PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU RYCKIEGO

1. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKADLA POWIATU RYCKIEGO

2. Program Ochrony Środowiska Powiatu Ryckiego wraz z Powiatowym Planem Gospodarki Odpadami na lata 2004 – 2007 z perspektywą na lata 2008 – 2015 opracowany został przez Zarząd Powiatu Ryki. Program w szczególności określa: - aktualny stan środowiska, - działania zmierzające do poprawy środowiska, - instrumenty finansowe służące do realizacji zamierzonych celów, - system monitoringu i oceny realizacji założonych celów w polityce ochrony środowiska, - ogólną koncepcję gospodarki wodno-ściekowej w powiecie.

3. Informacje ogólne o powiecie. Powiat generalnie jest słabo uprzemysłowiony, koncentracja przemysłu występuje głównie na terenie obszarów miejskich. Pozostałe gminy wchodzące w skład powiatu mają charakter typowo rolniczy. Gleby występujące na terenie powiatu są IV klasy bonitacyjnej. Użytki rolne stanowią 65,6 % powierzchni powiatu w tym: - grunty orne – 50,7 % - sady – 1,4 % - użytki zielone – 13,5 % - lasy i zadrzewienia – 21,8 % - tereny różne w tym użytki ekologiczne – 3,3 % - wody – 3,3 % - inne grunty – 6 % Na terenie powiatu występują zasoby naturalne surowców kopalnych w postaci kruszywa, piasku i gliny. Gminy, w których zlokalizowano kopalnie to Ryki, Kłoczew i Ułęż. Gmina Stężyca posiada zasoby gazu ziemnego, ropy naftowej oraz pokłady torfu, piasku, gliny i węgla brunatnego.

4. Jako cel nadrzędny w sektorze ochrony środowiska założono kompleksową poprawę stanu środowiska przyrodniczego na obszarze powiatu poprzez realizację następujących zadań: • zwiększenie obszarów prawnie chronionych, • zwiększenie skuteczności ochrony rzadkich gatunków zwierząt i roślin, w szczególności ptaków i roślin występujących w pobliżu rzek i jezior, • zwiększenia obszarów zalesień, • wykorzystanie odnawialnych źródeł energii /biomasy, energii promieniowania słonecznego, energii spadku wód, energii wiatru/, • gazyfikacja instytucji i podmiotów, • organizacja systemu segregacji odpadów wraz z ich częściowym odzyskiem i recyklingiem, • realizacja wojewódzkiego programu małej retencji, • utworzenie programu mikro retencji wykorzystującej wody deszczowe w gospodarstwach domowych, • budowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, • ustalenie koncepcji i wykonanie nowoczesnego systemu unieszkodliwiania odpadów stałych, • poprawienie zabezpieczeń przeciwpowodziowych Wisły i Wieprza, • poprawę stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa.

5. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA • Powiat rycki jest słabo uprzemysłowiony, jedynie obszary położone w granicach administracyjnych miast zajmowane są przez zakłady przemysłowe, w związku z tym większość zanieczyszczeń kumulowanych zostaje w okolicach miejskich i podmiejskich. Na terenie powiatu występują dwa charakterystyczne obszary o odmiennym ukształtowaniu terenu. Jeden z obszarów wyróżnia się pofalowaną i pagórkowatą rzeźbą terenu, obejmuje on swoim zasięgiem dolinę Wisły i Wieprza wraz z zachodnią częścią powiatu. Drugi obszar posiada bardzo nieznaczne deniwelacje terenu położony on jest w północno wschodniej części powiatu na południowo-zachodnim fragmencie Wysoczyzny Żelechowskiej. Granica wyznaczająca poszczególne obszary to krawędź erozyjna dochodząca do wysokości 20 metrów.

6. Główną rzeką przepływającą przez teren powiatu jest Wisła, której dopływami pierwszego rzędu są rzeki Wieprz i Okrzejka oraz strugi wodne płynące pomiędzy dorzeczem Wisły i Wieprza. Wisła w południowej części powiatu utworzyła liczne rozlewiska i wyspy, które dodają uroku krajobrazowi co zachęca do uprawiania turystyki i sportów wodnych. Rzeka Wieprz płynie i odwadnia centralne tereny powiatu. Głównymi dopływami są rzeki Irenka, Zalesianka i Świnka. Powiat rycki posiada naturalne zasoby surowców kopalnych w postaci kruszyw budowlanych i piasku.

7. Zanieczyszczenia powietrza Emisje zanieczyszczeń do powietrza należy podzielić w zależności od źródła emisji. Powszechnie wyróżnia się: • emisję „wysoką”, która odbywa się z wysokich kominów zakładów przemysłowych, zakładów wytwarzania energii cieplnej, elektrowni węglowych, • emisję „liniową” tzw. komunikacyjną, pochodzącą z pojazdów poruszających się po trasach komunikacyjnych, • emisję „niską”, która powstaje najczęściej w terenach zabudowy mieszkalnej jednorodzinnej.

8. Emisja przemysłowa Powiat rycki jest słabo uprzemysłowiony, główne punktowe emitory zanieczyszczeń do powietrza zlokalizowane są w obszarach miast Ryki i Dęblin. Emisja przemysłowa w omawianym obszarze odbywa się w przeważającej części z zakładów energetyki cieplnej. Wyjątkiem jest miasto Dęblin gdzie oprócz emisji związanej z produkcją energii cieplnej występuje emisja zanieczyszczeń z innych emitorów. Ponadto na terenie powiatu występuje emisja zanieczyszczeń związana z produkcją masy bitumicznej. W mieście Ryki do głównych emitorów zanieczyszczeń powietrza zaliczymy następujące zakłady i przedsiębiorstwa: • Spółdzielnia Mleczarska, • Hortex Holding S.A. • Juwent S.J. • Kotłownie Spółdzielni Mieszkaniowej

9. Emisja przemysłowa W mieście Dęblin największymi emitorami zanieczyszczeń do powietrza są następujące zakłady i przedsiębiorstwa: • Wojskowe Zakłady Inżynieryjne. • Allmiz Sp. z o.o. Chłodnia Dęblin. • PKP Lublin Lokomotywownia Pozaklasowa w Dęblinie. • S. C. LUBREM Lublin Centralna Ciepłownia Dęblin. • Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 3. Ponadto na terenie powiatu poza obszarami miejskimi zlokalizowane są trzy źródła emisji punktowej tzw. wysokiej: • Jednostka Wojskowa nr 4824 w Stawach. • Elektro – Lamp Sp. z o.o. w Warszawie Zakład Cynkowni w Ułężu. • Przedsiębiorstwo Robót Drogowych S.A. w Puławach Wytwórnia Mas Bitumicznych w Dąbi Starej. Normy dotyczące emisji poszczególnych rodzajów i ilości zanieczyszczeń do powietrza w latach 2001 – 2002 nie uległy przekroczeniu z żadnego zorganizowanego emitora przemysłowego.

10. Gospodarka ściekowa • System oczyszczania ścieków na terenie powiatu ryckiego jest niewystarczający. Oparty jest na dwóch zbiorczych oczyszczalniach ścieków, które oczyszczają ścieki w technologii mechaniczno – biologicznej. Skanalizowane obszary powiatu to tereny miast Ryki i Dęblin. Pozostały obszar powiatu nie posiada systemu kanalizacyjnego. Ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych /szamba/ bądź bezpośrednio wprowadzane do gruntu lub cieków wodnych. Jest to jedna z głównych przyczyn wysokiego stężenia bakterii typu fekalnego w wodach powierzchniowych płynących jak i stojących znajdujących się na terenie powiatu.

11. Gospodarka odpadami Odpady powstające na terenie powiatu ryckiego to w większości odpady komunalne. Teren powiatu częściowo objęty jest systemem selektywnej zbiórki odpadów. Odpady komunalne z terenów miast Ryki i Dęblin odbierane są przez specjalistyczne firmy wywozowe, natomiast z terenów gmin odpady dostarczane są na gminne wysypiska własnym transportem. Jedynie gmina Stężyca posiada zorganizowany system.Wysypiska znajdujące się na terenie powiatu nie posiadają charakteru zorganizowanego z wyjątkiem wysypiska w Rykach i Stężycy. Wysypisko w gminie Stężyca posiada niezbędną infrastrukturę techniczną wymaganą obecnymi przepisami prawnymi. PGKiM w Rykach eksploatuje wysypisko komunalne od 1973 roku. Odpady są składowane selektywnie, tj. oddzielnie komunalne i skratki. Wysypisko obsługuje gminę Ryki i Kłoczew. Odpady uznane za niebezpieczne w większości powstają w zakładach przemysłowych oraz w obiektach związanych z obronnością kraju. Wszystkie w/w instytucje posiadają ważne pozwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych oraz zatwierdzone programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Wszystkie odpady uznane za niebezpieczne są zbierane przez specjalistyczne firmy zajmujące się transportem oraz unieszkodliwianiem odpadów. Szczegółowy stan gospodarki odpadami wraz z projektowanymi systemami ich zbiórki i unieszkodliwiania zawarty zostanie w załączniku pt. „Powiatowy plan gospodarki odpadami dla powiatu ryckiego”, który stanowi integralną część opracowania.

12. Hałas Hałas jest uznawany jako zanieczyszczenie środowiska w głównej mierze mającej wpływ na jakość warunków zamieszkania i wypoczynku człowieka. Przekroczenie poziomów dopuszczalnych prawem powoduje negatywne skutki dla zdrowia i życia człowieka. Najbardziej narażeni na negatywne oddziaływanie hałasu są mieszkańcy miejscowości położonych wzdłuż ruchliwych tras komunikacyjnych, oraz niektórych zakładów przemysłowych. W powiecie ryckim zanieczyszczenia związane z hałasem występują wzdłuż tras komunikacyjnych oraz przy lotnisku wojskowym w Dęblinie. Zagrożenie ze strony hałasu na terenie powiatu ryckiego występuje głównie wzdłuż ciągów komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu (droga krajowa nr 17). Ponadto na pozostałej części powiatu może występować punktowo zagrożenie hałasem pochodzącym z zakładów przemysłowych, położonych w pobliżu siedzib ludzkich. Hałas pochodzący ze startów, przelotów i lądowań statków powietrznych może przekraczać progowe wartości dopuszczalne, jednak z uwagi na okresowość źródła emisji nie powinien on negatywnie oddziaływać na zdrowie.

13. Pomniki przyrody Na terenie powiatu ryckiego występuje 49 pomników przyrody: • gmina Ułęż – 23 szt. Sobieszyn Brzozowa jest siedliskiem 15 dębów szypułkowych, jednego modrzewia, wiązu i żywotnika zachodniego. Ponadto znajduje się grupa drzew utworzona z trzech dębów szypułkowych. • gmina Nowodwór – 1 szt. • gmina Kłoczew - 15 pomników przyrody. (Kłoczew- pięć pomników przyrody,. Zadybie Stare- 8 pomników przyrody, Zadybie Nowe -1 pomnik, Rzyczyna-1 pomnik przyrody.) Gmina Ryki: • Zalesie-7 pomników przyrody • Rososz- 2 pomniki przyrody • Brusów posiada 4 lipy drobnolistne będące pomnikami przyrody. • Miasto Ryki posiada dwa pomniki przyrody w postaci lipy drobnolistnej i sosny czarnej.

14. Zasoby leśne Teren powiatu ryckiego ma niski wskaźnik zalesienia i wynosi on 21,8 % przy średniej lesistości kraju wynoszącej 28,1 %. Lasy znajdujące się na obszarze powiatu nie stanowią własności skarbu państwa w około 80 %. Nadzór nad tymi lasami sprawują służby powołane przez Starostę Ryckiego. Pod względem gatunkowym lasy powiatu ryckiego porośnięte są w większości sosną. Zwierzęta powszechnie występujące w lasach to: sarna, jeleń, dzik, zając, lis. Powierzchnie odnowione naturalnie znajdują się w gminach: Dęblin, Stężyca i Ułęż. W obrębie dolin rzecznych rzek Wisły i Wieprza znajdują się lasy nadrzeczne.

15. PERSPEKTYWY ROZWOJU POWIATU PRZEMYSŁ Ważnymi elementami związanymi z rozwojem przemysłu w powiecie są: • duże zasoby gazu ziemnego, • dobrze rozwinięta sieć zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego, • możliwość szybkiego transportu poprzez obecność lotnisk oraz dróg, • kopalnie surowców mineralnych, • grunty słabych klas bonitacyjnych umożliwiające lokalizację zakładów przemysłowych oraz upraw przemysłowych. TRANSPORT Na terenie całego powiatu jest dużo dróg nieutwardzonych o statusie dróg gminnych oraz powiatowych. Działania w zakresie rozwoju transportu, Utwardzanie dróg przy współudziale i wykorzystaniu naturalnych zasobów mineralnych powiatu.

16. ROLNICTWO Teren powiatu jest obszarem typowo rolniczym. Produkcja rolnicza ukierunkowana jest głównie pod produkcję zakładów przetwórstwa rolno – spożywczego. Rolnictwo ekologiczne na terenie powiatu ryckiego miałoby możliwość rozwoju na gruntach II i III klasy bonitacyjnej. Procentowe zestawienie gruntów o wysokiej klasie bonitacyjnej w poszczególnych gminach z ogólnej ilości gruntów ornych w powiecie • gmina Dęblin ok. 18,1 % • gmina Kłoczew ok. 24,3 % • gmina Nowodwór ok. 10,9 % • gmina Ryki ok. 27,6 % • gmina Stężyca ok. 18,7 % • gmina Ułęż ok. 23,1 %

17. Turystyka i rekreacja Teren powiatu ryckiego charakteryzuje się dużą różnorodnością krajobrazu, utworzoną przez doliny rzeczne rzek Wisły i Wieprza wraz z pradolinami. Ponadto występują inne zbiorniki wodne wraz z przyległymi do nich terenami leśnymi. Rozwojowi turystyki sprzyja również dobra sieć głównych dróg dojazdowych. Znajdujące się na terenie powiatu obszary zaliczane do użytków ekologicznych wraz z miejscami historycznymi stwarzają idealne warunki do uprawiania turystyki rowerowej jak i pieszej, w związku z tym proponuje się utworzenie tzw. ścieżek rowerowych oraz szlaków pieszych łączących w/w miejsca.

18. Rozwój terenów miejskich Biorąc pod uwagę fakt, że na terenie powiatu znajdują się w chwili obecnej dwie aglomeracje miejskie w postaci miast Dęblin i Ryki należy uznać, że w perspektywie nie nastąpi rozwój kolejnego ośrodka miejskiego. Obecnie istniejące miasta powinny się rozrastać obszarowo i demograficznie w sposób równomierny. Jako większy i bardziej prężny ośrodek pozostanie miasto Dęblin z uwagi na umiejscowienie w nim większej ilości zakładów przemysłowych oraz obiektów związanych z obronnością kraju w tym Wyższej Szkoły Sił Powietrznych. Miasto Ryki dążąc do rozwoju powinno skoncentrować się na rozwoju zakładów przemysłowych. Jedną z gałęzi przemysłu, która pozwoliłaby miastu na rozwój jest skoncentrowanie w nim zakładów wytwarzających alternatywne paliwa na bazie biomasy pochodzącej z upraw energetycznych. Ponadto istnieje realna szansa na rozwój miasta w przypadku przetwórstwa żywności ekologicznej.

19. DŁUGOTERMINOWA POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA

20. Ochrona powietrza • zmniejszenie emisji niskiej poprzez gazyfikację gmin • wykorzystanie paliw odnawialnych w procesie spalania w paleniskach domów jednorodzinnych • zmiana w zakresie technologii w poszczególnych zakładach przemysłowych (technologie powinny być w większości bezpylne ) • tworzenie warunków do wykorzystania energii promieni słonecznych i energii wiatrowej Ochrona powierzchni ziemi • Rekultywacja dzikich wysypisk śmieci. • Obsadzenie i zagospodarowanie gleb stanowiących nieużytki poprzez zalesianie. • Rekultywacja terenów po byłych kopalniach surowców mineralnych. • Budowa stacji sortowania odpadów w miastach Ryki i Dęblin.

21. Ochrona przed hałasem • Budowa ekranów dźwiękochłonnych w terenach zaludnionych, przez które przebiegają szlaki komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu. • Budowa ekranów dźwiękochłonnych przy zakładach produkcyjnych emitujących hałas o znacznym natężeniu. • Utworzenie pasów ochronnych z roślin wzdłuż szlaków komunikacyjnych o bardzo dużym natężeniu ruchu oraz przy zakładach produkcyjnych emitujących hałas o znacznym natężeniu. Ochrona zasobów wodnych • Budowa sieci kanalizacyjnej. • Modernizacja oraz budowa ujęć wody wraz ze stacja uzdatniania. • Budowa przydomowych oczyszczalni • Propagowanie i tworzenie warunków do wykorzystania wód opadowych • Budowa magistrali wodnej

22. Źródła: • Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010, Rada Ministrów, Warszawa, 2002 r.; • Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, Uchwała Nr 219 Rady Ministrów z dnia 29 października 2002 r., Monitor Polski Nr 11, poz. 159; • Program wykonawczy do Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 – 2010, Rada Ministrów, Warszawa 2002 r.; • Program Ochrony Środowiska dla województwa Lubelskiego 1997 - 2010, Zarząd Województwa Lubelskiego, Lublin 1997 r.; • Plan Gospodarki Odpadami dla województwa lubelskiego, Zarząd Województwa Lubelskiego, Lublin 2003 r.; • Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Lublin 2000 r.; • Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, Rada Ministrów, Warszawa 2002 r.; • Bilans zasobów kopalin w wód podziemnych w Polsce, PIG, Warszawa 2002 r.; • Planowanie i wdrażanie polityki ochrony środowiska, OW„EL-Press”, Warszawa 2001 r.; • Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin 2000 – 2003, • Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego w regionie, red. A. Kowalkowski, Z. Janczy, Kielce – Warszawa 2002 r.; • Wilgat T. Wody lubelszczyzny, Wyd. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 1998 r.: • Geografia fizyczna Polski Jerzy Kondracki, wydanie III zmienione, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978 r.;