İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun Getirdikleri

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun Getirdikleri Erdinç GÜNAY İş Güvenliği Uzmanı

3. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile ABD, İsveç, Finlandiya gibi gelişmiş ülkelerdeki gibi bir müstakil bir kanun olarak düzenlenmiştir. 4857 sayılı İş Kanunun beşinci bölümünde 77 ila 90 maddelerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümler bulunmasına rağmen,

5. SGK kayıtlarına göre Her gün Türkiye'de 217 iş kazası meydana geliyor, 4 işçi hayatını kaybediyor ve 5 işçi iş kazası sonucu hayat boyu iş göremez hale geliyor. 2010 yılında gerçekleşen iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle toplam 1.466.146 gün ayakta 49.878 gün hastanede yatılması nedeniyle toplamda 1.516.024 günlük iş gücü kaybı oluşmuş bu sürelerde işçilere geçici iş göremezlik ödeneği ödenmiştir. İş kazaları nedeniyle, GSMH'nın her yıl %5'ini kaybetmekteyiz.

6. İş Kazalarının % 11’i Meslek Hastalıklarının % 6’sı İnşaat sektöründe gerçekleşmektedir. Sürekli iş göremezlik ödeneğine hak kazananların %16’sı inşaat sektöründe çalışanlardan oluşmaktadır. Yine iş kazası sonucu meydana gelenlerin ölümlerin %33’ü inşaat sektöründe gerçekleşmektedir. Bu anlamda inşaat sektöründeki iş kazalarının ölümcül olduğu ve önleme aşamasının oldukça önemli olduğu görülmektedir.

8. KANUN’UN GENEL DEĞERLENDİRMESİ EN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ • Risk Değerlendirmesi • Çalışanların Katılımı • Uzman Katkısının Sağlanması • Çalışanların Bilgilendirilmesi • Çalışanların Eğitimi • Koruma Önleme Anlayışı

9. İŞVEREN RİSKLERİN BELİRLENMESİNDE KONTROL, ÖLÇÜM, İNCELEME VE ARAŞTIRMA YAPILMASINI SAĞLAYACAK İşveren;iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli; Kontrol, Ölçüm, İnceleme, Ve araştırma yapılmasını sağlayacak.

10. Bilirkişi raporu kazanın olduğu bölümde taşeronun taşeronunun da bir başka taşeron firmayla anlaştığını ortaya koydu. Rapora göre Eti Bakır ve denetimci firmalar tali, işi yapan 3 alt yüklenici ise asli kusurlu Türk Metal Sendikası Samsun Şube Başkanı Orhan Demir ise “İşçilerin çalıştığı firmanın taşeronun taşeronuna ait olduğunu” söyledi.  “Tankın üst kapağı yerleştirilmeye çalışılırken kapağı kaldırmak için kullanılan kancaların takıldığı puntalar kopmuş. Kapak aşağıda çalışan 30 taşeron işçinin üzerine düşmüştü”

11. ALT İŞVEREN ASIL İŞVEREN İLİŞKİSİ Yeni bir yasa daha yolda geliyor. "Taşeron İstihdam Yasası" İş kanunundan bağımsız olarak 6331'e atıfta bulunarak asıl işverenle birlikte sorumluluk içeren alt işveren yasası yayınlanacak.

13. PUKÖ döngüsü SÜREKLİ İYİLEŞTİRME Sürekli iyileştirme, her geçen günün bir önceki günden daha iyi olması felsefesine dayanmaktadır. Bu bir felsefe, yaşam biçimidir. Japonca’da Kai: Değişim Zen: iyi ve daha iyi manalarına gelmektedir. Onun için sürekli iyileştirme kaizen felsefesi olarak ta anılmaktadır.

14. 6331 Sayılı Kanun Amacı Mevcut sağlık ve güvenlik şartlarını iyileştirilmesi için, İşveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir. (Md.1) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması,

15. 6331 Sayılı Kanun Kapsamı Yasa, kamu, özel sektör ait bütün işlere işyerlerini kapsama alıyor. Bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekilleri, Çırak ve stajyerlerde dahil olmak üzere tüm çalışanlarına, Faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacak (Md.2/1)

16. İSTİSNALAR TSK,genel kolluk kuvvetleri ve milli istihbarat teşkilatı müsteşarlığının faaliyetleri (fabrika, bakım merkezi, dikimevi vb. hariç) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri, Ev hizmetleri, Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretenler, Tutuklu ve hükümlülerin iyileştirme kapsamında işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edinme faaliyetleri. (Md. 2/2)

17. OSGB HER İLDE ZORUNLUMU? • Türkiye genelinde OSGB'ler genellikle batı illerinde yoğunlaşmakta, • Bakanlıktan, OSGB'lerin komşu illerden hizmet alınmasının mümkün olabilmesi yönünde düzenleme yapılması beklenmekte.

18. OSGB’LER NASIL ÇALIŞACAK? İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünde ayrı bir Daire Başkanlığı kurulacak. OSGB Daire Başkanlığı sadece OSGB'leri denetleyecek onlardan belli peryotlarda check list isteyecek.

19. TEHLİKE SINIFININ BELİRLENMESİ İşyeri tehlike sınıfları; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 83. maddesine göre belirlenen kısa vadeli sigorta kolları prim tarifesi de dikkate alınarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün Başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda, Bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilir. İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde, o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır.

20. İŞVEREN RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPMAK ZORUNDA İşveren iş sağlığı ve güvenliği yönünden; -Risk değerlendirmesi yapmak, Veya yaptırmakla, zorunlu tutulmuş bulunuyor.

21. İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ İşveren çalışanların iş sağlığı ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu çerçevede; Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim, bilgi verilmesi dahil her türlü tedbiri alır, Alınan tedbirlere uyulup uyulmadığını izler, Risk değerlendirmesi yapar, yaptırır, Çalışana görev verirken , çalışanın işe uygunluğunu göz önüne alır, Çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için tedbirleri alır,

22. DIŞARIDAN HİZMET SATIN ALINMASI İŞVERENİN SORUMLULUĞUNU ORTADAN KALDIRMIYOR • İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet satın alınması işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz, • Çalışanların yükümlülükleri, işverenin sorumluluğunu etkilemez,

23. RİSKLERDEN KORUNMA İLKELERİ İşveren yükümlülüklerini yerine getirirken şu ilkeleri göz önünde bulundurur. Risklerden kaçınmak, Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek, Risklerle kaynağında mücadele etmek, İşyerinin tasarımı, iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metodu seçiminde özen göstermek, tekdüze çalışma ve üretim temposunun olumsuz etkilerini önlemek,

24. RİSKLERDEN KORUNMA İLKELERİ Teknik gelişmelere uyum sağlamak, Tehlikeli olanı daha az tehlikeli olanla değiştirmek, Teknoloji, iş organizasyonu,çalışma şartları,sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek, Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek, Çalışanlara uygun talimatlar vermek.

25. İŞVEREN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİ NASIL SAĞLAYACAK? İşveren ya; İş güvenliği uzmanı, İşyeri hekimi, Sağlık personeli istihdam edecek. • Ya da dışarıdan (ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden) hizmet satın alacak.

26. İŞVERENİN ARAÇ GEREÇ SAĞLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İşveren görevlendirdiği, veya dışarıdan hizmet satın aldığı kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla; -Araç, -Gereç, -Mekan, -Ve zaman vb. bütün ihtiyaçlarını karşılar.

27. ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi: Kamu kurum ve kuruluşları, Organize sanayi bölgeleri ve TTK’ya göre kurulan şirketler tarafından işyerine iş sağlığı ve güvenliği sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimlerdir.

28. İŞVERENİN KOORDİNASYON GÖREVİ İşveren, -Gerek kendi istihdam ettiği, -Gerekse dışarıdan hizmet satın aldığı kuruluşların, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürüten çalışanları, arasındaki “işbirliği” ve “koordinasyonu” sağlayacak.

29. İŞVERENİN YAZILI OLARAK BİLDİRİLEN TEDBİRLERİ ALMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İşveren, -Gerek istihdam ettiği personel, -Gerekse hizmet satın aldığı kurum ve kuruluşların, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin olarak yazılı olarak bildirdikleri tedbirleri almak zorundadır.

30. SAĞLIK PERSONELİ ÇALIŞTIRMAK ZORUNLU MU Tam süreli işyeri hekimi çalıştıran işyerlerinde, diğer sağlık personeli çalıştırılması zorunlu değil.

31. ONDAN AZ ÇALIŞANI OLAN Kamu kurum ve kuruluşları hariç 10’dan az 1-9) çalışanı bulunan işyerlerinden; Çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri, BKK.kararı ile 10’dan az çalışanı bulunan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin giderleri Bakanlıkça karşılanmak suretiyle desteklenebilecek.

32. DESTEK GİDERLERİ NEREDEN KARŞILANACAK Destek kapsamındaki işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği giderler; İş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından finanse edilecek. Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınacak.

33. KAYIT DIŞI İŞÇİ ÇALIŞTIRAN İŞVEREN ÜÇ YIL SÜREYLE DESTEKTEN YARARLANAMAYACAK Kontrol ve denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiriminde bulunmadığı tespit edilen işverenlerden; Tespit tarihine kadar yapılan ödemeler yasal faizi ile birlikte SGK’ca tahsil edilir ve işveren, destekten üç yıl süreyle faydalanamaz.

34. İŞYERİ HEKİMİ VE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ HAK VE YETKİLERİ KISITLANAMAZ İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir; Bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu Bakanlığın yetkili birimine bildirir.

35. İŞYERİ HEKİMİ VE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ SORUMLULUĞU Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur. Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.

36. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI BELGE TÜRÜNE GÖRE GÖREV ALABİLECEK İş güvenliği uzmanlarından; Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A), Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (B), Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı, İş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır.

37. Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri (A) sınıfı yerine 4 yıl süreyle (B) sınıfı belgeye sahip, Tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri (B) sınıfı yerine 3 yıl süreyle (C) sınıfı belgeye sahip, İş güvenliği uzmanı çalıştırabilecekler

38. İŞVERENİN ACİL DURUM, YANGIN VE İLK YARDIM YÜKÜMLÜLÜKLERİ İşveren, çalışma ortamı, kullanılan maddeleri, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak, Çalışanları ve işyerini etkileyecek muhtemel acil durumları tespit eder, Acil durumun olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm, değerlendirmeleri yapar acil durum planı hazırlar,

39. İŞVERENİN ACİL DURUM, YANGIN VE İLK YARDIM YÜKÜMLÜLÜKLERİ İşveren acil durumlarla mücadele için; Önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım vb. konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişi görevlendirir. Araç ve gereçleri sağlar, Eğitim ve Tatbikat yaptırır, Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma, yangınla mücadele konularında ilgili kuruluşlarla irtibat sağlar, gerekli düzenlemeleri yapar.

40. İŞVERENİN İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI YÜKÜMLÜLÜKLERİ İşveren; İş kazası ve meslek hastalıklarının kaydını tutar. Bunları inceler, rapor düzenler. Çalışanı, işyeri, ya da ekipmanı zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceler, bunlarla ilgili rapor düzenler. İş Kazalarını 3 gün içinde, Meslek hastalığını öğrendiği tarihten itibaren 3 gün içinde SGK’ ya bildirir.

41. İŞYERİ HEKİMİ VE HASTANELERİN BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ İşyeri hekimi veya hastane meslek hastalığı tanısı koyduğu çalışanı SGK’ nın yetkilendirdiği hastaneye sevk eder. Hastaneler, iş kazası ve meslek hastalığı vakalarını en geç gün içinde SGK’ ya bildirir. Bakanlık, Sağlık Bakanlığının da görüşünü alarak bu konuda usul ve esasları belirleyecek. 15

42. İŞVERENİN ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞINI GÖZETLEME YÜKÜMLÜĞÜ İşveren çalışanları, maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar, Bu çerçevede çalışanların; -İşe girişlerinde, -İş değişikliğinde, -İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle işten uzaklaşmalarında işe dönüşte, -İşin devamı süresince Bakanlıkça belirlenen aralıklarla, -Çok tehlikeli ve tehlikeli işlerde çalışanların işe uygun olduğuna dair, sağlık raporu almadan işe başlatamaz.

43. SAĞLIK RAPORLARI NEREDEN ALINACAK? Yasa kapsamında alınması gerekli sağlık raporlar; “İşyeri sağlık ve güvenlik birimde” görevli işyeri hekimi, Veya hizmet satın alınan “ortak sağlık ve güvenlik birimi” nde görevli işyeri hekiminden alınır. Sağlık gözetiminden doğan maliyeti işveren karşılar, çalışana yansıtamaz. Çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından bilgiler gizli tutulur.

44. İŞVERENİN EĞİTİM YÜKÜMLÜĞÜ İşveren, çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almasını sağlar. Bu eğitim öncelikle; İşe başlamadan önce, İşyeri ve iş değişikliğinde, İş ekipmanların değişmesi halinde, Yeni teknoloji uygulanması halinde, verilir. Ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir. Gerektiğinde tekrarlanır.

45. İŞVERENİN EĞİTİM YÜKÜMLÜĞÜ Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir. Çok tehlikeli ve tehlikeli işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgelemeyen çalıştırılmaz. İş kazası ve meslek hastalığı geçirenlere işe başlamadan ilave eğitim verilir. 6 aydan fazla süre işten uzak kalanlara, işe başlamadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.

46. İŞVEREN ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ GÖREVLENDİRECEK İşveren işyerinin değişik bölümlerindeki riskleri ve çalışan sayısını da dikkate alarak, dengeli dağılıma da özen göstermek suretiyle seçim, seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla “çalışan temsilcisi” görevlendirir.

47. ÇALIŞAN TEMSİLCİ SAYISI İşveren çalışan sayısı; 2 ile 50 arasında olan işyerlerinde 1, 51 ile 100 arasında olan işyerlerinde 2, 101 ile 500 asasında olan işyerlerinde 3, 501 ile 1000 arasında olan işyerleri 4, 1001 ile 2000 arasında olan işyerleri 5, 2001 ve üzerinde çalışanı olan işyerleri 6, İşçi temsilcisi görevlendirmek zorundadır.

48. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU 50 den fazla çalışanı olan ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, “İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulu” oluşturur. Kurul, iş sağlığı ve güvenliği konularında çalışmalar yapar, İşveren mevzuata uygun kurul kararlarını uygular.

49. ALT İŞVEREN OLMASI HALİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU 6 aydan fazla süren işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde; Asıl işveren ve alt işveren ayrı ayrı kurul oluşturmuşsa koordinasyonu asıl işveren yapar, Asıl işveren kurul oluşturmuşsa alt işveren koordinasyonu sağlamak üzere vekaleten yetkili bir temsilci atar, Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, kurul oluşturan alt işverenle koordinasyonu sağlamak için kurula vekaleten yetkili bir temsilci atar, Kurul oluşturması gerekmeyen, asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı 50 den fazla ise, koordinasyonu asıl işveren yapmak kaydıyla birlikte ortak kurul oluştururlar, Aynı çalışma alanı içinde birden fazla işveren bulunması ve birden fazla kurul oluşturulması halinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyecek kurul karaları hakkında diğer işverenleri bilgilendirirler.

50. TELEVİZYON VE RADYOLARA YAYIN ZORUNLULUĞU TRT ile ulusal, bölgesel ve yerel yayın yapan özel televizyon kuruluşları ve radyolar; ayda en az 60 dakika iş sağlığı ve güvenliği,çalışma hayatında kayıt dışılığın önlenmesi, sosyal güvenlik, işçi ve işveren ilişkileri konularında uyarıcı ve eğitici mahiyette yayın yapmakla zorunlu tutuldular. Bu yayının en az 30 dakikası 17:00-20.00 saatleri arasında olmak üzere 8:00-22.00 arasında yapılacak.