Fonemisch bewustzijn & Letterkennis in groep 1 en 2 Mari ët Förrer

1. Fonemisch bewustzijn & Letterkennis in groep 1 en 2Mariët Förrer

2. een goede leesstart Boodschap Besteed in groep 1 en 2 gericht aandacht aan: • Fonologisch bewustzijn • Fonemisch bewustzijn • Letterkennis

3. een goede leesstart Een goede leesstart • Mondelinge taalvaardigheid • Fonologisch bewustzijn, in het bijzonder: • Fonemisch bewustzijn • Letterkennis Deze vaardigheden zijn nodig voor het verwerven van het alfabetisch principe.

4. Spraakontwikkeling: techniek ◊ Mondelinge taalvaardigheid ◊ Fonemisch bewustzijn en letterkennis ◊ Leren lezen ◊ Voortgezet technisch lezen ◊ Begrijpend lezen + Woordenschat + Positieve ervaringen met mondelinge en schriftelijke taal een goede leesstart Doorgaande leeslijn

5. een goede leesstart Tussendoelen Beginnende geletterdheid groep 1 en 2 • Boekoriëntatie • Verhaalbegrip • Functies van geschreven taal • Relatie gesproken - geschreven taal • Taalbewustzijn • Alfabetisch principe • Functioneel ‘schrijven’ en ‘lezen’

6. een goede leesstart Taalbewustzijn • Woordbewustzijn Vrachtwagen is langer dan trein • Fonologisch bewustzijn (v.a. 3 jaar) Zon zit ook in zonnebloem • Fonemisch bewustzijn (groep 1,2,3) Molen begint met mijn letter • Alfabetisch principe klank - letterkoppeling

7. een goede leesstart Vaardigheden fonologisch en fonemisch bewustzijn • goed luisteren • rijmen • bewustzijn van zinnen en woorden • bewustzijn van lettergrepen • sorteren van klanken op beginklank • isoleren van klanken • synthetiseren van klanken • analyseren van klanken • klanken weglaten, toevoegen of vervangen • letters kunnen benoemen

8. een goede leesstart CPS aanpak • Doelen • Tijd + extra tijd voor risicoleerlingen • Aanbod • Effectieve instructie • Differentiatie (convergent) • Monitoren van de ontwikkeling van leerlingen

9. een goede leesstart Doelen eind groep 2 • Voldoende mondelinge spreekvaardigheid • Fonemisch bewustzijn: auditieve synthese, auditieve analyse • Letterkennis (kunnen benoemen): 15 letters • Woordenschat

10. een goede leesstart Tijd voor taal in groep 1&2 5 uur per week: Dagelijks een kwaliteitsuur doelgerichte taalactiviteiten Risicokinderen 60-90 minuten per week extra intensieve begeleiding Fonemisch bewustzijn Grote groep 3-5 x 15 min. Kleine groep 3-5 X 15 min. extra

11. Werkmap Fonemisch bewustzijn Kinderklanken Wat zeg je? Spreekbeeld Schatkist Leeshuis Piramide Ik & Ko Computer: Schatkist lezen Leescircus Klankie Bouw! Taalpoppen Lettermuur Lettergroeiboekje een goede leesstart Methoden en Materialen

12. een goede leesstart Effectieve werkwijze De leerkracht maakt het verschil! • Doelgericht & systematisch + • Aangrijpen van leermomenten • Speels, plezierig en interactief • Betekenisvolle context • Aandacht voor het schrijven van letters: invented spelling

13. een goede leesstart Invented spelling • Dagelijkse schrijfactiviteiten door kinderen • Meer inzicht in de relatie tussen letters en klanken in woorden • Het gaat niet om een juiste spelling

14. een goede leesstart Differentiatie: Wie zijn de risicoleerlingen in groep 1 en 2? • Leerlingen met geringe mondelinge taalvaardigheid / spraaktaalproblemen • Leerlingen die geen belangstelling hebben voor taalspelletjes en letters • Tweetaligen: verschillen in klank - betekenis

15. een goede leesstart Differentiatie: Wat maakt het verschil voor de risico- leerlingen in groep 1 en 2? • Vroegtijdig signaleren: Niet afwachten maar aanbieden • De leerkracht doet ertoe! Dagelijkse instructie en begeleiding in een kleine groep • Geen andere aanpak, maar aanpak intensiveren • Extra tijd per week • Samenwerking met ouders • Zo nodig: Inschakelen deskundigen

16. een goede leesstart VoorschotbenaderingAnneke Smits • Combinatie van foneembewustzijn en letters: auditieve analyse/synthese + letterklankkoppeling • Dagelijks invented spelling • Kleine groepjes met begeleiding • Positieve ervaring • Drie fasen

17. een goede leesstart Fase 1 identificatie van fonemen/letters • Beperkt aantal letters (6-10): letters die functioneel zijn voor het kind (eigen naam), letters groep 3, kun je er woordjes mee maken? • Letterboeken • Presentatie van de letter op verschillende manieren • Nog geen eisen stellen aan het benoemen

18. een goede leesstart Fase 2 manipulatie van fonemen/letters Oefenen van analyse en synthese, ondersteund met letters Geschikt hiervoor: Drietal www.leeslijn.nl Spreekbeeld www.ggdrivierenland.nl

19. Alfabet en letterboeken Spreekbeeld Tekeningen en klankgebaren Klankie Activiteiten rond letters Lettermuur Lettertafel Letterboekjes Lettergroeiboek Neem de tijd: per letter minstens een week Speels houden Niet ‘overhoren’ Tempo van benoemen bij kleuters niet belangrijk een goede leesstart Fase 3 aanlerenklank-tekenkoppeling

20. een goede leesstart Monitoring: volgen van de ontwikkeling • Goede intake bij start op school • Toetsen en observeren in groep 1 en 2 Wat betekenen de verzamelde gegevens voor ons onderwijs?

21. een goede leesstart Mariët Förrer m.forrer@cps.nl