PROGRAM DEGERLENDIRME

10. DEGERLENDIRME NEDIR? Istendik davranis degismelerinin ,daha önce belirlenen ölçütlerin isiginda olusup olusmadigini ortaya çikarma sürecidir.(Bilen,2002) Sistemin ürünü olan çiktilara bakarak sistemin isleyisi hakkinda bilgi edinmek ve bir karar verebilmek için yapilan çalismalardir.(Demirel,2002) Egitim hedeflerinin gerçeklesme derecesini tayin etme sürecidir.(Ertürk,1994) Degerlendirme,eldeki bilgilere bir anlam verme,onlara belli amaçlara elverislilik,belli kosullari karsilama,belli anlamlarda olup olmama vb. bakimlarindan yorumlama islemidir.(Özçelik,1992)

11. Bloom ve arkadaslarina göredegerlendirme; Ögrencinin ögrenmesini ve ögretmeyi düzeltmeye yarayacak kanitlarin elde edilip islenmesi yöntemidir. Alisilageldik kagit ve kalem sinavi ötesinde yollarla elde edilmis büyük bir kanit çesitliligini içine alir. Egitim hedeflerini açikliga kavusturmaya ve ögrencilerin bu yöndeki gelismelerini belirlemeye yardimci olur. Ögretme ve ögrenmenin etkili olup olmadigi ile etkili olmamasi halinde ne gibi degisikliklerin yapilmasi gerektigini belirli kilan bir “kalite kontrolü sistemi”dir. Seçeneklik yollarin belli bir hedefler takimina ulastirma bakimindan etkililik derecelerini karsilastirma aracidir.(Ertürk,1994)

12. “DEGERLENDIRME” KAVRAMININ ÖGELERI ÖLÇME:Bir niteligin gözlenerek gözlem sonuçlarinin sayi veya baska sembollerle gösterilmesi.(Turgut,1988;akt.Demirel,2002) ÖLÇÜT:Bir yargiya varmak veya deger vermek için basvurulan ilke,kriter. KARAR:Gözlem veya ölçme sonuçlarinin bir ölçüte göre yorumlanarak bir deger yargisina ulasma isidir.(Demirel,2002)

13. PROGRAM DEGERLENDIRMENIN GEREKLILIGI Bilimsel ilkeler isiginda ve önceki denemelerin açiga vuruldugu ipuçlarindan yararlanarak gelistirilip olusturulmus bir yetisegin gelisigüzel sartlanmalarina göre daha güvenilir ve isleme sansinin,istendik ürünü çikarma anlaminda yüksek olmasi beklenir.Fakat güvenilir esaslar uyarinca meydana getirilmis olmak,yetisek için bir islerlik garantisi de sayilmaz.Bu nedenle yetisegin,istendik davranisi meydana getirme bakimindan isgörürlük derecesinin arastirilmasi gerekir.(Ertürk,1994) Turgut(1993)’a göre;”herhangi bir programi degerlendirebilmek için hatalari tölerans sinirini asmayacak kadar az olan gözlem ve ölçmelere,program hakkinda verilecek karar için geçerli degerlendirme ölçütlerine,duyarliligi yeterli düzeyde bir degerlendirme islemine gerek vardir.”Çünkü yeniliklere uyum,sistemi kaliteli kilma zorunlulugu egitim programlarini degerlendirmeyi zorunlu kilmaktadir.(Enginer,2000) Egitim programinin basarili olabilmesi için bütün ögrencilerin programda öngörülen hedeflere ulasmis olmasi gerekir.Bu nedenle program uygulandiktan sonra,aksayan ögelerin olup olmadigi varsa bunlarin nelerden keynaklandigini belirlemek ve gerekli düzeltmeleri yapmak amaciyla programin degerlendirilmesine gereksinim duyulur.(Demirel,2004)

14. PROGRAM DEGERLENDIRMENIN AMAÇLARI Ögretimin baslangiç noktasini saptamaya ögretimi ögrenci düzeyine göre ayarlamaya yarayacak bilgiler saglamak, Ögretim sürüp giderken,her bir ünitedeki ögrenme eksikliklerinin ve güçlüklerinin belirlenmesi,bu eksiklik ve yetersizliklerin giderilmesi bakimindan gerekli önlemlerin alinmasinda ise yarayacak verileri elde etmek, Programin öngördügü hedeflere ulasilip ulasilmadigina bakarak ögrenci,ögretmen ve uygulanan programa iliskin yargida bulunmaya hizmet edecek verileri toplamaktir.(Tekin,1979;akt.Bilen,2002)

15. DEGERLENDIRME ASAMALARI Hedeflerin belli kilinmasi, Hedeflerin ise kosulmasi, Sinama durumlari takiminin elde edilmesi ve gelistirilmesi, Hedefin belirlenmesi, Aracin uygulanmasi ve kanitlarin kaydedilmesi, Elde edilmis kanitlarin özetlenmesi, Degerlendirme araçlarinin düzeltilmesi.(Ertürk,1994)

16. DEGERLENDIRME TÜRLERI YÖNELIK OLDUGU AMACA GÖRE: *Tanima-Yerlestirmeye Dönük Degerlendirme *Biçimlendirme-Yetistirmeye Dönük Degerlendirme * Durum Muhasebesine Dönük Degerlendirme(Yildizlar,2003)

17. TANIMA-YERLESTIRMEYE DÖNÜK DEGERLENDIRME(DIAGNOSTIK EVALUATION) Ögrenciler bir programa katilmadan önce varolan gelisimi ,hazirbulunuslugu,ilgileri,becerileri belirlenerek onlari uygun plana yerlestirmek için yapilir.(Bilen,2002) Ögrencileri tanirken bilissel giris davranislari,duyussal giris özellikleri ile devinissel giris becerilerinin ne olduguna bakilmasi ve buna göre ögrencilere kazandirilmasi istenen özellikleri kazandirici uygulamalara yer verilmesi planlanmalidir.(Demirel,2004) Degerlendirmede bilissel,duyussal ve psikomotor alandaki davranislar ile birlikte psikolojik ve çevresel etkenlere bakilir.Bu isler yapilirken standartlastirilmis tanima ve erisi testleri ile ögretmen yapisi ölçme araçlari ve gözlemden yararlanilabilir.(Ertürk,1994)

18. Tanima Yerlestirmeye Dönük Degerlendirmede 3 durum ortaya çikabilir; 1.Tüm ögrenciler giris davranislarina sahiptir. 2.Çogu ögrenciler giris davranislarina sahip degildir. 3.Ögrencilerin tamami ya da bir kismi ögretim hedeflerini önceden kazanmis olabilir. Ögretmenin tanima-yerlestirme amaciyla yapacagi degerlendirmelerine dayanak olacak ölçmeler ;mevcut ögrenmeleri güçlestirici ve kolaylastirici “geçmis ögrenmeleri ortaya çikarabilecek” sorunlardan olusabilecegi gibi ayni zamanda “mevcut ögrenme hedefleri”ni de içerisine alabilecek sorunlara da yer vermelidir.(Tasdemir,2000)

19. BIÇIMLENDIRME-YETISTIRMEYE DÖNÜK DEGERLENDIRME(FORMATIVE EVALUATION) Bu kavram ilk defa Scriven tarafindan kullanilmlstir.(Turgut,1993;akt.Enginer,2000) Ögrencilerin ögrenme güçlüklerini ortaya çikarmak ve gerekli düzeltmeleri yapmak için yapilan degerlendirmelerdir.(Demirel,2004) Amaç,sürüp giden ögretim faaliyetlerinin o zamana kadarki ögrenme eksik ve yetersizliklerini belirleyecek gerekli yetistirici faaliyetlere yer vermek ve ögrencilerde olusabilecek muhtemel ögrenme eksiklik ve yetersizliklerin giderilmesini saglayarak,o ögrenme ünitesinin tam ögrenme düzeyinde ögrenilmesini saglamaktir.(Tasdemir,2000) Özellikle bilissel alandaki davranislara yönelik ölçme ve gözlem araçlari kullanilir.(Ertürk,2004) Programa sürekli dönüt saglar ve iyilestirici önlemlerin alinmasi için de bir kontrol sistemi olusturur.(Demirel,2004)

20. DURUM MUHASEBESINE DÖNÜK DEGERLENDIRME(SUMMATIVE EVALUATION) Programin öngördügü hedeflere ulasilip ulasilamadigina bakarak ögrenci,ögretmen ve uygulanan programa iliskin yargida bulunmaya hizmet edecek verileri toplamak için yapilan degerlendirmedir.(Tekin,1978;akt.Bilen,2002) Bu degerlendirme ile ögrencilerin o asamaya kadar ulastiklari kapasitelerinin yeterlik durumunu belirlemek hedeflenir.(Tasdemir,2000) Ögretim olup bittikten sonra birim,sömestr veya yil sonunda,agirlik verilen davranislarin bir örneklemine göre gelistirilmis bütüne dönük bitirme sinavlari ile yapilir.(Ertürk,1994) Genellikle basari testleri ya da yeterlilik testleri ile yapilmaktadir.(Demirel,2004)

21. DEGERLENDIRME TÜRLERI KIYASLAMA ESASINA GÖRE: * Norma Dayali Degerlendirme * Hedefe Dayali Degerlendirme(Yildizlar,2003)

22. Norma dayali degerlendirme,bireyleri birbirleriyle karsilastirma ve seçme isleminde kullanilir.(Ertürk,1997;Sönmez,1994;akt.Yildizlar,2003) Program degerlendirmelerinde daha tutarli olmaktadir.Çünkü program gelistirme çalismalarinda ögrencilerin birbirlerine göre durumlarini degil,ögrencilerin uygun program yoluyla gerçeklestirilmesi hedeflenen istendik özellikleri kazanip kazanmadiklari önemlidir.(Demirel,2004)

23. Norma Dayali Degerlendirme *Ögrencilerin bir örneklem grubuna göre karsilastirilmasini içerir. *Hedefler belirgin degildir. *Tam ögrenmenin ölçütü genellikle belirtilmez. *Norma dayali test maddeleri ögrenciler arasindakifarklari belirtir. *Degisebilen sonuçlarin alinmasi,anlamli yorumlarin yapilabilmesi için istenen durumdur. *Sonuçlar geleneksel not sistemine çevrilebilir. Hedefe Dayali Degerlendirme *Ögrencilerin kisisel performansi belirlenmektedir. *Hedefin davranissal ifadesi açikça belirlenir. *Tam ögrenme oldugu zaman hedefe dayali ölçme yapilmalidir. *Önceden belirlenen bir düzeye ulasilip ulasilamadigini test eder. *Konu ile ilgisi olmayan degiskenler hedefe dayali ölçme için gerekli degildir. *Bu testin sonuçlari ikili bir sistemi önerir(Geçme-Kalma/Yeterli-Yetersiz).Geleneksel sisteme çevrilebilir.(Hunkins ve Ornstein,1988;akt.Enginer,2000)

24. PROGRAM DEGERLENDIRME YAKLASIMLARI J.T.Hastings’e göre yetisek degerlendirme,yillar boyu birçok kimseye erisi testlerinin kullanilmasi ve yorumlanmasi anlamina geliyor. M.C.Wittrock,ögretimin degerlendirilmesinden söz ederken yapilmakta olan degerlendirmelerin asli8nda bazen çevre bazen ögrenci bazen de ögrenme degerlendirmesinden ibaret oldugu için yetersiz kaldigini ve ögretim degerlendirmesinin aslinda onlardan da yararlanarak birlikte sebep sonuç iliskileri aranmasi gerektigini belirtiyor.(Ertürk,1994)

25. Ertürk’e göre program degerlendirme yaklasimlari; 1.Yetisek(Egitim Programi)Bakarak Degerlendirme 2.Ortama(Gizli ve Muhtemel Uyaricilar Düzenine) Bakarak Degerlendirme 3.Basariya Bakarak Degerlendirme 4.Erisiye Bakarak Degerlendirme 5.Ögrenmeye Bakilarak Yapilan Degerlendirme 6.Ürüne ve Yan Ürünlere Bakilarak Yapilan Degerlendirme(Enginer,2000)

26. YETISEK (EGITIM PROGRAMI)TASARISINA BAKARAK DEGERLENDIRME Tasarlanan yetisek,çagdas yetisek gelistirme ilkelerine uygun olarak hazirlanip hazirlanmadigi konusunda bilgi vermektedir.

27. ORTAMA(GIZLI VE MUHTEMEL UYARICILAR DÜZENINE)BAKARAK DEGERLENDIRME Egitim islemlerinin gözlenmesi ve betimlenmesi yoluyla yapilmaktadir.

28. BASARIYA BAKARAK DEGERLENDIRME Sene ve dönem sonunda verilen ögrenme düzeyini belirlemeye dönük degerlendirmeye göre sistem hakkinda bir yargiya varmaktir.

29. ERISIYE BAKARAK DEGERLENDIRME Yetisege giristeki davranislarla yetisekten çikistaki davranislar arasindaki hedeflerle tutarli farkin degerlendirilmesidir.

30. ÖGRENMEYE BAKARAK YAPILAN DEGERLENDIRME Erisiye ilaveten istenmedik yan ürünleri ve beklenmedik,fakat istendik ögrenmeleri de kapsayarak yetisek hakkinda deger yargisina varmada dayanak olmaktadir.

31. ÜRÜNE VE YAN ÜRÜNLERE BAKARAK YAPILAN DEGERLENDIRME Erisiye agirlik verilerek ürün betimlenmekte,hangi davranislarda tam ögrenmenin saglandigi,hangi davranislara erisilemedigi,hangi davranislarda ters gelismelerin oldugu,hangi istenmedik yan ürünlerin olustugu,hangi beklenmedik istendik ürünlerin meydana geldigi ortaya konulmaktadir.(Ertürk,1972;akt.Enginer,2000)

32. PROGRAM DEGERLENDIRMEYE ILISKIN DIGER YAKLASIMLAR Hedefe Dayali Degerlendirme Modeli Metfessel-Michael Degerlendirme Modeli Farklar Yaklasimi ile Degerlendirme Modeli Uygunluk-Olasilik Modeli Baglam,Girdi-Süreç ve Ürün Modeli Toplam Degerlendirme Modeli Egitsel Elestiri Degerlendirme Modeli Ihtiyaca cevap verici program degerlendirme Modeli

33. HEDEFE DAYALI DEGERLENDIRME MODELI R.Tyler tarafindan 1933-1941 yillari arasinda gelistirilmistir. Bu modelin merkezinde egitim hedefleri vardir. Asamalari: -Programin hedeflerini belirleme -Hedefleri kazandirilmak istenen özellige göre siniflama -Hedefleri davranis cinsinden ifade etme -Hedefe ulasip ulasmadigini gösterecek durumu saptama -Ölçme tekniklerini gelistirme ya da seçme -Ögrencilerin davranis yeterlilikleri ile ilgili veriyi toplama -Elde edilen verilerle belirlenen hedefleri karsilastirma Davranislarin kaliciligini kontrol etmek için programin bitiminden belli bir süre sonra da davranislarin izlenme çalismasi ile degerlendirilmesinin önemi üzerinde durulmustur.

34. METFESSEL-MICHAEL DEGERLENDIRME MODELI 1960’larin sonlarinda Metfessel ve Michael tarafindan gelistirilmistir. Asamalari: - Dolayli ya da dogrudan herkesin herkesin degerlendirmede yer almasi saglanmali - Genelden özele dogru asamali olarak siralanan hedeflerin yogun paradigmasini gelistirmeli - Olusturulan özel hedefleri programda uygulanabilir bir biçime dönüstürmeli - Belirlenen hedeflerin isiginda programin etkililigini bireyler üzerinde ölçebilecek ölçme araçlari gelistirilmeli - Programin uygulandigi sürece,test ve diger uygun araçlari kullanarak düzenli gözlemler yapmali - Toplanan bilgileri analiz etmeli - Programi felsefi anlamda degerlendirebilmede kullanilabilecek standartlari ve degerleri açiklamali - Genel hedefler,özel hedefler ,yasantilar ve araç-gereçleringenel degerlendirmesi yapilmalidir.

35. FARKLAR YAKLASIMI ILE DEGERLENDIRME MODELI Malcolm Provus tarafindan gelistirilmistir. Provus'un modelinde bes evre vardir. Bu evrelerde programin yeterliligi, belirlenen program standartlari ile karsilastirilir. 1. Tasarim 2. Olusturma 3. Süreçler 4. Ürün-sonuç 5. Maliyet-yarar

36. UYGUNLUK OLASILIK MODELI Robert Stake tarafindan gelistirilmistir. Stake'e göre egitimciler degerlendirme yaparken sezgisel normlari ve göreli yargiyi dista tutarak düzenli degerlendirmenin temel ilkelerini olusturmalidir. Stake, bir yargiya varmanin çok zor oldugunu, ancak profesyonel bir degerlendirme uzmaninin görevinin yargiya varmak oldugunu açiklamaktadir. Stake, degerlendirmeye dayali bilgilerin üç boyutta düzenlenebilecegini söylemektedir: 1. Girdi 2. Süreç 3. Çikti(ürün)

37. BAGLAM, GIRDI VE SÜREÇ MODELI Stufflebeam tarafindan gelistirilmistir. Stufflebeam'e göre degerlendirmenin amaci, program hakkinda karar verme yetkisine sahip olan kisilere bilgi vermektir. Program gelistirme sürecinde yetkililerin program ile ilgili, dört alanda karar vermesi gerekir: - Planlama ile ilgili kararlar - Yapilastirma ile ilgili kararlar - Uygulama ile ilgili kararlar - Yeniden düzenleme ile ilgili kararlar Bu kararlara dayanak olacak bilgilerin toplanmasi için programin dört farkli asamasinin degerlendirilmesi sözkonusudur. 1. Baglamin degerlendirilmesi 2. Girdinin degerlendirilmesi 3. Sürecin degerlendirilmesi 4. Ürünün degerlendirilmesi

38. TOPLAM DEGERLENDIRME MODELI Stufflebeam tarafindan gelistirilmistir. Dört tür karar vermeyi gösterir. a) Planlama kararlari b) Yapilandirma kararlari c) Uygulama kararlari d) Geri dönüsüm kararlari Stufflebeam ve arkadaslari karar vermenin dört seklini belirtir: 1. Çok bilgi ile küçük degisiklik 2. Az bilgi ile küçük degisiklik 3. Çok bilgi ile büyük degisiklik 4. Az bilgi ile küçük degisiklik Bu farkli olusumlar dört tür degisim etkinligini getirir; - Hareketli degisim - Çogaltici degisim - Duragan degisim - Birim degistirici degisiklik

39. EGITSEL ELESTIRI DEGERLENDIRME MODELI Eisner tarafindan gelistirilmistir. Bu modelde, degerlendirmede veriler ve sonuçlardan daha fazlasini üretmesi gereken egitsel elestiri ya da uzmanlik adi verilen bir süreç önerilmektedir. Eisner, uzman degerlendiricilerin okulda neler olduguna iliskin elde ettikleri bilgilerin veli, toplum ve kamu kuruluslarina iletilmesine izin verilmesi gerektigini söyler. Bu model uzman kisilerce uygulanmakta, program uygulandiktan sonra programin niteliksel sonuçlari ile ilgili bilgilerin elde edilmesi, bunlarin yorumlanmasi ve degerlendirilmesi gerekmektedir. Bu modelin üç boyutu vardir; - Betimleme - Yorumlama - Degerlendirme

40. IHTIYACA CEVAP VERICI PROGRAM DEGERLENDIRME MODELI Robert Stake tarafindan ortaya konulan bu modelde degerlendirmeciler, sonuçlardan çok program etkinliklerini ve sürecin degerlendirilmesiyle ilgilenir. Degerlendirme uzmani; 1. Programin öyküsünü anlatir, 2. Özelliklerini anlatir, 3. Müsterilerini ve personelini tanimlar, 4. Önemli konularini ve sorunlarini belirtir, 5. Basarilarini rapor eder. Bu modelde degerlendirmecinin programin etkinligi ve içerigi ile ilgili bir plan gelistirmesi gerekir.(Demirel,2004)