Liderlik ve Motivasyon

1. Liderlik ve Motivasyon Yrd. Doç. Dr. Alev Elçi

2. Küreselleşme ve Liderlik

3. Küreselleşme ve liderlik • 20. yüzyılın ikinci yarısında Bilişim ve İletişim Teknolojilerinin gelişmesiyle ortaya çıkan ekonomik, politik ve sosyal alanlarda etkisini gösteren bir süreç, işletmelerin küresel rekabet kurallarına uyma gereksinmesi doğmuştur. • Süreçi besleyen temel kaynaklar • Ticaret • Seyahat • İletişim • Süreci etkileyen küresel güçler • Sosyal güdülemeye ilişkin • Teknolojik yeniliklere ilişkin • Ekonomik yenileştirmeye ilişkin (yabancı yatırımlar, borsalar, döviz, enerji piyasası) • Politik reformasyona ilişkin

4. Küreselleşme ve liderlik • İşletmeler • Uluslararası rekabet > Yatırım ve ticaret • Başarı > Uluslararası yönetimsel bakış açısı • Yönetici: vizyon sahibi, yönetim+liderlik yetileri • Liderlik: • Bir organizasyonu ve çalışanlarını başarıya ulaştıran bir etkileme süreci • Formal bir süreç olmayabilir • Yetkileri olmayabilir • Lider<>Strateji<>İşletme amaçları • Stratejik planlama ile işletmeyi dış etkilere, zayıf olduğu durumlara karşı koruma • Üstünlükleri fırsatlara dönüştürebilme

5. Küreselleşme kavramı • Belli fikirler, görüşler, pratikler, teknolojiler, kurumlar, vb. küresel ölçekte bulunur hale gelmesi • Dünya ölçeğinde ulusal kimliklerin, ekonomilerin, sınırların çözülmesi • Sosyal hayatın küresel süreçler tarafından belirlenmesi • Dünyada ekonomik bir bütünün oluşması • Küresel kültürün ortaya çıkması • Dünya pazarlarına açılma • Dünya ile bütünleşme • Tüm dünyayı serbest küresel bir pazar olarak görme • BİT gelişmeleri ile mekansal uzaklıklardan kaynaklanan farklılıkların ortadan kalması

6. Küreselleşmenin boyutları • Uluslararası yatırım (yabancı sermaye yatırımı) Bir ülkede yerleşik kişi ve kuruluşların kendi ülke sınırları dışında varlık edinmeleri. • Mali yatırım (uluslararası portföy yatırımı): tahvil, hisse senedi • Doğrudan yabancı sermaye yatırımları: bina, fabrika, arazi, üretim tesisi • Dış yardım, ticari krediler • Teknoloji transferi ve istihdam artışı • İleri teknoloji ve yönetim bilgisi getirerek işfgücü verimliliği, mal ve hizmet üretiminin kalitesi artar • İhracatı artırarak döviz kazancı • İşletmecilik ile iç ve dış pazarlamanın gelişmesi • Ülke ekonomisinin dünya ekonomisi ile bütünleşmesi

7. Küreselleşmenin boyutları • Uluslararası işletmeler • Küresel şirket birçok ülkede faaliyet gösterir ama dünya tek bir pazarmış gibi görür • Çok düşük maliyet farkları ile ve önemli ölçüde sabitlik taşıyan biçimde üretimde bulunur • Her yerde aynı ürünü aynı biçimde satar • Hammaddeyi uygun herhangi bir ülkeden alır, emeği daha düşük bir değere başka bir ülkeden temin eder ve ürünü başka bir ülkenin pazarında satışa sunar • Düzgün işleyen bir küresel mekanizma oluşturarak birden fazla ülkede şubelere veya bağlı şirketlere sahiptir

8. Küreselleşmenin boyutları • Uluslararası ticaret • 1990 yıllardan itibaren hız kazanmıştır • Hem yabancı ülkelere daha fazla mal ve hizmet satışı, hem de diğer ülkelerde işletmeler kurulması • ABD, Japonya ve Almanya endüstrileşmiş güçler • Doğu Avrupa ülkeleri birleşik Pazar ekonomisi • Hong Kong, Güney Kore, Tayvan ve Singapur ile başlamış • Rusya ve Çin son yıllarda önemli bir yere sahip olmuştur

9. Küreselleşmenin boyutları • Üretimde küreselleşme • Yenilikçilik ve buna bağlı olarak gelişen yeni rekabet anlayışı işletmeleri Araştırma-Geliştirme (ArGe) faaliyetlerine zorlamaktadır • Çalışma birimlerinin boyutları küçülmektedir • Yeni teknolojik gelişimler • Ulaştırma ve iletişim maaliyetlerini azaltmıştır • Üretim sürecinin planlama ve tasarım aşamasından en son montaj aşamasına kadar farklı bölümlere ayırarak dünyanın çok farklı bölgelerinde sürdürülebilmesi ekonomik olarak mümkün hale gelmiştir

10. Küreselleşmenin boyutları • Tüketimde küreselleşme • Birincil gereksinimler (nefes alma, yeme, içme, korunma) • İkincil gereksinimler (eğlenmek, paylaşmak, sevmek, sevilmek, kendini gerçekleştirmek, gruba ait olmak) • Tüketimde sınırlar ortadan kalkmıştır • Gıda maddesi üretildiği bölgeden, çok uzak bir alana tazeliğini koruyarak ulaşmaktadır • Küresel mallar gelişmekte olan ülkelerin en ücra köşelerine bile ulaşabilmektedir

11. Küreselleşmenin boyutları • Finansal küreselleşme • Sermayenin herhangi bir ülke, bölge, coğrafya sınırları içinde faaliyette bulunmasını engelleyecek bir düzenlemenin olmamasıdır • Sermayenin küreselleşmesi önündeki engellerin kaldırılması • Uluslarası sermaye mobilitesinin kolaylıkla gerçekleştirildiği bir süreçtir • BİT gelişmeler para ve sermaye piyasasındaki işlem hızını artırmıştır

12. Küreselleşmenin boyutları • Teknolojik küreselleşme • Fiziki sınırlar ortadan kalkmıştır • Resmi ve kamu hizmetleri ve kuruluşları, Sivil toplum örgütleri, meslek kuruluşları, uluslararası kurumlar, askeri kurumlar, ArGe kurumları, strateji kuruluşlarının AĞ yapısı ile bağlantıları sağlanmıştır • Teknoloji hem küreselleşmeyi desteklemekte hem de küreselleşmeye bağlı olarak gelişmektedir • Rekabet ortamını yeniden şekillendirmekte • Dünya üzerinde kurum ve bireylerin çalışma tarzını değiştirmektedir • Strateji alanında etkileri:Bilgi Güvenliği, Askeri operasyonlar

13. Küreselleşmenin boyutları • Yönetimin küreselleşmesi • Bilimsel öncesi yönetim (1980 öncesi), • Bilimsel yönetim (endüstri devrimi) • Post-modern yönetim: Küresel rekabet ortamının getirdiği güçlükten ivme alarak teknolojinin getirdiği olanakları kullanarak yenilikçi, esnek, bilgiye dayalı, paylaşımcı ve katılımcı yönetimi benimseyen insan merkezli bir anlayış

14. Küreselleşmenin boyutları • Yönetimin küreselleşmesi • Amaca yönelik olma • Grup faaliyetleri • İnsani özellik taşıma • İş birliği gerekliliği • İşbölümü ve uzmanlaşma • Koordinasyon (uyum) sağlama • Yetki bulundurma • Hiyerarşik yapı • Her türlü organize faaliyette bulunma

15. Küreselleşmenin boyutları • Yönetimin küreselleşmesi • ABD: sosyo-kültürel değerler göz ardı edilmiş yenilikler ve teknolojiler önemsenmiş • Japonya: sosyo-kültürel değerler çok önemsenmiş ve çalışanlar ömür boyu işletmelere bağlı kalmış • Karşılıklı etkilenmekte ve birbirine benzer, yada eksikleri kapatır hale gelmişlerdir • «uluslararası düşünmek» Başarılı küresel yöneticiler için etkili yönetim için dünyanın her tarafını ve farklılıkları yönetmek gerekliliği

16. Küreselleşmenin boyutları • Yönetimin küreselleşmesi • Uluslararası çalışan işletmelerin üst yönetimleri • Ulusal faaliyetlerden çok farklı sorunlar ve çözümleri kendi insiyatifleri dışında sorunlarla karşılaşmaktadır • Ülke dışı pazarları araştırmalı • İşletmenin ihtiyaçlarını oluşturan organizasyon yapısında değişikliklere gitmelidir • Ülke dışı faaliyetlere (ekonomik,vb) önem vermeli • Seçilen personelin kültürel yapısını uygun (etnik merkezli, çok merkezli, coğrafik merkezli) seçmelidir.

17. Sağlık Sektöründe Küreselleşme • uluslararasıkuruluşlarbirçokülkeninsağlıkpolitikalarınıetkilemektedir • sağlıkalanındaözelleştirmeuygulamalarını da desteklemektedir • hizmetkalitesininarttırılmaçabaları • küreselkamumallarınınoluşumudur(BirleşmişMilletler, DünyaBankasıveIMF) • “batı tipi” sağlıkhizmetleri • Doğu (Çin, Asya) tıbbıya da “alternatif tıp” (şifacılık, bitkiselvemetafizikkürler vb.)

18. Sağlık Sektöründe Küreselleşme • Küreselleşme, teoriktemelleriniveuygulanmagerekçeleriniklasik liberal ekonomiteorisinedayandırmaktadır. Bu teorikyaklaşım, devletintoplumsalyaşamdakirollerininkısıtlanmasını, ekonomikmüdahalealanlarınınözelleştirilmesini, küreselsermayeninulusalsınırlariçindekialanınıngenişletil-mesiveetkinliğininulusaldüzenlemelerleartırılmasınıadetagereklikılmaktadır. • Küreselsürecinhızlanmasıgelişmekte olan ülkeleriçinbazıfırsatlarıvefaydalarıortayaçıkarırkengelişmişülkelertarafındankurallarındurumagöredeğiştirildiğiveuygulandığı, yerelveulusalüretimvefinansimkanlarınındaralmasıgiderek GOÜ içineşitsizlik, işsizlik, yoksullukvedahaazeğitimli, dahaazsağlıklı, diğerdeyişle en temelbeşerisermayeunsurlarınasahipolamayankitlelerinoluşumunayolaçmıştır.

19. Sağlık Sektöründe Küreselleşme • Küreseldüzeydeüretimvesunumyapançokulusluşirketlerinilaçve tıp teknolojiürünlerininüretimindevepazarlanmasındaegemengüçolmalarısağlıkekonomisiniveyönelimleriniistediklerigibibiçimlendirmelerineizinvermektedir. • Diğeryandanküreselsağlıkekonomisiningelişimibirçokhastalığınyerelsınırlardışındaortakgeliştirilenprogramlarla, teknolojilerledahaazmaliyetlivedahaetkinsunumunaortamsağlamaktadır. • Küreselsermayeninartmasınaveharekethızınaparalelolarak, birçokalandaolduğugibisağlıksektöründe de özelleştirmeçabalarıortayaçıkmıştır. (tıp teknolojileri bilişim teknolojileri)

20. Sağlık Sektöründe Küreselleşme • Sağlıkkonusundaartarakdevamedenbirküreselişbirliğisözkonusu-dur. • BaştaDünyaSağlıkÖrgütü(WHO) olmaküzeresağlığınbirçokalanındahizmetverenUNICEF, UNFPA, UNEP, FAO, ILO gibiuluslararasıkurumlarbukapsamdasayılabilir. • Türkiyede bukurumlarınçalışmalarınaaktifolarakkatılmaktaveişbirliklerigeliştirmektedir.

21. Sağlık Sektöründe Küreselleşme • Küreselleşmeninsağlıksektörüneolumluetkileri: • iletişimsüreçlerinihızlandırma • bilgidenkısasüredeyararlanmaolanakları • Rekabet • müşteriodaklıbiranlayışın • Toplamkaliteyönetimi, • hasta memnuniyeti, • sürecinhizmetyönününiyileştirilmesi, • verilensağlıkhizmetlerininnitelikvenicelikaçısındanölçülebilmesi, • hasta bakımkalitesi, • hasta hakları

22. sağlıkpolitikalarınayönvermek amacıyla DünyaSağlıkÖrgütü Ljubljana Bildirgesi’ (2000) • Temelilkeler; • İnsanonuru, eşitlik, dayanışmavemeslekiahlakgibideğerlertarafından motive olmak; • • Sağlıklailgilikazanımlarıhedeflemek; • • Toplumuhizmetinmerkezindegörmek; • • Sağlıkhizmetlerindekaliteyeodaklanmak; • • Sağlambirfinansmanyapısıoluşturmak; • • Birincibasamakkoruyucusağlıkhizmetlerineyönelmek;

23. Küreselleşme sürecinde liderlik • Yönetici ve Lider kavramları • Yönetici: • Başları vasıtasıyla iş gören kişi • Yönetim işini meslek olarak yapan kişi • Lider • «Belirli şartlar altında, belirli kişisel ve grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere, bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkilemesi ve yönelndirma süreci» (Koçel, 2001) • Yöneticilerden planlama ve örgütleme fonksiyonlarının gerçekleştirmesi beklenir, • Liderlerden sadece kendilerini izlemeleri için kişileri etkilemesi beklenir…

24. Küreselleşme sürecinde liderlik • Liderlik yaklaşımları • 1. Özellikler yaklaşımı: diğer kişilerde olmayan özelliklerin bulunması sonucu lider olmak (fiziki, yetenek, bilgi, deneyim, kararlılık, tutarlılık). • 2. Davranışsal Yaklaşım: kişinin davanışlarının diğer insanlar üzerinde etkili olması sonucunda (başkalarına değer verme, iyi ilişkiler, iletişim, etki ve saygı uyandırma, güven verebilme) • 3. Durumsal Yaklaşım: Liderin ortaya çıktığı ortamın önem kazanmasıdır, ortamdaki şartlar kişinin liderlik özelliğini kazanmasına yol açar (Gerçekleştirilecek hedefin nitelikleri, grup üyelerininyetenekleri, lider kişinin yapısı, özellikleri, deneyimi)

26. Küreselleşme sürecinde liderlik • Liderlik Tipleri • Otoriter Lider • Demokratik / Katılımcı Lider • Özgür Bırakıcı (Serbestliğe dayalı) / Pasif Lider

27. Küreselleşme sürecinde liderlik • İşletmeler için dış çevre evrensel olmakta • Dünyanın tüm bölgelerinde ve ülkelerinde çıkan ve işletmeyi etkileyen yenilikler: • Ekonomik • Politik • Teknolojik • Sosyo-kültürel • İşletme yönetimleri ve yöneticileri buunsurları yakından izlemeli • Küresel rekabet ortamında varlığını sürdürmeli • Lider yöneticiler tarafından yönetilmeli

28. Küreselleşme sürecinde liderlik • Lider yöneticiler tarafından yönetilmeli • Küresel lider farklı kültürleri anlamalı, onlara liderlik edebilecek özellikleri olmalı • Çok kültürlü takım kurmalı • Farklı kültürden kişileri aynı vizyon altında motive etmeli • Kültürel farklılıklardan işletmeye yarar sağlamalı • Kuruluşlarda etik anlayışa çok yönlü açıdan bakmalı • Kendi standartlarını bölgesel standartları ve planlara göre yeniden düzenlemeli

29. Kaynaklar • Altay, A. (2007). SağlikhizmetlerininsunumundayeniaçilimlarveTürkiyeaçisindandeğerlendirilmesi. Sayıştay Dergisi, 64, 34-58. • Paksoy, H.M. (2008). Küreselleşme, Liderlik ve Liderlik teorileri. Liderlik ve Motivasyon. (Ed.) C. Serinkan.Nobel Yayın:Ankara