Ege Bölgesinde Tarım ve Gıda Sektörünün Geleceği

1. Ege Bölgesinde Tarım ve Gıda Sektörünün Geleceği Zeki ILGAZ Yaşar Holding A.Ş. İcra Başkanı Danışmanı 5. İzmir İktisat Kongresi

2. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ Toplam nüfus 13,65 milyon Kırsal bölgede yaşayan nüfus %76 Okuma yazma bilir nüfus oranı %10 Tarım eğitimi almış nüfus 2000 GSYİH büyüklüğü 700 milyon $ Tarımın GSYİH içindeki payı %81 Kişi başı milli gelir 50 $/yıl Tarımın istihdam içindeki payı %80 Tarım alanı 6.6 milyon hektar Büyük baş hayvan varlığı 4 milyon Küçükbaş hayvan varlığı 15 milyon 1. İZMİR İKTİSAT KONGRESİ VERİLER

3. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ 5.İZMİR İKTİSAT KONGRESİ ÖNCESİ SON İSTATİSTİKLER *(2012 YILI SONU) İTİBARİYLE TÜRKİYE EKONOMİSİ VE TARIMIN PAYI

4. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ BİTKİSEL ÜRETİMDE GELİŞMELER

5. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ HAYVANSAL ÜRETİMDE GELİŞMELER

6. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ İZMİR’İN TARIMSAL ÜRETİM DEĞERİ

7. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ İZMİR’DE BİTKİSEL ÜRETİM

8. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ İZMİR HAYVANCILIĞINDA GELİŞMELER

9. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ • Miras hukukuna bağlı olarak küçülmesi, • Gerekli yatırımların yapılamaması • Teknolojik gelişmelerden uzak kalması, • Verimlilikte arzu edilen artışı sağlayamaması YAPISAL DÖNÜŞÜM ÇABALARI • Son on yılda tarım sektörüne sağlanan; • Yatırım kredileri, • Destek ve teşvikler • Yapılan yasal düzenlemeler

10. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ TARIM SEKTÖRÜNDE YATIRIMLAR&DESTEKLER • Verimlilik artışı sağlamakta • Rekabet gücümüzü arttırmakta • Piyasa istikrarının sağlanması, • «All Risk» Sigorta Uygulaması ?

11. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ TARIMDA İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜNÜN OPTİMAL BÜYÜKLÜĞE GETİRİLMESİ ÇALIŞMALARI HIZLANDIRILMALI • Arazi toplulaştırılması, • Tarımda verimlilik artışı • Kırsal kalkınmanın sağlanması

12. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ TARIM SEKTÖRÜNÜN DESTEKLENMESİ • Tüketicinin daha sağlıklı ve dengeli beslenmesi • İhracat pazarlarında rekabetçi olabilmek “Girdi” üzerinden destek verilmesi

13. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ İHRACAT POTANSİYELİ • Ülkemiz (ve bölgemiz) önemli bir ihracat potansiyeline sahiptir. • Sahip olduğumuz lojistik avantaj • Benzer Sosyo-kültürel değerler • Komşularımızın tarımsal ürün ve gıda ithalatçısı olması

14. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ FARKLI DESTEK UYGULAMALARI • Ürün bazında üretim hedeflerinin belirlenerek, milli, bölgesel ve havza bazlı farklı destek uygulamalarının hayata geçirilmesi

15. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ HAMMADDE TEDARİĞİNİN GÜVENCE ALTINA ALINMASI “SÖZLEŞMELİ ÜRETİM MODELİNİN” ÖZEL OLARAK DESTEKLENMESİ

16. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ SÜT VE ET SEKTÖRÜNDE KDV ORANININ %1 OLMASI • Sağlıklı ve dengeli beslenme, • “ Tarladan Sofraya” değer zincirinin her halkasında KDV %1 olarak uygulanmalıdır.

17. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ MERA ALANLARININ EKONOMİYE KAZANDIRILMASI • Kiralamada bürokratik işlemlerin basitleştirilmesi, • Son yapılan yasal düzenlemenin tamamlanarak engellerin kaldırılması • Ortak kullanımda olan meraların bakımı ve geliştirilmesi.

18. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ DOĞRUDAN GELİR DESTEĞİ ? “Doğrudan Gelir Desteği” yerine verimliliği arttırıcı, rekabet gücünü yükseltici, belirlenecek performans kriterine göre hesaplanmış destek verilmesi tercih edilmelidir.

19. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ PRIVATE LABEL ÜRÜN SATIŞLARINA LİMİT GETİRİLMESİ Organize perakende kanalında var olan bugünkü yapı; Kobilerin ve tedarikçilerin kendi markalarını yaratabilmelerinin önünü tıkamakta, onları büyük mağazaların markası ile (PL) ürün yapmaya mecbur bırakmaktadır.

20. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ • Bölgesel ihtiyaç ve kapasiteye göre uygunluk aranması; • Kontrolsüz büyümenin önlenmesi, • Atıl olan işletmeler sorunu ve kaynak israfının önlenmesi açısından yararlı olacaktır. TARIMSAL SANAYİ TESİSLERİNİN KURULUŞ UYGUNLUĞU

21. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ AR-GE VE İHRACAT DESTEKLERİ • İhracat destekleri “DTÖ” kuralları çerçevesinde arttırılmalı, • Sanayici ihracatçının dış rekabette yenik düşmemesi sağlanmalıdır.

22. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ KATMA DEĞERİ YÜKSEK ÜRÜN • Birincil tarımsal ürünlerin gıda sanayiinde kullanılma oranlarını yükseltecek, katma değerli ürünlere dönüştürülecek düzenleyici etki analizlerinin yapılması ve uygulanması.

23. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ DOĞADA KENDİLİĞİNDEN YETİŞEN BİTKİLER • Doğada kendiliğinden yetişen ve ekonomik değeri olan bitkilerin (şevketi bostan, kapari, keçiboynuzu, hünnap, defne, kekik, endemik bitkiler vb.) korunması ve geliştirilmesi, daha katma değerli ürünlere dönüştürülmesinin sağlanması

24. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ • Tüketicinin bilinçlenmesine paralel büyüme trendinde olan “Organik Ürün Pazarı” açısından bölgemiz (ve ülkemiz) önemli bir potansiyele sahiptir. • Bu potansiyel alt sektör kirlenmemelidir, iyi denetlenmelidir, tüketicinin güveni sarsılmamalıdır. • Mevcut organik ürün sahalarına yeni sahalar eklenmelidir. • Envanter çalışması yapılmalıdır. ORGANİK ÜRÜN PAZARI

25. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ ENTEGRE KAYIT SİSTEMİ Çiftçi kayıt sistemi ve Türkvet tek çatı altında birleştirilip “Entegre Kayıt Sistemi” geliştirilerek, canlı hayvan pazarlarının bu sisteme entegre edilmesi suretiyle kayıp ve kaçak hayvan ticareti önlenmelidir.

26. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ KARKAS SINIFLANDIRMA SİSTEMİ • Vadeli ticari işlem yapılabilmesinin önü açılacak, • Piyasa istikrarının sağlanmasına katkı sağlayacaktır.

27. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ SÜT SEKTÖRÜNÜN TAMAMININ KAYIT ALTINA ALINMASI Sokak sütü satışı önlenerek tüketicinin korunması sağlanmalı ve haksız rekabet önlenmelidir.

28. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ YETİŞTİRİCİNİN EĞİTİMİ Genel olarak yem, yem katkı maddeleri üretimi ve hayvan besleme teknolojisinde Ar-Ge faaliyetlerine ihtiyaç olduğu gibi yetiştiricimizin de bu konularda eğitime ve geliştirilmeye ihtiyacı vardır.

29. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ • Büroratik işlemler azaltılmalı • Organize jeotermal ısıtmalı seracılık bölgeleri oluşturulmalıdır. • Uygun kaynaklarda “enerji+tarım+termal turizm” şeklindeki üçlü kombinasyon, diğer durumlarda “tarım+termal turizm” şeklindeki kombinasyon değerlendirilmelidir. BÖLGEMİZİN /ÜLKEMİZİN JEOTERMAL POTANSİYELİ

30. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ SOYA ÜRETİMİ • Soya üretimimiz maalesef ihtiyacımızı karşılamaktan çok uzaktır • Dışa bağımlılığımız sonlandırılarak sektörün ihtiyacını iç üretimden karşılaması sağlanmalıdır.

31. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ İHRACAT • İhracatta erkenci meyve çeşitleri ve üretimi ile diğer Akdeniz ülkelerine karşı rekabet avantajı yaratılmalı.

32. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ MARKALI ÜRÜN İHRACATI Tüm ihracatımızın “Markalı ve Ambalajlı” olarak yapılması, desteklenmeli ve özendirilmelidir.

33. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ TURQUALITY • Uygulanmakta olan “Uluslararası Pazarda Milli Markalarımızı Yaratmaya Dönük” Turquality Projesi yaygınlaştırılarak devam etmelidir.

34. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ Avrupa Birliği’ne Uyum aşamasında; Süt ve kanatlı et sektörlerimiz ihracat için gerekli görülen teknik çalışmayı ve gelişmeyi sağlamış ev ödevlerini yapmışlar ve ön onay almışlardır. İhracat potansiyelimizin hayata geçirebilmesi, ihracatın başlayabilmesi artık siyasetin işidir. İHRACATTA SİYASETİN ETKİSİ

35. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ KÜLTÜR BALIKÇILIĞININ DURUMU • Bölgemiz kültür balıkçılığı daha da gelişmesi için yatırımlarla ilgili mevzuatta iyileştirme ve yem maliyetlerinde destek ihtiyacı vardır. • Sektörde döngünün uzun zaman aldığı dikkate alınırsa finans desteği de şarttır.

36. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ • Açlık sınırında bulunan 842 milyon insanın insanca beslenebilmesi, Dünya nüfusunda 2050 yılına kadar meydana gelecek 2,3 milyarlık muhtemel artışın ihtiyacının karşılanabilmesi için gıda üretiminin arttırılması, Tarım alanları dahil doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir kılınması zaruridir. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE GIDA GÜVENLİĞİ

37. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ • Bulunduğumuz bölgede yağışlarda %25-35 düşüş olacağı öngörülmektedir. • Buna göre; • Denize giden tatlı su miktarı minimize edilmeli, elde tutulmalı; İnsan, tarım ve sanayi için kullanılabilmelidir. • Daha az su ihtiyacı olan bitki çeşitleri yetiştiriciliği için Ar-Ge çalışması yürütülmelidir. • Alternatif ürün karması/patterni çalışması yapılmalıdır. • Uygulanan sulama yöntemi suyu en etkin kullanacak şekle dönüştürülmelidir (hala sulama sistemi olarak %70 oranında salma sulama kullanılmaktadır). KÜRESEL ISINMANIN ETKİLERİ VE ÖNLEMLER

38. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ Tarım arazilerinin, meraların, orman alanları ve ekolojik hassasiyeti olan bölgelerin korunması, kirletilmemesi, tekniğine uygun kullanım ile sürdürülebilir tarım yapılmasının garanti edilmesi önemlidir. SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM YAPILMASI

39. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ TARIMDA VE SANAYİDE KAYIPLARIN ÖNLENMESİ Üretim-hasat-toplama-nakliye-depolama-işleme-hazırlama-paketlemeve tüketim aşamalarında ziyan edilen ürün miktarı (yer yer ve ürün bazında değişmekle beraber) %20-30 oranında olduğu dikkate alınmalı ve bu israfı önleyici & geri kazandırıcı tedbirler hayata geçirilmelidir.

40. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ • İnsan gıdası olabilecek tarımsal ürün, insan beslenmesinde, • İnsan gıdası olamayacak tarımsal ürün, hayvan beslenmesinde hammadde olarak kullanılmalı; • Kullanılmayacak olan bitkisel ürün ve artıklar (bio-mass) enerji hammaddesi olarak değerlendirilmelidir. TARIMSAL ÜRÜN DÖNGÜSÜ ?

41. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ • Soğuk zincirle koyun keçi sütü toplama/taşıma networkü • Dış pazarlarda keçi sütü ürünlerinde, inek sütü ürünlerine göre daha rekabetçi bir yapımızın varlığı söz konusudur. • Keçi sütünün katma değeri yüksek ürünlere dönüştürülmesi sağlanmalıdır. • Artan damızlık hayvan ihtiyacı için bir taraftan yerli damızlık hayvan yetiştiriciliği desteklenmeli ve teşvik edilmeli, • Açığı kapatmak için damızlık hayvan ithalatı yapılmalıdır. KEÇİ VE KOYUN SÜTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ

42. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ HAYVAN HASTALIKLARININ ÖNLENMESİ • Yetiştiricinin eğitilmesi uygun ırk ve genotiplerin kullanılması • Hayvan barınaklarının hijyen koşullarının iyileştirilmesi • Etkin aşı geliştirilmesi ve disiplinli bir şekilde uygulanması. • Hayvan hareketlerinin kontrolü ve etkin bir şekilde denetlenmesi • Tarımsal sigortanın (All Risk) yaygınlaştırılması.

43. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ BİLGİ KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİ • Yanlış yönlendirme, bilgilendirme yapan kişi ve kurumlara yönelik etkin ve caydırıcı cezalandırmalar yapılmalıdır. • Ayrıca Gıda İhtisas Mahkemelerinin kurulması da gerekli görülmektedir.

44. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ İşlevi; Miktarı kısıtlı ve/veya pahalı yerli hammadde ile yapılamayan ihraç ürünlerinin dünya fiyatlarıyla ve dünya pazarlarından ihraç kaydı ile temin edilerek üretim ve ihracatın gerçekleşmesidir. Boş kapasitenin değerlendirilmesi, ek istihdam sağlanması ve Katma Değer Yaratması açısından olumlu algılanırken bazı girdi üreticileri olumsuz yaklaşmaktadırlar. Sektör bazında alınacak kararlar öncesi ilgili sektör temsilcilerinin “ DİR Değerlendirme Kurulu” toplantısında, tartışmalara katılarak görüşlerini ifade edebilmeleri sağlanmalıdır. DAHİLDE İŞLEME REJİMİ

45. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ • Pekçok sektörde olduğu gibi tarım ve gıda sanayiinde yetişmiş, yetkin eleman bulma sorunu yaşanmaktadır. O kadar ki çoban bulmakta bile sıkıntı yaşanmaktadır. • Sanayi-kamu işbirliği ile ihtiyaç duyulan sahalarda çıraklık okulu açılabilir, kurslar verilebilir (örn: Pınar Et Çıraklık Okulu) • Meslek standartlarının belirlenmesi çalışmaların hayata geçirilmesi katkı sağlayacaktır. • Tarımda istihdam açığı olan işlerde devletin SGK prim desteği katkı sağlayabilir. SEKTÖRDE İSTİHDAM PROBLEMLERİ

46. EGE BÖLGESİNİN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ İNANIYORUZ Kİ…. OLAĞANÜSTÜ TARIMSAL POTANSİYELİ İLE ÖNEMLİ FIRSATLAR SUNAN İZMİR’i, ULUSAL VE ULUSLARARASI TARIM VE GIDA MERKEZİ HALİNE GETİRECEĞİZ. İzmir’in 2023 Tarım ve Gıda Vizyonu ile; kaliteli üretim, istihdam ve ihracatta ciddi artışlar sağlanacak.