplaatsingen) • Gelegen in of aan de rand van het stedelijk gebied

14. Mobiliteitsprofielen (1) Vastgesteld voor bedrijf of publieke voorziening • Potentieel OV-gebruik van werknemers en bezoekers van bedrijf of voorziening of • Reële auto-afhankelijkheid die nodig is voor bedrijfsvoering

15. Mobiliteitsprofielen (2) Hoofdkenmerken: • De arbeidsintensiteit (aantal werknemers per oppervlakte-eenheid beïnvloedt potentieel gebruik OV) • De auto-afhankelijkheid van de bedrijfsvoering (vooral zakelijke auto-afhankelijkheid) • De bezoekersintensiteit (veel bezoekers scheppen kansen voor OV) • De afhankelijkheid van goederentransport over de weg

16. Afstemming bereikbaarheids- en mobiliteitsprofielen Legenda Arbeidsintensiteit 1 = extensief > 100 m2/werknemer 2 = matig intensief 40 – 100 m2/werknemer 3 = intensief < 40 m2/werknemer Zakelijke auto-afhankelijkheid • = minder dan 20% van het aantal werkzame personen is auto-afhankerlijk • = 20 - 30% van het aantal werkzame personen is auto-afhankerlijk • = meer dan 30% van het aantal werkzame personen is auto-afhankerlijk Bezoekersintensiteit • = extensief: vrijwel nooit of incidenteel bezoekers in kader van bedrijfsvoering (> 300 m2/bez.) • = regelmatig: regelmatig contact met klanten of relaties die het bedrijf bezoeken (100-300 m2/bez.) • = intensief: dagelijkse stroom bezoekers is substantieel onderdeel van de bedrijfsvoering; bedrijfsactiviteit direct gericht op klanten/bezoekers, baliefuncties, e.d. (< 100 m2/bez.) Goederenvervoer over de weg • = nauwelijks belangrijk • = mogelijk belangrijk • = belangrijk

17. Afstemming bereikbaarheids- en mobiliteitsprofielen

18. Locatiebeleid: gangbare praktijk Ontsluitingskenmerken • A-locaties: binnen 15 minuten van IC station • B-locaties: binnen 800 meter van station/busknooppunt en bij de autosnelweg • C-locaties: bij afslag autosnelweg

19. Het zwarte gat van de B-locatie • Ontwikkeling A-locaties vaak moeizaam • Onderscheid A- en B-kantoren moeilijk  A-kantoren mogen ook op B-locaties • Op B-locaties hoog auto-aandeel • Autobereikbaarheid vaak erg goed • OV-bereikbaarheid slechts redelijk • Fietsbereikbaarheid geen criterium • De meeste regio’s hebben geen of weinig B-locaties  eisen OV versoepeld of gekoppeld aan toekomstig OV • Resultaat: A-kantoren op ‘B’-locaties met ‘C’ modal split

20. Locatiebeleid: alternatieve aanpak • Onderscheid maken naar doelstellingen  zakelijk verkeer (niet aan tornen) versus mobiliteitsgeleiding • Zakelijk verkeer: ontsluitingskenmerken of positie in het netwerk zijn belangrijk • Mobiliteitsgeleiding: actuele bereikbaarheid is belangrijk • Waar woont het personeel • Voor welk deel is de fiets een reëel alternatief (< 5 km) • Voor welk deel is OV een reëel alternatief (VF < 1,5) • Resterend deel is afhankelijk van de auto

21. Bereikbaarheidsprofielen

22. Plaatswaarde en Knoopwaarde (Bertolini) • Plaatswaarde: stedenbouwkundige kracht als vestigingsplek • Bedrijven, type werkgelegenheid • Diensten • Wonen • Knoopwaarde: de vervoerscapaciteit • Hiërarchie knooppunt • Multimodale ontsluiting • Situering in netwerk • Bereikbaarheid andere locaties

23. Plaatswaarde en Knoopwaarde (Bertolini)

24. Voorbeeld: regio Eindhoven

25. Conclusie werklocaties • Locatiebeleid kan heel effectief zijn • Infrastructurele ontsluiting zegt niet alles • Nabijheid en kansen fiets cruciaal • Parkeerbeleid cruciaal • Methoden beschikbaar om zicht te krijgen op kansen voor mobiliteitsgeleiding

26. Overzicht Het probleem • Uitdijende steden en specialisatie (suburbanisatie = vraag) • Toenemend autogebruik (massamotorisering = vraag) De opties • Terugdringen verplaatsingsafstanden • Beïnvloeden modal split Huidige beleidskeuzen • Wonen: Nabijheid boven bereikbaarheid • Werken: Bereikbaarheid boven nabijheid

27. Primaat bij nabijheid Wonen • Reductie autokilometers • Draagvlakversterking grootstedelijke voorzieningen • Vergroting bereik inwoners Werken • Reductie verplaatsingsafstanden • Meer mogelijkheden voor langzaam verkeer • Versterking concurrentiepositie openbaar vervoer

28. Tekortkomingen en dilemma’s • Wonen: de prijs van nabijheid • ‘beter’ is ook duurder en tijdrovender • Ontsluiting ‘nabije’ locaties past vaak slecht in netwerkconcept • Infrastructuur uitbreidingen dienen primair het ‘bestaande’ te verbeteren, niet het nieuwe te ‘ontsluiten’

29. Tekortkomingen en dilemma’s Werken: • Gebrekkige koppeling indicatoren voor ABC aan doelstellingen • Mogelijkheden van Langzaam vervoer en Nabijheid onderschat • Gevaar voor overconcentratie