ÇODOMİK

1. ÇODOMİK ÇOCUKLARIMIZ DEDELERİNİN OYUNLARIYLA MİRASLARINA KAVUŞUYOR

3. ALAN TARAMASINDAN GÖRÜNTÜLER

4. NELER YAPTIK

5. SUSUZ: AŞIK( KOP) BİLYE BİRDİRBİR* UZUN EŞEK* KAR TOPU PALASKA(KEMER OYUNU, KAYIŞ OYUNU, CIZ KEMER, TULA) KIZAK DOKUZTAŞ KIZ TAKLASI(GÜVERCİN TAKLASI) TOPAÇ TEKMİK(TEKME OYUNU) KOZA(GOZİ taş konur vurunca sayılır)*** DÜĞME*** YUMURTA YARIŞI MENDİL KAPMACA(bayrak kaçırma) KÖREBE(GÖZ KAPAMA, GİZLEMPAÇ) ÇELİK ÇOMAK(KIKE, HOLO)

6. DEĞNEK OYUNU(birinde cezalı, birinde belli bir mesafeyi kim önce dolaşırsa o kazanır)*** AYAKKABI OYUNU*** ÜÇTAŞ BEŞTAŞ SEK SEK(ÇİZGİ OYUNU, AYAK TAŞI) DANA OYUNU*** KUBBE HAMAM(GALAMAK) SAKLAMBAÇ(SOBE, gizlempöçük) ÇOBAN KALESİ(ÇOBAN KUŞKASI, POLİ, ÜÇTAŞ) TOP SAKLAMA*** KİBRİT OYUNU*** HOLA(*** YEDİ KULE[LEBBİK(ayakkabıyla oynanır ve dokuz taş dizilir.)] GÜLLE OYUNU GICA(taş ortada ebe taşın başında, vuramayanlar bekler, vuran olursa ebe taşı dikene kadar yakalanmadan herkes taşını alıp çizgiye kaçar) YUMURTA YARIŞI CICIK HIBHIB(sopaları dizip uzun atlama yapılıyor) VAMPİR***

7. SELİM: ÇELİK ÇOMAK(ÇİLİK ÇUBUK, YELTE TOĞMAĞ) KUBBEHAMAM(TAPPEŞİN) TOPAÇ(GAVARA) AŞIK YÜZÜKALTI(YÜZÜK GİZLEME) KIZAK CİCİK ARADAN KESTİ GIDANI KUR GEL BENİ VUR(lepik) BİRDİRBİR BEŞTAŞ(ŞEŞEK, PEMPEZ) DOKUZTAŞ ÜÇTAŞ(CUZ) AYAK TAŞI DİRE DÖVME YUMURTA DÖVÜŞÜ YUMURTA YARIŞI ÇAT MAT*** KAYIŞ KILLI TOP(topu sırtta tutma) GÜVERCİN TAKLASI(KIZ TAKLASI) ÇIT ÇIT***

8. YASTIK OYUNU KIL TOPU(beş kuyu istop gibi) SAKLAMBAÇ(İTTİBİLİK) UZUN EŞEK(EŞEK BELİ) ZUMBA TOPUZ NAL DAĞARAN*** YAKAR TOP YEDİTAŞ ÇOBAN KALESİ(ÇEVRİGU) UÇTU UÇTU*** BATMAN*** KOLTAŞI, *** GOCİ(bir kuyuya taş sokmak)*** ZEZE, ZUZU KININ EĞRİ(yerdeki değneği oynatır ebe düzeltene kadar kendi değneğini al) İÇERİ TOPU(yakar top gibi ama biraz farklı) DONGUZ DERYA KARA KUYU*** ÇIZ(TAŞLA BİLYE OYUNU AMA CEZALI) ŞERRARİ***

9. SARIKAMIŞ: HOL KUBBE HAMAM(HAMAM KIZDI) AŞIK KIZ TAKLASI ÇELİK ÇOMAK(DUTkarakurt) SAKLAMBAÇ(İTTİ BİLİK) AYAK TAŞI BİLYE İP ATLAMA EŞ TOPLA ÇOBAN KALESİ(ÖLÜ TAŞI, KİLİ MİLİ) KOL TAŞI(çeşitleriDON : kımıldamadan bacak arası-SIÇRAMA bacak arasından sıçrayarak,BATMAN normal gülle atışı) ATTIRMA NAL OYUNU TOPA DARE ÇELİK ÇOMAK VIZ VIZ(kim vurdu gibi oynanır. Kolların tutuş şekli var) ATTIRMA(ÇELİK ÇOMAK GİBİ KUYU KAZ, ÇELİĞİ KOY, ÇUBUKLA ONU ATTIR) MOZİK GOLİK(kuyuya taş sokmaca PURUT PURUT ÇUL ALTI EŞİME VURAN KİM MAMİ LÜS

10. KAĞIZMAN ARA KESME ÇELİK ÇUBUK(TİTURUL) AYAK TAŞI(SEK SEK, HOPPA, CIĞIZ TAŞ) GÜVERCİN TAKLASI BİRDİRBİR UZUN EŞEK SAKLAMBAÇ(EBE SÖBE) TOPAÇ(FIRFIRİK) AŞIK(GOT) DONDİ(YEDİTAŞ) DOKUZTAŞ GICIL*** SIDIK*** DEĞNEK OYUNU(BEYZBOL) YÜZÜK SAKLAMA(YÜZÜK KİMDE) TAŞ OYUNU ÇOBAN KALESİ(ÖLÜ TAŞI)

11. BEŞTAŞ ÜÇTAŞ GİZLEMPAÇ KİLO MİLO KEMER OYUNU(GURRİĞ) ÇİT MEŞİT*** GİR TOPU(YAKAN TOP) TEK AYAK(SERNEGEGE) ÇARIK OYNAMA TAŞ DİKME(ÜÇTAŞ) BEŞTAŞ(DİKİLİ TAŞ) SOPALI TOP SAKLAMBAÇ(KALE KALE) HAŞUŞ(TARİF OYUNU) HERBENDE DANA KAZIĞA DÜŞTÜ

12. DİGOR: TOPE GARAN(YAKAR TOP) ÇARŞAMBA*** UZUN EŞEK(MELE, GELE) BİRRE*** KÖREBE(CEVŞİR DONEK) DUT YEDİ KULE(KÂRE) HOLLE*** KUBBE HAMAM (MELE MELE) AÇ KAPIYI BEZİRGAN BAŞI BEŞTAŞ(HIRÇ) CIZ KAYIŞ MEKTUP BİRDİR BİR VURKAÇ KOYUN KURT

13. KOCAKARI SORE VIR VIR DOKUZTAŞ GIDDIK TOPATAR (GOJO*** KAMA*** AŞIK (KULAK BURMA)*** KEKLİK UÇTU*** AŞIK(KALE)*** PİRİ(NENE OYUNU) ÜÇTAŞ(CÜZ) KOZAYI KUR GEL BENİ VUR ÇOBAN KALESİ(KÜRT BOVLİNGİ ÇELİK ÇOMAK EŞŞEKLEME***

14. MOD OYUNUMUZ 127 KÖYDE OYNANAN AŞIK OYUNU

15. ÇODOMİK ŞENLİĞİNDE OYNATILACAK OYUNLAR LİSELER İÇİN • 9 TAŞ • TOMBİK (7 KULE) • ÇOBAN KALESİ • KOZAYI KUR GEL BENİ VUR • TREN YARIŞI • ZİNCİR KOPARMA

16. ORTAOKULLAR İÇİN • 9 TAŞ • TOMBİK (7 KULE) • ÇOBAN KALESİ • KOZAYI KUR GEL BENİ VUR • ZİNCİR KOPARMA • TREN YARIŞI

17. İLKOKULLAR • YAĞ SATARIM BAL SATARIM • 9 TAŞ • MENDİL KAPMACA

18. 9 TAŞ OYUNU YÖRE KARS GENELİ

19. OYUN ALANI

20. OYUNUN ADI: DOKUZTAŞ • OYNANDIĞI YER: KARS GENELİ • KAYNAK KİŞİLER: TÜM KATILIMCILAR • KAÇ KİŞİYLE OYNANIR: 2 • OYUN TAHTASI: • İç içe girmiş üç karenin kenarlarının tek bir çizgiye birleştirilmesiyle oluşturulur. Bazı köylerde (Halefoğlu) köşelerin de birleştirildiği görülür. Ancak genel olarak kenarlar birleştirilir. • OYUNUN OYNANIŞ ŞEKLİ: • Oyunun belli bir tahtası yoktur. Her türlü düz yere oyunun şekli çizilerek oynanabilir. Oyun iki kişi arasında oynanır. İki oyuncu da kendilerine ait renkte taşları(siyah-beyaz, kırmız-mavi vb.) alır. Her iki oyuncunun da dokuz taşı vardır. Oyun alanına ilk taşı koymak az da olsa bir avantaj sağlamaktadır. Bu yüzden ilk taşı kimin koyacağına dair bir kura çekimi yapılabilir. İlk oyuncu taşı koyar sonra rakibi koyar. Bu şekilde bir o, bir öteki şeklinde dokuz taş da oyun alanına konur. Taş alırken rakibin çizgi halinde sıralayabileceği, hareket edebileceği veya bizi engelleyen taşları alarak oyununu bozarız.

21. Taş alırken rakibin üç tane yanyana sıralı haldeki taşlarını alamayız. Sıraladığımız taşların sırasını bozup hamle hakkı tekrar bize geldiğinde tekrar dizerekte rakipten taş alabiliriz. Dokuz Taş Oyunu strateji üreterek oynayabileceğimiz bir oyun. Oyunda üç temel hareket tarzı vardır; rakibin taşlarını sıkıştırarak hareketsiz bırakmaya çalışmak, sıra yapabilecek tuzaklar kurmak ve oyun alanındaki değerli yerleri ele geçirmek. Taşları hareketsiz kalan oyuncu belli bir taşı oynatmaya mecbur kalır ve rakibin sizin taşlarınızı sıralayabileceğiniz yere hamle yapmasını sağlayabilirsiniz. Taşlarımızı belli yerlere getirip rakibin yanlış hamleleri sonucu sıra yapabiliriz. Çizgilerin birleştiği orta noktaları tutmakta daha çok hareket seçeneği sunacağından oyunda avantaj sağlayabilir. Dokuz Taş Oyunu ile en son iki taşı kalan oyunu kaybeder.

22. ÇOBAN KALESİ

23. OYUNUN ADI: ÇOBAN KALESİ • OYNANDIĞI YER: MERKEZ - OCAKLI KÖYÜ, HACIVELİ KÖYÜ(ÜÇTAŞ), • KAĞIZMAN- ORTAKÖY, TUNÇKÖY(ÖLÜ TAŞI) • SELİM- Gürbüzler(ÇEVRİ GU) • DİGOR- Kürt bovlingi • KAYNAK KİŞİLER: Kağızman: Ortaköy: Mahmut Kırbaş – Tunckaya:Doğan Çay • Merkez: Ocaklı: Emrullah Yağcı – Hacıveli:İlhan Aksoy, İsmet Daşdan • Selim: Gürbüzler: Alaaddin Günsünler, Hamit Aydoğdu • KAÇ KİŞİYLE OYNANIR: 4-6-8 • OYNANIŞ ŞEKLİ: • Kişi sayısına göre eşit iki takım ayrılır. Genelde üç kişilik iki takım şeklinde oynanır ancak sayı artabilir. Her iki takımda karşılıklı olarak belli bir mesafe bırakarak dik şekilde koyulabilecek üç taşı yere diker. Daha sonra her oyuncu sırayla kendi elindeki atma taşlarıyla karşı tarafın kalelerini yıkmaya çalışır. Rakip takımın üç taşını da deviren takım oyunu kazanır. Kazanan takım oyuncuları rakip takımın yıkılan taşlarından başlayarak kendi kalelerine kadar rakip oyuncuların sırtlarına biner. Oyun bu şekilde devam eder.

24. TREN YARIŞI

30. KOZAYI KUR GEL BENİ VUR

31. OYUNUN ADI: KOZAYI KUR GEL BENİ VUR • OYNANDIĞI YER: SELİM - BÖLÜKBAŞI • KAYNAK KİŞİ: MUSTAFA VATANGÜL • OYUNCU SAYISI: sayı sınırı yok • OYNANIŞ ŞEKLİ: • Her oyuncunun bir sal (düz) taşı vardır.Hakemin belirleyeceği bir mesafeden yine hakemin çizdiği yatay bir çizgiye taşlar atılır. Çizgiye en uzak taşın sahibi ebe, en yakın atan oyuncu ise ilk atıcı olur sıralamada yakınlık yada uzaklığa göre belirlenir. Ebe oyunda kullanılacak kozayı (teneke kutu) oyuncuların toplandığı başlama çizgisinden 8 metre uzağa, belirlenen bir noktaya koyar . Oyuncular bu çizginin arkasından ebenin diktiği kozayı kendi taşlarıyla vurmaya çalışırlar. Örneğin üç oyuncu attı vuramadı dördüncü oyuncu vurdu. Ebe hemen koşup kozayı eski yerine getirmeye çalışır . Bu sırada diğer oyuncularda hemen koşup taşlarını ayaklarının üzerine alıp havaya atarak elleriyle yakalamaya çalışırlar. Taşını yakalayan oyuncu artık dokunulmazdır . Eğer bu süre zarfında kozasını yerine koyan ebe ,a taşı yakalayamayan oyunculardan birine dokunursa ebe o oyuncu olur. Puanlama ise şöyledir ; Kozayı vuran oyuncu 2 puan alır. Taşı alıp yerine ebelenmeden giden oyuncu 1 puan alır . Ebelenen oyuncu 1 puan kaybeder

32. ZİNCİR KOPARMA

33. OYUNDA 2 GRUP VARDIR • GRUPLARDAKİ OYUNCULAR BİRBİRLERİNE SIKICA SARILIRLAR • GRUPLARDAKİ 1. OYUNCULAR KARŞILIKLI KISA BİR HALATIN UCUNDAN TUTARLAR • AMAÇ HALATI VE BİRBİRİNİ BIRAKMADAN RAKİP TAKIMI ÇEKİP ÇİZGİYİ AŞMAKTIR.

34. TOMBİK 7 KULE

36. 1. Saha ölçüleri: Oyunun saha ölçüleri 40 m x 20 m veya 28 m x15 m ebadında dikdörtgen olmalıdır. 2.Yasak bölge: Sahanın tam ortasında 3,60 m çapında, ortasında tombik taşlarının dizileceği 30cm x 30 cm ölçülerinde kare alan bulunan dairedir. Bu alana oyun başladığında ebe olan takım oyuncuları giremez. 3. . Atış çizgisi: 3,60 m çapındaki dairenin merkezinin 7 m uzağında, dip çizgi tarafında, 2 m uzunluğunda 5 cm kalınlığında atış çizgisi olacaktır. 4. 4. Bir takım en fazla 10 oyuncu ( 6 asil 4 yedek olmak üzere), bir geleneksel oyun lideri, bir yardımcı geleneksel oyun liderinden oluşur. Oyun her biri 6 oyuncudan oluşan iki takım arasında oynanır. Oyuncuların 3’ü erkek 3’ü 5- Hücum süresi 1 dakikadır . Savunma oyuncularının rakip takıma attıkları her isabetli atış sonrası sonrası süre yeniden başlar

37. MENDİL KAPMACA

39. OYUN ALANI 1. Oyun Alanı: Bu oyun açık alanda veya kapalı spor salonlarında oynanabilir. Oyun alanının yüzeyi, düz olmak kaydıyla parke, çim veya toprak olabilir. 2. Saha ölçüleri: Oyunun saha ölçüleri 40 m x 20 m veya 28 m x 15m ebadında dikdörtgen olmalıdır. 3. Tarafsız Bölge: Sahanın tam ortasında 3,60m çapında, mendil hakeminin mendili tutacağı, “tarafsız bölge” olarak adlandırılan bir daire vardır. Tarafsız bölgede oyuncuların birbirlerini ebelemeleri, birbirlerine ve hakeme dokunmaları yasaktır. Tarafsız bölgede mendili alan oyuncu dokunulmazdır, rakip oyuncu bu alanda mendili alan oyuncuya dokunursa elenir. Aynı şekilde hakeme dokunan oyuncuda elenir. 4. Mendili alan oyuncu tarafsız bölgeyi terk etmeden ebelenemez, tarafsız bölge terk edildikten sonra ebelenebilir. Mendili alan oyuncunun ayaklarından birinin tarafsız bölgenin dışına çıkmış olması, alanı terk ettiği anlamına gelmez, terk etmiş sayılması için oyuncunun iki ayağının da alanın dışına çıkması gerekir. Oyuncu ayaklarından birini alanın dışına çıkararak aldatma yapabilir. Mendili alan oyuncu tarafsız bölgeyi terk ettiği anda, tarafsız bölge özelliğini kaybeder.

40. TAKIMLARIN OLUŞUMU: • Takımlar küçükler ve yıldızlar kategorisinde, kız- erkek karma olarak oluşturulur. • 2. Gençler ve büyükler (18 yaş üstü) kategorilerinde kız takımı ayrı, erkek takımı ayrı oluşturulur. • 3. Bir takım en fazla 14 oyuncu ( 10 asil 4 yedek olmak üzere) , bir geleneksel oyun lideri, bir yardımcı geleneksel oyun liderinden oluşur. Oyun her biri on (10) oyuncudan oluşan iki takım arasında oynanır. • 4. Takımlar en az on (10) oyuncuyla müsabakalara katılmak zorundadır. On (10) oyuncunun altında müsabakaya gelen takım hükmen mağlup sayılır. • 5. Küçükler ve yıldızlarda 10 oyuncunun 5’i erkek 5’i kız olmak zorundadır. • 6. Oyuncu değişiklikleri kız – erkek dengesi bozulmadan yapılır.

41. YAĞ SATARIM BAL SATARIM

43. TAKIMLARIN OLUŞUMU: 1. Takımlar küçükler ve yıldızlar kategorisinde kız- erkek karma olarak oluşturulur. 2. Karma takımlar 6 kız 6 erkek oyuncudan oluşur. 3. Bir takım en fazla 12 oyuncu (6 asil 6 yedek olmak üzere), bir geleneksel oyun lideri, bir yardımcı geleneksel oyun liderinden oluşur. Oyun her biri 6 asil oyuncudan oluşan iki takım arasında oynanır. Oyuncuların 6’sı yedektir. 3. Bir takımın yedek oyuncu sayısı 6 oyuncu ile sınırlandırılmıştır. Her takım bir set süresi içerisinde 6 oyuncu değiştirme hakkını istediği zaman kullanabilir. 4. Oyundan çıkan oyuncu set süresince tekrar oyuna giremez.

44. OYUN SÜRESİ: 1. Oyun üç set üzerinden oynanır. İki set alan takım maçı kazanır. Oyun süresiyle ilgili zaman kısıtlaması yoktur. Setlerdeki bir birlik beraberlik durumunda üçüncü setin başında tekrar “aldım verdim” sayışması yapılır. Sayışmayı kazanan takım müsabakaya başlar. 2. Her iki takımın, 1 sette 2 dakikalık birer mola hakkı vardır. Takım kaptanı veya geleneksel oyun lideri oyun durduğu esnada hakeme işaret ederek mola hakkını kullanabilir. 3. Set aralarındaki dinlenme süresi 5 dakikadır. 4. Maç öncesinde takımlara 15dakika ısınma süresi verilir.

45. 1.Elinde mendil olan oyuncu, elindeki mendili sallayarak koşu yolunda sekerek turlamaya başlar. Diğer oyuncular ise, “yağ satarım bal satarım, ustam öldü ben satarım. Ustamın kürkü sarıdır, satsam on beş liradır. Zambak zumbak dön arkana iyi bak, zambak zumbak dön arkana iyi bak” şarkısını söylerler. 6. Oyuncu şarkı nakaratının bittiği andan itibaren iki tur içinde elindeki mendili rakip takım oyuncularından birinin arkasındaki mendil bırakma alanına (50 santimetrekarelik alan) bırakmak zorundadır. Nakarat bitmeden mendil bırakılırsa mendili bırakan takım bir sayı kaybeder. 7. Oyuncu iki tur koştuktan sonra elindeki mendili hala bırakamamışsa ve koşmaya devam ediyorsa takımı bir sayı kaybeder. Oyun sırası rakip takıma geçer. Baş hakem oyuncuların tur sayılarını sesle ve el işaretiyle gösterir. 8. Oyun devam ederken arkasına mendil bırakılan oyuncuyu takım arkadaşları uyarabilir.

46. 9. Oyuncu bilinçli olarak koşmayarak beklerse, oyunu ağırlaştırırsa hakem tarafından uyarılır. Oyuncu uyarıya rağmen aynı davranışları sergilerse hakem oyunu durdurur, rakip takıma bir sayı verir. Oyun rakip takımın oyuncusuyla devam eder. 10. Mendili rakip oyunculardan birisinin arkasına bırakan oyuncu, iki tur koştuktan sonra yerine döner veya rakip oyuncu mendili fark edinceye kadar diğer oyunculara mendil bırakıyormuş gibi aldatma yapabilir. Bu şekilde en az iki turu tamamlayıp yerine geçebilir 11. Oyuncu mendilin bırakıldığını fark ederek mendili bırakan oyuncuyu iki turu tamamlamadan koşu yolunu ihlal etmeden, ebelerse takımı bir puan kazanır. Ebeleyemez veya çizgi ihlali yaparsa rakip takım sayı kazanır. 12.Set içerisinde aynı oyuncuya birden fazla mendil bırakılabilir.

47. 13. On iki oyuncunun da sırayla oynamasıyla bir set tamamlanmış olur. En fazla sayı alan takım seti kazanır. 14. Birinci sette çift numaralı oyuncu bölgelerinde oyuna başlayan takım oyuncuları tek numaralı oyuncu bölgelerine yerleşir ve set bir numaralı oyuncu bölgesinde oturan oyuncu ile başlar. 15. Sayılarda eşitlik olması durumunda oyuna sıradaki oyuncu ile devam edilir. Takımlardan birisi iki sayı farkla öne geçene kadar set devam eder. 16. Oyuna katılanlar oyun kurallarını bilmek ve kurallara uymak zorundadırlar. 17. Oyuna katılanlar sportmenliğe yakışır bir şekilde hakemlerin kararlarını tartışmaksızın kabul etmek zorundadırlar. 18. Oyunda istem dışı düşen oyuncular için düşene vurulmaz prensibi uygulanır. Ancak bu hak mendili bırakıp kaçan oyuncular için ve her sette birer defa uygulanır.

48. BU PROJE “SERKA” SERHAT KALKINMA AJANSI VE KARS MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN DESTEKLENMEKTEDİR

49. BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ • İLETİŞİM NUMARALARIMIZ • ALİ KASIM BULUT : 0535 927 2004 • KADER GÜMÜŞ : 0505 2669244