TARIM VE GIDA ALANINDA DÖNÜŞÜM

1. TARIM VE GIDA ALANINDA DÖNÜŞÜM Prof. Dr. Erdoğan GÜNEŞ Ankara Üniversitesi 5. İzmir İktisat Kongresi 30 Ekim-1 Kasım 2013

2. 21. Yüzyılda Tarım ve Gıda Sektörünü Etkileyen Gelişmeler: (1)Gelir ve Talep artışı (talep yapısındaki değişim), (2) Biyoyakıt üretiminin artması, (3)Verim artışı ve teknoloji geliştirme konusunda yatırım eksikliği, (4)Dış ticaret politikası ve düşük stoklar, (5)Üretim şokları (İklim değişikliği), (6)Yüksek girdi ve taşıma maliyetleri • (7)Artan nüfus (Akder 2009’den) Gıda fiyat artışları, beslenme sorunları ve piyasa istikrarsızlıkları Kaynak:http://www.ehponline.org/docs/2004/112-14/hungry.jpg

3. Tarım-Gıda sektöründeki gelişmeler ve yönelimler • Tarımsal yapıda ülkeler arası farklılıklar • Gelişmiş ülkelerde; işletme sayısında azalma ve işletme büyüklükleri artış trendi, küçük aile işletmelerinin öneminin anlaşılması, tarım ürünlerinin biyo yakıt olarak kullanımın artması, beslenme yapısının değişmesi, özellikle gelişmekte olan ülkelerde hayvansal kökenli gıda talebinin artması, gıda fiyatlarının yükselme eğiliminde olması.

4. Tarım ürünlerine yönelik gelişmeler:

5. Kendine Yeterlik ve Gıda Güvenliğindeki Değişimler • Gıda güvenliği uzun yıllar boyunca özellikle “kendine-yeterlilik” olarak algılanmasına rağmen günümüzde buna ek olarak gıdaya erişebilirlik, kalite, güvenilirlik ve sürdürülebilirlikde buna eklenmiştir.

6. Tarımsal Yapı Kaynak: Kalkınma Bakanlığı ÖİK Raporu

7. Tarımsal İşletme Yapısı (1) • Türkiye’de ortalama işletme büyüklüğü 6,1 hektardır. • İşletme başına 4-5 parsel düşmekte olup, ortalama parsel büyüklüğü 1,5 hektardır. • 3,1 milyon adet tarım işletmesi • İşletmelerin %78,9’u 10 hektardan küçük araziye sahiptir ve toplam arazinin yüzde 34,3’ünü işlemektedir. • Tarım işletmelerinin %62,3'ünde hem bitkisel üretim hem de hayvancılık, %37,2'sinde yalnız bitkisel üretim, %0,5'inde ise yalnız hayvancılık yapılmaktadır.

8. Tarımsal İşletme Yapısı (2) • 23,6 milyon hektar arazi varlığının %67’si tarla arazisi, %7’si meyvelik, %3’ü sebzelik, %2’si bağ, %3’ü zeytinlik arazidir. Son dönemlerde ekilen ve nadasa bırakılan alanlarda daralma, meyve alanlarında ise genişleme kaydedilmiştir. Bu dönemde, toplam tarım alanı %5,5, toplam işlenen tarım alanı %8,7 oranında daralmıştır . • Hayvancılık işletmelerinin yapısı incelendiğinde, bunların küçük ölçekli olduğu görülmektedir. • Türkiye'de ekonomik olarak sulanabilir tarım arazisi varlığı 8,5 milyon hektar olarak tespit edilmiştir. Toplam tarım arazisinin yaklaşık %80’inde kuru tarım yapılmaktadır.

9. Tarımsal Destekleme ve örgütlenme Kaynak: Kalkınma Bakanlığı ÖİK Raporu

10. Tarımsal gelişmeler Kaynak: Kalkınma Bakanlığı ÖİK Raporu

11. Tarım sektörü ve iklim değişimi • 2011 – 2013 Kuraklık, ÇİN Sources: http://i.telegraph.co.uk/multimedia/archive/01290/drought2_1290281c.jpg http://www.freakyweather.com/files/gray-water-1.jpg http://static5.businessinsider.com/image/4e3ff91d69bedde610000024/texas-drought.jpg http://static.guim.co.uk/sys-images/Guardian/About/General/2010/3/25/1269531918046/Severe-drought-grips-Sout-001.jpg

12. 2011 – Kuraklık, Güney ABD Sources: http://www.carbonfund.org/blog/wp-content/uploads/2010/10/d1.jpg http://www.internetmonk.com/wp-content/uploads/drought330.jpg http://farm3.static.flickr.com/2190/2257979541_0b3dd239a4.jpg

13. 2011 – Kuraklık, Hindistan Sources: http://news.bbc.co.uk/nol/shared/spl/hi/pop_ups/03/world_0forgotten0_disasters/img/2.jpg http://www.freakyweather.com/files/images/India%20Drought.jpg http://www.anirudhsethireport.com/wp-content/uploads/2009/09/India-drought.jpg

14. 2011 – Sel, Avusturalya Sources: http://dtrtministries.com/wp-content/uploads/2011/01/australia-flooding-2011-1-4-19-11-0.jpg http://content.video.news.com.au/NDM_CP_-_Reuters/631/396/2011-01-10t150308z_1_love70915t7mu_rtrmadp_baseimage-960x540_australia-flood-update-o.jpg

15. 2011 – Sel, Brezilya Sources: http://graphics8.nytimes.com/images/2009/05/18/world/18brazil.span.600.jpg http://flashnewstoday.com/wp-content/uploads/2011/01/Brazil_flood.jpg http://www.ethnicnewz.org/files/imagecache/Display_Primary/files/images/FLOOD%20Santa%20Catarina%20BRAZIL%20(for%20EthnicNEWz.org).jpg

16. Türkiye

17. Dünya Gelişmeleri Nasıl Karşılıyor? • Hükümetler/Devletler • Uluslararası Organizasyonlar • G20 Meksika 2012 Tarım Bakanları toplantısında, • Tarım Piyasası Bilgi Sistemi • Hızlı Politika Geliştirme Platformu • Buğday Gelişimi İçin Uluslararası Geliştirme Girişimi, • Küresel Tarım Coğrafi İzleme Girişimi, • Tropikal Tarım Platformu, • Dünya Gıda Programı, • Bölgesel Acil İnsani Gıda Rezervleri, • Ulusal Gıda Güvenliği Bağlamında Toprağın, • Balıkçılık Alanlarının ve Ormanların Kullanımı, • Risk Yönetimi ve Finansal Düzenlemeler Kaynak: http://www.aa2sbu.org/aaezine/images/Fall2002/Starving_child_carried.jpg

18. Peru: Doğal Kaynaklar Yönetimi Projesi

19. Gine: Tarımsal Rehabilitasyon Projesi

20. Hindistan: Kadın Grupları Gelişimi Projesi

21. Senegal: Kırsal Kalkınma Projesi

22. Nijer: Kırsal Kalkınma Projesi (Sulama)

23. Moritanya : Tarımsal Rehabilitasyon Projesi – Ağaçlandırma

24. Etiyopya : Kuraklık Rehabilitasyon Projesi

25. Gelişmiş ülkeler • Sera gazı salınımını azaltmak • Avrupa iklim Değişikliği Programı oluşturmak • Binaların ısıtılması ve soğutulmasında enerji tasarrufunun arttırılması • Yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesi ve serbestleştirilmiş enerji pazarında bu yönde yeterli desteğin sağlanması

26. Türkiye ne yap(malı)ıyor? • Sulama sisteminde değişim • Kuraklık desteği/faiz desteği/Borç erteleme • Kuraklığa dayanıklı çeşitler • Kuraklık bir merkezden sürekli izlenmeli. • Su toplama havzalarında 'su yönetim birimleri' kurulmalı, • Su transfer planları hazırlanmalı.

27. TEMEL AMAÇ: GIDA GÜVENLİĞİNİN SAĞLAMASINDA KAYNAK KULLANIM ETKİNLİĞİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIMSAL ÜRETİM

28. Dünya Gözüyle Gıda Yeterliliğimiz Türkiye: Avrupa ve Orta Asya(71,1) ile Yüksek Gelirli Ülkeler (80,5) gruplarının altında, Doğu Asya ve Pasifik Ülkeleri(59,8) grubunun ise hemen üzerinde yer almaktadır • Küresel Gıda Güvenliği Endeksinde (2012), Türkiye 100 üzerinden ortalama 63,7 puan ile listedeki 105 ülke arasında 36. sırada yer almıştır.

30. SONUÇ VE ÖNERİLER • 10. kalkınma plan döneminde Türkiye tarım sektöründe vizyon olarak; “Gıda güvenliğini ve güvenilirliğini esas alan, bilimsel, güvenilir verilere ve ileri teknolojiye dayalı; örgütlülüğü ve verimliliği yüksek, etkinliği artırılmış bir yapıya sahip uluslararası rekabet gücü yüksek sürdürülebilir bir tarım sektörü” gerçekleştirmeyi hedeflemiştir. • Türkiye tarımı 3 temel ayak üzerine oturtulmalıdır: • Tarımsal yapıda etkin örgütlenme • Tarımsal pazarın geliştirilmesi ve rekabet gücü sağlama • Kırsal alan ve ekolojik çevrenin korunması

31. SONUÇ VE ÖNERİLER • Çevreye ve sağlığa duyarlı şeffaf/izlenebilir arz zincirinin sağlanması • Tarımsal desteklerin etkinleştirilmesi/etkinliğinin ölçülerek artırılması • Tarım ve sanayi ile bütünleşmesinin artırılması • Yüksek teknoloji kullanımını yaygınlaştıracak güdümlü Argeçalışmaların geliştirilmesi • Tarım teknolojisinin-bilişim alanlarının tarıma yönelik geliştirilmesi ve işletmelere uygulanması

32. Teşekkür ederim.