410 likes | 671 Views
Het Fysische Wereldbeeld. Deeltjesfysica en Cosmologie Het Standaardmodel Intro: het atoom Fermionen en bosonen De 4 elementaire krachten Het ijkveld Higgs-mechanisme De 3 generaties Experimenten De Cosmologie
E N D
Het Fysische Wereldbeeld. • Deeltjesfysica en Cosmologie • Het Standaardmodel • Intro: het atoom • Fermionen en bosonen • De 4 elementaire krachten • Het ijkveld • Higgs-mechanisme • De 3 generaties • Experimenten • De Cosmologie • De Big Bang • Baryosynthese • Nucleosynthese • Cobe • De Cosmologische Canon
Atoomkern electron
Atoomkern Proton Quarks Neutron
(Einstein) (Bohr) Quantum- mechanica Speciale Relativiteit + = (Paul A.M. Dirac) Elementaire-deeltjesfysica ( = Hoge-energiefysica = Quantum-veldentheorie)
Volgens de speciale relativiteitstheorie, mag een deeltje geen ruimtelijke uitgebreidheid bezitten ... ( Dan zou het deformeerbaar moeten zijn )
Volgens de Quantum mechanica kan een deeltje niet exact gelocaliseerd worden(Dit zou een oneindige hoeveelheid energie kosten)
Paul A. M. Dirac Richard P. Feynman
Fermionen en bosonen Fermionen: electron, proton, neutron, quarks, neutrino’s “materie-deeltjes”. Niet twee identieke deeltjes in dezelfde quantumtoestand. Nemen daardoor ruimte in beslag. Voorbeeld: (Pauli) Bosonen: foton, pion, graviton, Higgs-deeltje “kracht-overbrengende deeltjes”. Energie-quanta van velden. Gaan juist wel in dezelfde qu.-toestand zitten om een veld te genereren. Voorbeeld: fermion + fermion = boson
In de praktijk leidt dit tot een zeer sterke restrictie van wat kan en wat mag, in de quantum-veldentheorie. Renormalisatie
N Z De vier elementaire krachten in de elementaire deeltjes De elektro-magnetische kracht De sterke kernkracht De zwakke kracht De zwaartekracht
Elektro-magnetische kracht • Vele elementaire deeltjes hebben elektrische lading: een geheel • (positief of negatief) veelvoud van de proton-lading e - Deeltjes met spin hebben ook een magnetische component μ • De elektromagnetische kracht wordt overgedragen door het • energiequantum van licht, het foton γ.
De effecten van de em kracht kunnen zeer nauwkeurig worden berekend: Het magnetisch moment van het electron kon worden gemeten: Vgl: afstand tot de Maan tot op 0,3 mm nauwkeurig Hieruit afgeleid: Vgl: afstand tot de Maan tot op 30 cm nauwkeurig
De Sterke Kracht Proton neutron pion kaon - werkt uitsluitend op HADRONEN (deeltjes in atoomkern) Zeer sterk op korte afstanden (= binnen atoomkern) Zeer snelle processen Resonanties:
Proton = u + u + d lading = 1 Neutron = u + d + d lading = 0 Lambda = u + d + s lading = 0 Wat is de lading van de quarks?
q q g q q De kleur theorie (Quantum-chromodynamica) 8 gluon-kleuren
u u u d d d c c c charm t t t top b b b bottom Quark soorten quarks Antiquarks up down s s s strange
De Zwakke KrachtFermi’s fundamentele interactie hier zijn altijd 4 fermionen bij betrokken
Het Yang-Mills veld C.N. Yang and R.L. Mills, 1954 C.N. Yang
Het Yang-Mills veld C.N. Yang and R.L. Mills, 1954 C.N. Yang
Yang - Mills quanta o o - + o + - neutron proton + o
Multiplets volgens de Yang-Mills theorie P N Nucleonen pionen Yang-Mills deeltjes
Net als planeten en tennisballenhebben elementaire deeltjes ...Spin ! In een Yang-Millsveld, blijft de spin van een deeltje behouden ! Neutrino Anti Neutrino
In de Yang-Mills theorie is er symmetrie: De deeltjes in een multiplet moeten “identiek” zijn. Proton en neutron lijken op elkaar, maar zijn niet identiek. We spreken van “symmetrie-breking” Ook de eigenschappen van het YM boson zelf zijn niet zo symmetrisch als in de YM vergelijkingen zou moeten.
Spontane symmetrie breking
Generatie I Generatie II Generatie III Leptonen Quarks g YM Bosonen Het Standaard model sterke kracht em + zwakke kracht Higgs
Total cross sections CESR DORIS PEP PETRA TRISTAN
The Successes of the STANDARD MODEL
Planck length : Today’s Limit … The highway across the desert GUTs
Gesimuleerde detectie van een Higgs-deeltje