dr Leszek Wincenciak, dr Robert Ślepaczuk, Tomasz Gajderowicz

1. dr Leszek Wincenciak, dr Robert Ślepaczuk, Tomasz Gajderowicz Dobre praktyki w zapewnianiu jakości kształcenia na Wydziale Nauk Ekonomicznych

2. Istniejące elementy przeglądu programów • Okresowa analiza programów poszczególnych kierunków (np. w br. dotyczyła 4 specjalności na 7 prowadzonych na kierunku Ekonomia) • weryfikacja programu nauczania przedmiotów do wyboru • ankietowa ocena zajęć przez studentów wraz z ich zawartością programową • ocena wyników prac dyplomowych i przebiegu egzaminów dyplomowych • analiza wyborów specjalności i zajęć do wyboru dokonywanych przez studentów • dyskusja na forum Komisji Dydaktycznej wszystkich uwag zgłaszanych do programu studiów przez nauczycieli akademickich lub studentów; a jeśli sprawa tego wymaga, uzgodnienie stanowiska w sprawie ewentualnych zmian i skierowanie projektów na obrady i do zatwierdzenia przez Radę Wydziału

3. Podstawowe przesłanki zmian programów studiów (ostatnie 20 lat) • postęp w rozwoju nauki w dyscyplinach, którymi się zajmują pracownicy • rozwój kadry naukowej • zmiany we wzorach kształcenia w czołowych uczelniach europejskich i amerykańskich • zmiany na rynku pracy • związane z nimi zmiany w oczekiwaniach studentów dotyczących specjalności i zawartości kształcenia na poszczególnych kierunkach • zmiany w wymaganiach formalnych, wynikających głównie z zasad wdrażania procesu bolońskiego w Polsce, charakterystyk standardów kształcenia wprowadzanych przez właściwe ministerstwo (aktualnie MNiSW) • realizacja zamiaru wyartykułowanego przy okazji reformy w początku lat 90., zwiększenia dostępności studentów do zajęć prowadzonych w językach obcych (głównie po angielsku) i w otoczeniu międzynarodowym

4. Impulsy do zmiany programu • Kierowane do Komisji Dydaktycznej lub dziekanów wystąpienia: • pracowników naukowo-dydaktycznych • katedr lub zakładów • oraz organów lub przedstawicieli Samorządu Studentów • Ocena potrzeby zmiany programu powstała w trakcie analizy realizacji programu, rekrutacji lub wyników studiów oraz wprowadzania nowych regulacji państwowych, przeprowadzana przez: • dziekanów • Komisję Dydaktyczną

5. Przykłady • „Duża” reforma programowa – przejście na studia dwustopniowe • Okresowe zmiany programów: • Powołanie nowej specjalności Ekonomia Międzynarodowa w miejsce Ekonomii Integracji Europejskiej • Powołanie specjalności Quantative Finannce w miejsce European Banking and Finance

6. „Duża” reforma programowa (3+2)Etapy • na Radzie Wydziału przyjęto zaproponowane przez dziekanów wyjściowe założenia co do kierunków i specjalności studiów I i II stopnia oraz podstawowych zasad kształtowania programu • pierwsze wersje programu studiów opracowała Komisja Dydaktyczna konsultując je (na różnych etapach tworzenia) z wybranymi katedrami, wykładowcami • obszerne dyskusje (dwie) na Radzie Wydziału zaowocowały powołaniem specjalnej Komisji ds. Reformy Programu Studiów (w jej skład wchodzili przedstawiciele wszystkich grup pracowniczych z przewagą samodzielnych pracowników nauki, doktorantów oraz studentów)

7. „Duża” reforma programowa (3+2)Etapy cd. • Komisja ds. Reformy Programu Studiów opracowała nowy program a jednocześnie: • odbywały się zebrania katedr (jeśli miały takie życzenie) poświęcone zajęciom, przewidywanym przez Komisję lub postulowanym przez katedry i ich pracowników • niektórzy pracownicy składali wnioski dotyczące konstrukcji programu (także na piśmie kierowane nie tylko do Komisji ale i do Rady Wydziału • konsultowano zawartość programu poszczególnych przedmiotów z pracownikami lub katedrami, które by je prowadziły • Dyskusje (dwie) na Radzie Wydziału zakończyły proces tworzenia programu – w wyniku głosowania ostatecznie przyjęto program zaproponowany przez Komisję ds. Reformy Programu Studiów

8. Wyjściowe założenia Rady Wydziału • Uwzględnienie: • Ocen realizacji dotychczasowych programów • Nowych standardów kształcenia • Ograniczenie liczby godzin zajęć na rzecz dokumentowanej pracy własnej studentów • Wyeliminowanie powtarzających się treści programowych na różnych przedmiotach i wprowadzenie treści, których brak sygnalizowali studenci (wnioski z ankiet studenckich) • Zapewnienie spójności w pogłębianiu wiedzy i umiejętności poprzez zapewnienie przez poszczególne przedmioty właściwego przygotowania do podjęcia studiów w ramach następnych przedmiotów (wnioski katedr i poszczególnych wykładowców) • Dążenie do zmniejszenia liczby wyodrębnionych przedmiotów nie powiązanych ze sobą na rzecz tworzenia zajęć obszerniejszych w mniejszej liczbie, wewnętrznie bardziej skoordynowanych

9. Pozostałe przesłanki zmian programów (Komisja ds. Reformy Programu Studiów) • Dotychczasowe sylwetki absolwenta z (niewielkimi) modyfikacjami wymaganymi nowymi standardami kształcenia (głównie w odniesieniu do kierunku Finanse i Rachunkowość w miejsce wcześniejszego kierunku Finanse i Bankowość); sylwetki te już wcześniej (poprzednia wersja pochodziła z 2002 i 2004 r.) uwzględniały problem kształtowania wiedzy, umiejętności w trakcie studiów, jak i ich przydatności do zatrudnienia (nie tylko na polskim ale i europejskim rynku pracy) oraz kontynuacji kształcenia • Analiza wyników uzyskiwanych przez studentów WNE na częściowych studiach zagranicą • Analiza programów studiów ekonomicznych w czołowych uczelniach europejskich i amerykańskich • Zewnętrzne recenzje poprzednich programów studiów (w tym amerykańskiego profesora goszczącego na WNE, Roberta Rosenmana)

10. Co się udało zrealizować • Podzielono program na 3+2 • Wykorzystano nowe standardy (czasem krytycznie odnosząc się do nich, modyfikując na ile było można) • Dokonano przeglądu programów czołowych uczelni amerykańskich i europejskich i wykorzystano te wzory: • Ograniczając liczbę godzin zajęć kontaktowych na rzecz dokumentowanej pracy własnej studentów • Eliminując z programów lub zostawiając do wyboru dyscypliny spoza głównego nurtu nauczania ekonomii • Znacznie poszerzono ofertę zajęć anglojęzycznych (trwają dalsze prace w tym zakresie)

11. Co się udało zrealizować • Usunięto powtarzające się treści programowe oraz zajęcia szczególnie negatywnie oceniane • Wprowadzono treści, których brak sygnalizowali studenci (wnioski z ankiet studenckich) • Zapewniono większy stopień spójności w pogłębianiu wiedzy i umiejętności (ciągłość dydaktyczna)

12. Różnice w nowych programach w porównaniu do poprzednich • Większa spójność poszczególnych przedmiotów, skoordynowanie ich nauczania w czasie w obrębie każdego ze stopni studiów • Skoncentrowanie nauczania na podstawowych i uniwersalnych dla kierunków dyscyplinach • Skomasowanie nauczanych treści w mniejszej liczbie jednostek zajęciowych (przedmiotów lub ich grup) • Przyjęcie wyraźniejszych zadań przeznaczonych do samodzielnej pracy studentów i uwzględnieniem tego w programach poszczególnych przedmiotów • Wyodrębnienie zajęć warsztatowych ukierunkowanych na wykorzystanie wiedzy w zastosowaniach praktycznych • Bardziej zrównoważone obciążenie pracą studentów w poszczególnych etapach (także semestrach) studiów z tym, że zasadniczym obciążeniem w ostatnim semestrze jest pisanie pracy dyplomowej • Punkty ECTS za poszczególne przedmioty są bardziej zróżnicowane niż we wcześniejszych wersjach programu studiów, w większym stopniu honorują oczekiwane nakłady pracy własnej studentów

13. Opis powołania nowej specjalności „Ekonomia Międzynarodowa” na bazie starej Ekonomii Integracji Europejskiej

14. Etapy powoływania nowej specjalności • Punktem wyjścia do reformy specjalności „Ekonomia Integracji Europejskiej” była obserwacja malejącej popularności w wyborze specjalności dokonywanych przez studentów • W celu zdiagnozowania przyczyny takiego stanu rzeczy przygotowana została ankieta, która została przeprowadzona na próbie studentów drugiego roku • W procesie przygotowania ankiety uczestniczyli: Dziekan ds. Studenckich, kierownik specjalności, pracownicy Katedry Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego oraz studenci z Samorządu Studentów WNE • Powołano zespół przygotowujący założenia reformy programu, w skład którego weszli kierownik specjalności i pracownicy Katedry MiTHZ

15. Wyniki ankiety • Wyniki ankiety poddano analizie statystycznej i na tej podstawie sformułowano pierwsze wnioski. Wnioski zostały przedstawione do konsultacji i przedyskutowane na spotkaniu komisji dydaktycznej oraz na zebraniu Katedry MiTHZ • Główne wyniki ankiety: kierunek mało praktyczny w ocenie studentów, nie dający ciekawych perspektyw zatrudnienia, przeładowany teorią, zbyt mała ilość praktycznych umiejętności oferowanych w programie

16. Sylwetka absolwenta i program • Kolejnym etapem prac było przejrzenie sylwetki absolwenta specjalności i jej konfrontacja z wynikami ankiety i oczekiwaniami studentów. W toku prac nad sylwetką wypracowano docelowy profil absolwenta specjalności i zdecydowano się na zmianę programu i nazwy specjalności na „Ekonomia Międzynarodowa” • Prace nad nowym programem specjalności obejmowały z jednej strony konieczność spełnienia ministerialnych minimów programowych, z drugiej strony chęć pogodzenia wysokiej jakości kształcenia na poziomie akademickim z oferowaniem większej liczby zajęć o charakterze bardziej praktycznym • Przy konstruowaniu programu, co warte podkreślenia, nie brano pod uwagę aspektów personalnych. Obsada poszczególnych zajęć była problemem na tym etapie zupełnie pominiętym (Ekonomia popytowa vs. podażowa)

17. Ustalenie obsady zajęć • Ostatnim etapem w procesie reformowania specjalności było ustalenie obsady zajęć. W kilku przypadkach konieczne okazało się sięgnięcie po osoby spoza Wydziału do poprowadzenia zajęć o charakterze bardziej warsztatowym • Projekt zreformowanej specjalności został przedłożony komisji dydaktycznej, która zaakceptowała jego kształt i skierowała do rozpatrzenia przez Radę Wydziału • Na posiedzeniu Rady Wydziału program specjalności został przyjęty i rozpoczęto procedurę składania wniosku do Senatu UW o uruchomienie nowej specjalności studiów na kierunku „Ekonomia” pod nazwą „Ekonomia Międzynarodowa”, zastępujący dotychczasową „Ekonomię Integracji Europejskiej”

18. Opis powołania nowej specjalności Quantitative Finance 2010/11 na bazie starej European Finance and Banking

19. 1. Identyfikacja przyczyn braku wystarczającego zainteresowania studiowaniem na specjalności European Finance and Banking • Na podstawie ankiet, indywidualnych spotkań ze studentami specjalności oraz rozmów z absolwentami: • konieczność pisania licencjatu • niewystarczająca znajomość języka angielskiego • mało wyróżniający się program w porównaniu do kierunku Finanse i Rachunkowość w ramach studiów polskojęzycznych • brak odniesień praktycznych w programie studiów do świata rzeczywistych finansów • nieskonkretyzowany profil absolwenta

20. 2. Opracowanie nowego programu studiów. Definicja celów, które nowa specjalność ma spełniać: • przejście od ogółu do szczegółu • unikalność na polskim rynku edukacyjnym • połączenie dwóch elementów jednocześnie: wstęp teoretyczny (omawiający niezbędne modele i narzędzia) oraz praktyczne rozwinięcie tematyki w świecie rzeczywistych finansów, co pozwoli studentom już na etapie studiów zapoznać się z procesem implementacji określonych modeli i teorii finansowych na rynkach kapitałowych • przygotowanie do samodzielnych badań na studiach doktoranckich • wykształcenie praktycznych umiejętności rozwiązywania problemów pojawiających się na rynku finansowym, przygotowanie studentów do zdania egzaminów umożliwiających zdobycie praktycznych licencji (MPW, DI i CFA)

21. 2. Opracowanie nowego programu studiów – cd. • Analiza najciekawszych programów studiów na najlepszych uczelniach zagranicznych w ramach kierunków: Quantitative Finance, Financial Econometrics, Financial Engineering oraz Financial Economics, które umożliwiają studentom zdobycie zaawansowanej wiedzy w zakresie finansów ilościowych • precyzyjne określenie docelowej grupy studentów (umiejętności na wejściu, oczekiwania), profilu absolwenta (nabyte umiejętności, zdolności i praktyka) • opracowanie programu • konsultacje z potencjalnymi wykładowcami oraz katedrami biorącymi największy udział w nowej ofercie dydaktycznej, a dodatkowo z wykładowcami zewnętrznymi • konsultacje z praktykami rynkowymi z sektora finansowego <- recenzja zew. • konsultacje ze studentami • po każdym etapie modyfikacja początkowego programu studiów • opracowanie procedury rekrutacyjnej i kwalifikacyjnej pozwalającej wyselekcjonować określoną grupę studentów

22. 3. Procedura zatwierdzania nowej specjalności: • przedstawienie przygotowanej koncepcji nowego programu na KD • uwzględnienie zmian dyskutowanych w ramach KD • przedstawienie koncepcji studiów na kolegium dziekańskim, • prezentacja specjalności na RW • doprecyzowanie ostatecznej wersji programu studiów po uwagach RW • prezentacja specjalności na komisji senackiej UW ...problemy z minimami ministerialnymi

23. 4. Przygotowanie programu promocji studiów: • strona internetowa • opracowanie ulotki i plakatów informacyjnych • spotkanie informacyjne na WNE UW dla kandydatów z wydziału i innych uczelni • inne sposoby reklamy studiów (moderator na forach internetowych, targi edukacyjne, itp.)

24. 5. Podstawowe trudności podczas powoływania nowej specjalności • konieczność ścisłego przestrzegania minimów ministerialnych -> niemożliwe do wykonania w procesie powołania unikalnej specjalności • coraz słabsze przygotowanie do studiów nowych kandydatów, szczególnie z matematyki • kolejność działań: zamierzony efekt końcowy -> poszukiwanie wykładowców • opracowywanie programu jest w zasadzie procesem ciągłym

25. Dlaczego warto współpracować ze studentami Wydziałów? • Mają zbieżne cele • Studentom zależy na wartości ich przyszłego dyplomu na rynku pracy • Studenci nie kierują się interesami Katedr • Zależy im by zajęcia były ciekawe i nowoczesne • Są najlepiej poinformowani • Przechodzą przez cały cykl dydaktyczny • Słuchają opinii innych studentów • Znają niedoskonałości programu

26. Komunikacja ze Studentami • System ankiet oceniających prowadzących zajęcia • Mobilizacja Pracowników • Wiedza o problemach wewnątrz poszczególnych przedmiotów • Interwencje Samorządu Studenckiego • Aktywny udział Studentów w komisjach • Osobiste konsultacje z inicjatywy Władz Wydziału lub Samorządu

27. Proces wdrażania zmian Rada Wydziału Komisja Dydaktyczna Samorząd Studentów

28. Przykłady problemów • Problemy rozwiązane • Zaburzenia ciągłości logicznej toku nauczania • Niska pracochłonność części zajęć • Dopasowanie do potrzeb rynku pracy • Problemy istniejące • Coraz niższy poziom umiejętności matematycznych wyniesionych z liceum • Sztywność programu wynikająca z konieczności spełniania minimów ministerialnych

29. Kierunki prac nad jakością programu • Ciągła rewizja toku nauczania • Badania oczekiwań pracodawców • Konstrukcja nowej ankiety studenckiej • Synchronizacja przedmiotów • Nacisk na wymierną wiedzę i umiejętności dodane podczas każdego etapu

30. Dziękujemy Państwu za uwagę dr Leszek Wincenciak dr Robert Ślepaczuk Tomasz Gajderowicz