Competentiegericht beroepsonderwijs Management Studiecentrum 26 april 2006 Prof. dr. Martin Mulder

1. Competentiegericht beroepsonderwijs Management Studiecentrum 26 april 2006 Prof. dr. Martin Mulder Hoofd leerstoelgroep Educatie- en competentiestudiesWageningen UniversiteitSocial Sciences Group – bode 68Postbus 81306700 EW Wageningen Tel: 0317 – 484181; Fax: 0317 – 484573Mobiel: 0650238268/0620677340; Email: martin.mulder@wur.nlInternet: www.ecs.wur.nl en www.mmulder.nl

2. Factoren die onderwijskwaliteit bevorderen • Contact leerling – docent • Samenwerkend leren • Hoge verwachtingen • Time on task • Snelle constructieve feedback • Goed management Wat is de toegevoegde waarde van het competentiedenken???

3. Competentie: Geeft richting aan de doelen van het onderwijs.

4. Wat is de definitie van het begrip competentie?

5. Competentie: a tweeledig concept • Sufficiënte performale proficiëntie • Minimale capabiliteit om te handelen • Bekwaamheid • Kunnen • Gerformaliseerde permissieve autorisatie • Juridisch, institutioneel of organisationeel gereguleerde toestemming om te handelen • Macht-verantwoordelijkheid • Mogen

6. De realiteit van maatschappelijke spellen • Er is een toenemend aantal spelers • De inzet en prijzen worden steeds hoger • Een transformatie van de rollen van de spelers • Meer regels, die voortdurend veranderen • Ambigue informatie • Meer interacties • Meer belangenconflicten • De noodzaak om tegelijkertijd verschillende spellen te spelen • Vals spel en manipulaties • Afwezigheid van een neutrale of een onpartijdige scheidsrechter Bron: I. Mayer & W. Veeneman (Eds) (2002). Games in a world of infrastructures. Delft: Eburon.

7. Historie van competentieconcept • Oud-Nederlands – 1504 • Frans - ‘compétent’ • Latijn • ‘competens’: in staat en bevoegd bij wet/regelgeving • ‘competentia’: (cap)abiliteit en permissie

8. Ontwikkelingen in het competentiedenken Testen, McClelland, 1973 Prestatieverbetering, Gilbert, 1978 Competentiegerichte hervormingen in het hoger onderwijs, Grant 1979 De competentemanager Boyatzis, 1982 Opleiding en ontwikkeling, Zemke, 1982 Zelfbeoordeling en -ontwikkeling, McLagan, 1983 Organisatiebeleid, Prahalad & Hamel, 1990 Werkproces gerelateerde competentie Nordhaug, 1993 Onderwijs en arbeid, Dubois, 1993 Competentie van groepen Lado & Wilson, 1994 Professionele ontwikkeling, Eraut, 1994 Manager worden: een competentieraamwerk, Quinn, 1994 Competentie als geïntegreerde KVH-aspecten Parry, 1998 Exploratie van competentiegericht initiatieven, USDE, 2002

9. Een case studie: Competentie- ontwikkeling in organisaties Databronnen • Literatuur • Oriënterende interviews (n = 10) • Oriënterende survey (n = 80) • Telefooninterviews met executives P&O (n = 35) • Survey en focus-telefooninterviews met HRD managers (n = 130) • Case studies (n = 6) • Slotsurvey (n=606) • Aanvullende cases (n=3)

10. Wat is competentie?Bekwaamheid! Kunnen Vermogen Employability Kennis Diploma

11. Dimensies in de definities • Peripheral abilityversuscore • Contextual dissoluteness versus situational attachment • Function versus role • Knowledge versus ability • Behaviour versus capability • Person versus system as carrier • Specificity versus generality • Learnability versus unchangeabilty • Performance orientation versus development orientation

12. Competentie: een werkdefinitie Persoonlijke werk-gerelateerde competentie is • een geheel van geïntegrateerdebekwaamheden • clusters kennis, vaardigheden en attitudes • noodzakelijk voorwaardelijk voor presteren • en effectief functioneren • in een beroep, organisatie, functie, rol en situatie Bijv. Kansen zien en benutten als ondernemer

13. Learning orientation Self management Planning Market orientation Result orientation Networking Leadership Problem analysis Organizing Conceptual thinking Negotiating Persuasiveness Vision General awareness Management control Value clarification Judgement Team work Strategic orientation International orientation Competenties

14. Afstemming beleidsniveaus Visie Missie Markt Organisatie Selectie Assessment Beloning Interesses Wensen Mogelijkheden Leerprocessen Organisatiestrategie Top down Bottom up Personeelsbeleid Top down Bottom up Opleidings- en ontwikkelingsbeleid

15. Competentieontwikkeling – Afstemming van HR Instrumenten Competentieprofielen Werving & selectie Beoordeling en beloning Opleiding & ontwikkeling Personeels- instrumenten • Verbeteren van arbeidssatisfactie • Verhoogde motivatie • Reductie van ziekteverzuim • Prestatieverbetering • Verbetering van loopbaanmogelijkheden • Verbetering van baanbehoud • Verhogen van productiviteit • Vermindering van storingen • Klachtenreductie • Verhogen van klanttevredenheid • Verhogen medewerkerstevredenheid Persoon Gewenste resultaten van personeelsbeleid en –processen van organisaties Organisatie

16. Performance- & Competentieontwikkeling • - Kerncompetenties • - Werkeenheden • - Teams • - Personen • - Financiële analyse • Kwaliteitonderzoek • Klanttevredenheid • - Assessment centra • - 3600 feedback • - Inkoop • - Selectie • - Plaatsing • - Ontwikkeling P R E S T A T I E Competentieprofielen Competentiediagnose Competentieontwikkeling V E R B E T E R I N G

17. Toegevoegde waarde van competentieontwikkeling • Verticale afstemming van HR processen • Horizontale afstemming van HR instrumenten • Flexibilisering van HR ontwikkeling • Systematische aandacht voor LLL

18. Toegevoegde waarde van COvoor HRD • Ontwikkelen van kennis een vaardigheden 82% • Betere definitievan leerbehoeften 75% • Betere inhoud van opleiding en ontwikkeling 68% • Betere werkresultaten 68% • Gebruik van leerresultaten in de praktijk 57% • Afstemming van HR beleidsniveaus 45% • Commitment van het management 42% • Afstemming van HR instrumenten 35%

19. Kritische kanttekeningen • Jargon • Kosten • Bureaucratie • Betrouwbaarheid en validiteit van profielen • Effectieve leeromgevingen?

20. Competentiedenken in het beroepsonderwijs in Nederland • Een wending naar kerncompetenties, ACOA, 1999 • Competentieontwikkeling in organisaties,Mulder, 2001 • Competenties: van complicaties tot compromis, Van Merriënboer et al, 2002 • Competentiegericht beroepsonderwijs, Mulder et al, 2003 • Educatie, competentie en prestatie, Mulder, 2004 • Competentie-gericht BO in NL: achtergronden en valkuilen, Biemans et al, 2004 • Matrix voor competentiegericht beroepsonderwijs, Wesselink et al, 2005 • Het competentieconcept in NL, EN, DE en FR, Weigel and Mulder, 2007 • Het competentieconcept – een kritische analyse, Mulder and Weigel, 2007

21. Competentie is bekwaamheid = niet zichtbaar = niet het gedrag zelfCompetentie is alleen zichtbaar aan de hand van concreet gedrag = de performance

22. Het maken van een DNA-profiel • Vereist kennis • vakkennis • Vereist vaardigheid • werken met artefacten • Vereist attitude • accuratesse • omgaan met druk • integriteit • Dat vergt samen competent handelen

23. Kennis en competentie • Kennis = basis • Competentie = aanvullend, integratief • is een combinatie van bevoegdheid en bekwaamheid • is het kunnen toepassen van kennis in de complexe praktijk • is direct verbonden aan succesvol presteren • is afgestemd op de praktijk in het bedrijfsleven • is gericht op employability • omvat gedragsaspect en is gekoppeld aan rol • is contextspecifiek en omvat een attitudinele aspect • omvat inzicht en reflectie op eigen handelen

24. Principes van competentiegericht onderwijs • Competenties • Kernproblemen • Assessment • Authentiek leren • Integratie • Zelfverantwoordelijkheid • Coaching • Lifelong learning

25. Matrix competentiegericht beroepsonderwijs • InvoeringsniveausPrincipes Geen Start Deels Volledig • Competenties 0 0 0 0 • Kernproblemen 0 0 0 0 • Assessment 0 0 0 0 • Authentiek leren 0 0 0 0 • Integratie 0 0 0 0 • Zelfverantwoordelijkheid 0 0 0 0 • Coaching 0 0 0 0 • Lifelong learning 0 0 0 0

26. Assessment criteria • Authentieke assessment • Formatieve assessment • Multi-rater beoordeling • Pre-assessment • Geïntegreerde KVA-assessment • Stimuleren van zelfverantwoordelijkheid

27. Problemen en valkuilenBiemans et al (2004) • Te veel definities • Te veel nadruk op standaardisatie • Integreren van leren op school en op werkplek blijft lastig • Geen automatisch ontwerp van effectieve leeractiviteiten • Assessment is arbeidsintensief en duur • De rol van de leraar en student verandert • Competentieontwikkeling van docenten en schoolmanagers is essentieel

28. Aandachtspunten bij de ontwikkeling van competentiegericht onderwijs • Formuleren van kerntaken • Meer aandacht voor de intake • De rol van coaching • Consistentie van programma’s • Uitleg van de onderwijsprincipes aan studenten en ouders • Angst voor bureaucratie • Functionaliteit van assessments • Arbeidsintensiteit assessments • Verkapte bezuinigingen • Verlagen aantallen docenturen

29. Problemen Mulder & Weigel, 2007 • Competentie en prestatie • Competentie en kennis • Competentie en het curriculum • Competentie en instructie • Competentie en organisatie • Competentie en assessment