European Commission Enterprise and Industry

1. İşletmelerde Enerji Verimliliği ve Finansmanı Bora OMURTAY European CommissionEnterprise and Industry

2. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü YEK & ENERJİ VERİMLİLİĞİ ENERJİ VERİMLİLİĞİNE YÖNELİK DESTEKLER Bora OMURTAY Elektrik Mühendisi (EİE)

3. ENERJİ VERİMLİLİĞİ KANUNU • 5627 Sayılı ENERJİ VERİMLİLİĞİ KANUNU • 02/05/2007TARİHLİ RESMİ GAZETE • YAYINLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİRMİŞTİR • VİZYONU: • Enerjinin tamamını faydaya dönüştüren bir Türkiye.. • Kişi başına enerji tüketimi yüksek ve enerji yoğunluğu düşük ülkeler arasında yer alan bir Türkiye...

4. ENERJİ VERİMLİLİĞİ KANUNU AMACI: Enerjinin etkin kullanılması, israfın önlenmesi, enerji maliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesi ve çevrenin korunması için, enerji kaynaklarının ve enerjinin kullanımında verimliliğin artırılması. TEMEL HEDEFİ: Birim milli gelir başına tükettiğimiz enerjiyi (Enerji Yoğunluğunu),2020yılına kadar en az%15azaltmak

5. İKİNCİL MEVZUATLAR • Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından, “Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik” • (08/10/2007 tarihli ve 26667 sayılı Resmî Gazete) • Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından, “Merkezi Isıtma ve Sıhhi Sıcak Su Sistemlerinde Isınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin Paylaştırılmasına İlişkin Yönetmelik ” • (14/04/2008 tarihli ve 26847 sayılı 1.Mükerrer Resmî Gazete)

6. İKİNCİL MEVZUATLAR UlaştırmaBakanlığı tarafından, “Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” (09/06/2008 tarihli ve 26901 sayılı Resmî Gazete) KOSGEB tarafından, “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerde Enerji Verimliliği Eğitim, Etüt ve Danışmanlık Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik” (18/10/2008 tarihli ve 27028 sayılı Resmî Gazete)

7. İKİNCİL MEVZUATLAR Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından, “Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğinin Artırılmasına Dair Yönetmelik” (25/10/2008 tarihli ve 27035 sayılı Resmî Gazete) Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından, binalarda mimarî tasarım, ısıtma, soğutma, ısı yalıtımı, sıcak su, elektrik tesisatı ve aydınlatma konularındaki normları, standartları, asgarî performans kriterlerini, bilgi toplama ve kontrol prosedürlerini kapsayan “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği” (5/12/2008 tarihli ve 27075 sayılı Resmi Gazete, Revize 1 Nisan 2010)

8. İKİNCİL MEVZUATLAR Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, “Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Okullarda Enerji Yöneticisi Görevlendirilmesine İlişkin Yönetmelik” (17/04/2009 tarihli ve 27203 sayılı Resmî Gazete)

9. NEDEN ENERJİ VERİMLİLİĞİ 2007 yılında birincil enerji tüketimi107.6 MTEP olmuştur

10. Taşkömürü Doğal Gaz %5 Diğer Hidrolik %3 %7 %14 Petrol %9 Linyit %43 Odun, Bitki ve Hayvan Artıkları %19 NEDEN ENERJİ VERİMLİLİĞİ Birincil enerji üretimimiz 2007 yılında 27.4MTEP olarak gerçekleşmiştir

11. 1995-2007 YILLARI ARASI BİRİNCİL ENERJİNİN DEĞİŞİMİ

12. ENERJİNİN İTHALATA BAĞIMLILIĞI Birincil enerji tüketimindeki artışlara rağmen yerli üretimde aynı oranda bir artışın olmaması ithalata bağımlılık oranı giderek artırmaktadır. Enerjide dışa bağımlılık bu denli yüksek olunca enerji ithalatına ödenen tutarlarda artmakta ve 1996-2006 döneminde on yıl içinde 5.9 milyar dolardan 4.85 kat artışla 28.6 milyar dolara ulaşmaktadır.

13. ENERJİ VERİMLİLİĞİNEDİR? Enerji verimliği, enerji kayıplarının önlenmesi, her türlü atığın değerlendirilmesi veya geri kazanılması veya yeni teknolojiler kullanılması yoluyla ekonomik kalkınmayı ve sosyal refahı engellemeden, kalite ve performansı düşürmeden enerji tüketiminin azaltılmasıdır.

14. ENERJİ YOĞUNLUĞU Toplam Birincil Enerji Tüketimi/Gayri Safi Yurt İçi Hasıla

15. KİŞİ BAŞINA ENERJİ TÜKETİMİ – ENERJİ YOĞUNLUĞU POLONYA KANADA MEKSİKA Y. ZELLANDA ABD İNGİLTERE TÜRKİYE İSPANYA HOLLANDA FRANSA İSVEÇ PORTEKİZ ALMANYA İTALYA JAPONYA İSVİÇRE ve DANİMARKA Türkiye’nin ok yönünde gelişim göstermesi hedeflenmektedir. NOT: 1 TEP, 5 adet ortalama bir konutun yıllık elektrik tüketimi kadardır.

16. Enerji Dışı %5 Konut ve Sanayi Hizmetler %39 %30 Tarım Ulaştırma %5 %21 NİHAİ ENERJİ TÜKETİMİNİN SEKTÖREL DAĞILIMI (2007)

17. BAZI SANAYİ KOLLARINDA TOPLAM ÜRETİM MALİYETLERİ İÇİNDE ENERJİ MALİYETLERİNİN ORANI 7,5 Rafineri 10,0 Gıda 12,5 Tekstil 15,0 Metalurji 20,0 Seramik 25,0 Kağıt 25,0 Gübre 30,0 Cam 30,0 Çelik 30,0 Alüminyum 50,0 Amonyak 55,0 Çimento 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 Enerji Maliyetlerinin Oranı (%) ….

18. SANAYİDE ENERJİ TASARRUFU POTANSİYELİ Tablodan görüldüğü üzere tüm sanayi tüketiminin yaklaşık %65’ni teşkil eden metal ana sanayi ve toprak sanayinde enerjinin toplam maliyetler içindeki payı %20-%60 arasında değişmektedir. Bu nedenle Türk sanayi enerji yoğun sanayi olarak adlandırılabilir. EİE‘nin yaptığı çalışmalar sonucunda sanayi sektörümüzde yıllık yaklaşık toplam1 milyar dolartutarında%20oranında enerji tasarrufu potansiyeli belirlenmiştir.

19. ENERJİ VERİMLİLİĞİ KOORDİNASYON KURULU (EVKK) Üniversiteler Meslek Odaları Yetkilendirme, İzleme,Denetim EİE Bilinçlendirme Yetkilendirme, İzleme, Denetim İzleme, Denetim Destekleme Yetkilendirme İzleme Denetim Eğitim Eğitim Lab. Desteği Eğitim Endüstriyel İşletmeler ve Binalar Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri Etüt VAP İDARİ YAPILANMA

20. ENERJİ VERİMLİLİĞİ KANUNU • Sanayi ve Ticaretteki Uygulamalar • Binalardaki Uygulamalar • Enerji Sektöründeki Uygulamalar • Ulaşım Sektöründeki Uygulamalar • Diğer Uygulamalar • İdari Yaptırımlar

21. ENERJİ VERİMLİLİĞİ KANUNU • Sanayi ve Ticaretteki Uygulamalar • Enerji Yönetimi • Verimlilik Artırıcı Proje (VAP) Destekleri • Gönüllü Anlaşmalar • Verimsiz Malların Kullanımının Önlenmesi • KOBİ’ler için Destekler

22. ENERJİ YÖNETİMİ • Yılda en az 1.000 TEP enerji tüketen endüstriyel işletmeler sertifikalı enerji yöneticisi görevlendirir. • Kamu kesimi dışında kalan ve yılda en az 50.000 TEP enerji tüketen işletmeler enerji yönetim birimi kurar. • Yıllık toplam enerji tüketimi bin TEP’ ten az olan endüstriyel işletmelere yönelik çalışmalar yapmak üzere, organize sanayi bölgelerinde enerji yöneticisinin sorumluluğunda enerji yönetim birimi kurulur. • Son üç yıla ait enerji tüketimlerinin ortalaması esas alınır • Enerji yöneticileri, EİE, yetkilendirilmiş kurumlar (üniversiteler, meslek odaları) veya EVD şirketleri tarafından eğitilir.

23. VERİMLİLİK ARTIRICI PROJE (VAP) • VAP: Endüstriyel İşletmelerde enerji etüt çalışması ile belirlenen önlemlerin uygulanması ve enerji tasarruf potansiyelinin geri kazanılması için hazırlanan verimlilik artırıcı projeyi ifade etmektedir. • Amaç: VAP endüstriyel işletmelerde enerji atıklarının, kayıpların ve verimsizlikleringiderilmesi için gerekli önlemlerin uygulanması amacıyla hazırlanır.

24. ENDÜSTRİYELİŞLETME Tanım:Elektrik üretim faaliyeti gösteren lisans sahibi tüzel kişiler dışındaki yıllık toplam enerji tüketimleri bin TEP ve üzeri olan ticaret ve sanayi odası, ticaret odası veya sanayi odasına bağlı olarak faaliyet gösteren ve her türlü mal üretimi yapan işletmeleri ifade etmektedir.

25. ENERJİ ETÜDÜ Tanım:Enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik bilgi toplama, ölçüm, değerlendirme ve raporlama aşamalarından oluşan çalışmalardır. Enerji etüdü sürecindeki çalışmalar şunlardır; • Ön Etüt • Ön Etüt Brifingi • Detaylı Etüt • Raporlama

26. ENERJİ ETÜDÜ Ön Etüt • İşletmedeki etüt profilleri, belgeler, görüşmeler, gözlemler ve gerektiğinde noktasal ölçümler yardımıyla analiz edilir. • Uygulanabilecek önlemler, yaklaşık maliyetleri ve geri kazanım süreleri ile birlikte belirlenir. Ön etüt çalışmaları ön etüt raporu ile birlikte en fazla on beş iş günü içerisinde tamamlanır.

27. ENERJİ ETÜDÜ Ön Etüt Brifingi İşletmenin üst yöneticisinin de aralarında bulunduğu yöneticilere ve üst yönetimin belirlediği çalışanlara bir gün süreyle ön etüt brifingi verilir. • Bu brifingde; ön etüt sonuçları ve alınabilecek önlemler hakkında bilgiler verilir, detaylı etüde ihtiyaç duyulduğu ve bu etüdün sonuçlarına göre de VAP hazırlanabileceği belirtilir ve üst yönetimin kararı talep edilir.

28. ENERJİ ETÜDÜ Detaylı Etüt Ön etüt sonuçlarına göre detaylı etüt kapsamına alınması uygun bulunan konularda işletme şartlarında ölçümler ve hesaplamalar yapılarak önleme ve/veya geri kazanma potansiyelleri en fazla +/- % 10’luk yanılma oranı ile tahmin edilir. Bu kapsamda, en uygun önlemler seçilmek suretiyle daha sonra hazırlanabilecek verimlilik arttırıcı projeleri yönlendirici bilgiler ortaya konulur.

29. ENERJİ ETÜDÜ Raporlama Ön etüt ve detaylı etüt raporları Genel Müdürlük tarafından Resmî Gazete’de yayınlanan tebliğin ekindebelirtilen formata(Ek-6) göre yapılır.

30. BAŞVURU VAP’larının desteklenmesini isteyen endüstriyel işletmeler, Tebliğin ekinde yer alan Ek-7’de belirtilen formata uygun olarak hazırladıkları veya EVD şirketlerine hazırlattıkları projeleri, Ek-6’da belirtilen formata uygun olarak hazırlanan enerji etüt raporu ile birlikte her yıl Ocak ayında Genel Müdürlüğe sunar.

31. VAP UYGULAMA ALANLARI Fırın Sistemleri • Atık ısı geri kazanımı, • Fırın yüzeyinin ve sıcak hatların yalıtımı, • Baca sistemlerinde iyileştirme çalışmaları, • Enerji verimliliğine yönelik olarak dizayn değişiklikleri, modernizasyon veya fırının yenilenmesi, • Brülör sistemlerinde iyileştirme çalışmaları veya verimli brülör kullanılması,

32. VAP UYGULAMA ALANLARI Kazan Sistemleri • Atık ısı geri kazanımı (Baca gazı ısısı), • Kondens geri kazanımı, • Flaş buhar elde etme, • Kazan yüzeyinin ve sıcak hatların yalıtımı, • Brülör sistemlerinde iyileştirme veya verimli brülör kullanılması, • Enerji verimliliğine yönelik olarak dizayn değişiklikleri, modernizasyon veya kazanın yenilenmesi.

33. VAP UYGULAMA ALANLARI Buhar Sistemleri • Buhar hatlarının kontrolü, uygun olarak dizayn edilmemiş hatlarda değişiklik ve kaçakların önlenmesi, • Kondens geri kazanımı, • Flaş buhar elde etme, • Buhar hatlarının ve kondens hatlarının yalıtımı,

34. VAP UYGULAMA ALANLARI Kurutma Sistemleri • Atık ısı geri kazanımı, • Baca gazı neminden yararlanma, • Egzoz havasında ve kurutulan malzemede nem kontrolü sistemi kurulması, • Sıcak kurutma havası hazırlama sisteminde iyileştirme çalışmaları, • Brülör sistemlerinde iyileştirme veya verimli brülör kullanılması.

35. VAP UYGULAMA ALANLARI Soğutma Sistemleri • Soğutma hatlarının yalıtımı, • Soğutma sistemi fan ve pompalarında yüksek verimli motor uygulaması, • Atık ısı geri kazanımı (Egzoz ısısı, Kondenser ısısı). • Soğutma sistemlerinde ısı iletiminin düşmesine neden olan faktörlerin önlenmesine yönelik çalışmalar,

36. VAP UYGULAMA ALANLARI Soğutma Sistemleri • Soğutma kulesi fan ve pompalarında yüksek verimli motor uygulaması, • Soğutma kulesi fan ve pompalarında değişken hız sürücü (DHS) uygulaması, • Soğutma kulesinin modernizasyonu,

37. VAP UYGULAMA ALANLARI İklimlendirme Sistemleri • İklimlendirme yapılan alanlarda sıcaklık ve nem kontrol sistemi çalışmaları, • Egzoz havası atık ısısından geri kazanım çalışmaları, • Toprak ve/veya su kaynaklı ısı pompası uygulamaları, • Güneş enerjisinden yararlanma amacıyla güneş kolektörü uygulamaları.

38. VAP UYGULAMA ALANLARI Fan Sistemleri • Fanlarda değişken hız sürücü (DHS) uygulaması, • Fanlarda yüksek verimli motor uygulaması, • Uygun hava kontrol ve debi ayarlama sistemi çalışmaları, • Fanlarda kayıp ve kaçakların önlenmesi çalışmaları, • Yüksek verimli fan uygulamaları.

39. VAP UYGULAMA ALANLARI Basınçlı Hava Sistemleri • Basınçlı hava hatlarının kontrolü ve uygun olarak dizayn edilmemiş basınçlı hava hatlarında değişiklik yapılması, • Kompresörlerde değişken hız sürücü (DHS) veya yumuşak yol verici (soft starter) uygulaması, • Uygun Kompresör seçimi,

40. VAP UYGULAMA ALANLARI Basınçlı Hava Sistemleri • Kayıp ve kaçakların önlenmesi çalışmaları, • Hava kurutucularının ve hava tanklarının verimli hale getirilmesi, • Kompresör odasının ve kompresör yerleşiminin uygun dizaynı, • Kompresör atık ısısından (egzoz ve soğutma sistemi) yararlanılması.

41. VAP UYGULAMA ALANLARI Pompa Sistemleri • Pompalarda değişken hız sürücü (DHS) uygulaması, • Pompalarda yüksek verimli motor uygulaması, • Gereğinden fazla kapasitede seçilmiş pompalarda enerji verimliliğini artırıcı önlem olarak pompa çarklarının tornalanarak küçültülmesi çalışmaları, • Yüksek verimli pompa uygulamaları.

42. VAP UYGULAMA ALANLARI Motor Sistemleri • Yüke göre uygun kapasitede motor seçimi, • Verimsiz motorların verimli motorlarla değiştirilmesi, • Motor ile yük arasındaki düşük verimli aktarım elemanların yüksek verimli aktarım elemanları ile değiştirilmesi, • Motorlarda değişken hız sürücü (DHS) veya yumuşak yol verici (soft starter) uygulaması,

43. VAP UYGULAMA ALANLARI Aydınlatma Sistemleri • Enerji verimliliği yüksek ve kullanım alanına uygun armatür seçimi, • Flouresan lambalarda elektronik balast kullanımı, • Aydınlatma kontrol sistemleri (Dimmer, Hareket sensörleri, fotosel, zaman saatleri, vb.) uygulamaları • Gün ışığından maksimum derecede yararlanmak amacıyla çatı, duvar vb. yerlere aydınlatma pencereleri açılması,

44. BAŞVURU Endüstriyel İşletme, desteklerden yararlanmak üzere en fazla iki VAP ile başvuruda bulunabilir. VAP’larının desteklenmesi Kurul tarafından onaylanan endüstriyel işletmeler bu VAP’larına ilişkin uygulama raporları onaylanana kadar yeni bir VAP’ın desteklenmesi için başvuruda bulunamaz.

45. DEĞERLENDİRME Genel Müdürlük her yıl Ocak ayında VAP’ları değerlendirmek üzere en az Şube Müdürü düzeyinde bir kişinin başkanlığında ve Genel Müdürlüğün en az beş personelinden oluşan bir VAP Değerlendirme Komisyonu kurar.

46. DEĞERLENDİRME • VAP Değerlendirme Komisyonu aşağıdaki çalışmaları yürütür. • Öncelikle proje dosyasında belirlediği eksikliklerin veya yetersizliklerin giderilmesini başvuru sahibi endüstriyel işletmeden ister. Endüstriyel işletme otuz gün içinde eksiklikleri tamamlar.

47. DEĞERLENDİRME Başvuru sahibi endüstriyel işletme VAP Değerlendirme Komisyonunun yerinde yapacağı incelemelere imkân tanır ve VAP değerlendirme komisyonunun iyileştirme önerilerini kabul etmesi halinde otuz gün içinde nihaî proje dosyasını Genel Müdürlüğe ikinci kez sunar.

48. DEĞERLENDİRME VAP Değerlendirme Komisyonunun değerlendirmesi sonucunda teknik açıdan uygun ve geri ödeme süresi en fazla beş yıl ve projesinde belirlenmiş bedeli en fazla beş yüz bin Türk Lirası olan VAP’ lar desteklenmeye değer projeler olarak belirlenir.

49. DEĞERLENDİRME • Bu projelere Kurul onayı ile sağlanabilecek destek miktarı aşağıdaki formüle göre belirlenir. • D = [20-(5/4) x (S-1)]/100 x M • D:Destek miktarı (Türk Lirası) • M:Projede öngörülen uygulama bedeli (Türk Lirası) • S:Geri ödeme süresi (Yıl), bir yılın altındaki geri ödeme süreleri bir yıla tamamlanır.

50. DEĞERLENDİRME • VAP değerlendirme komisyonu desteklenmeye değer olan VAP’ları aşağıdaki formül ile hesaplanan toplam puanlarına göre en yüksek puandan başlamak suretiyle sıralar. • P = 0,6 x G + 0,4 x ETO • P:Toplam puan • G:100 puan üzerinden, en kısa geri ödeme süresine göre normalize edilmiş geri ödeme süresi puanı, • ETO:100 puan üzerinden, toplam tasarruf içinde en fazla elektrik enerjisi tasarruf oranına göre normalize edilmiş elektrik enerjisi tasarruf oranı puanı.