Opbrengstgericht werken in het primair en voortgezet onderwijs

1. Opbrengstgericht werken

2. Opbrengstgericht werkenin het primair en voortgezet onderwijs Presentatie ORD 29 mei 2009 Peter Gramberg, Onderwijsraad Marleen Kieft, Oberon Alma Spijkerboer, GION Opbrengstgericht werken

3. Aanleiding en adviesvraag • Onderwijsinspectie 2008: Opbrengstgerichtheid van leerlingen, leraren en schoolleiding in het onderwijs is zwak ontwikkeld • Adviesvraag: Hoe kunnen scholen in het po en vo zorgen dat het onderwijs meer opbrengstgericht wordt en wat is daarbij een goede balans tussen regelgeving mbt het onderwijsproces en regelgeving mbt de producten en opbrengsten van het onderwijs? • Relevante ontwikkelingen: • Discussie ‘wat & hoe’ n.a.v. rapport commissie Dijsselbloem • Rapport commissie Meijerink Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen • Strategische agenda’s primair en voortgezet onderwijs (OCW) meer aandacht voor het verbeteren van leerprestaties • Proportioneel toezicht van de inspectie, inspectie op bestuursniveau/toezichtarrangement Opbrengstgericht werken

4. Definitie en afbakening advies • Onderwijsopbrengsten zijn “de realisering van datgene wat in kerndoelen, standaarden en examenprogramma’s is omschreven.” • Opbrengstgerichtheid is “de mate waarin een school concrete doelstellingen op basis van de leerlingenpopulatie formuleert en waarbij alle betrokken partijen er gericht aan werken deze doelstellingen te bereiken.” • Advies heeft met name betrekking op cognitieve doelen en op het primair en voortgezet onderwijs Opbrengstgericht werken

5. Aanpak • Literatuurstudie • Kwantitatief onderzoek GION naar tekorten en activiteiten scholen • Kwalitatief onderzoek Oberon naar bevorderende en belemmerende factoren op schoolniveau • Simulatie onderzoek IOO naar wet- en regelgeving • Panelgesprek schoolleiders • Panel ism VO Raad en panel ism PO Raad • Reflecties deskundigen Opbrengstgericht werken

6. Hoe stellen scholen tekorten vast? • Onderzoek GION • Literatuurstudie: welke tekorten zijn op welke gebieden dominant? • Veldraadpleging: hoe gaan partijen om met tekorten? • Enquête onder 1000 po en 250 vo-scholen • Onderzoek Oberon • Portretten van zeven scholen (4 po, 3 vo), spreiding naar concept, schaal, regio • Gesprekken met leraren en directie Opbrengstgericht werken

7. Wijze van vaststellen tekorten Opbrengstgericht werken

8. Resultaten enquête • 2/3 van de scholen stelt tekorten vast • Tekorten vooral bij taal (woordenschat/spelling), lezen (begrijpend/technisch) en rekenen • Op alle niveaus worden activiteiten ondernomen om de tekorten tegen te gaan: nieuwe methodes, extra onderwijs, meer lessen, meer oefenen, extra aandacht en extra ondersteuning • Scholen weten niet hoe effectief de activiteiten zijn, maar zien wel de resultaten verbeteren • Opvallend: focus vooral op leerlingen, nauwelijks op de ontwikkeling/bijscholing van docenten • Geen samenhang met schaalgrootte, onderwijstijd, concept, schoolplan; kleine invloed van kwaliteitszorg Opbrengstgericht werken

9. Verschillende stadia van opbrengstgerichtheid Opbrengstgericht werken

10. Factoren die wel of niet van invloed zijn op opbrengstgericht werken • Visie, cultuur en schoolklimaat? ja • Beleidsvoerend vermogen en leiderschap? ja • Personeelsbeleid? nee • Middelen (financieel, huisvesting)? nee • Onderwijsleerproces? ja • Invloed externe eisen/regelgeving? ja, met name passend onderwijs en urennorm als belemmerende factor Opbrengstgericht werken

11. Aanbevelingen aan partners binnen scholen • Aanwezige informatie uit toeleverend- en vervolgonderwijs beter benutten, meer contacten met externe ketenpartners • Professionaliteit en ontwikkeling van docenten cruciaal om de opbrengsten te kunnen verhogensluit aan bij advies Commissie leraren • Van ouders en leerlingen een grotere focus op resultaten verlangen • Samenhangende visie op alle niveaus binnen schoolorganisatie leidt tot ‘stimuleringsladder’ Opbrengstgericht werken

12. Stimuleringsladder Opbrengstgericht werken

13. Aanbevelingen aan overheid • Waken voor een verzwaring van de verantwoordingslast door besturen en gemeenten, meeste ‘bureaucratie’ heeft geen betrekking op opbrengsten; • Beoogde opbrengsten (wat) niet alleen vastleggen, maar ook aan scholen leren hoe ze de geregistreerde schoolprestaties van leerlingen kunnen gebruiken; • Gezamenlijke ontwikkeling van toetsen stimuleren; • Besturen stimuleren aanwezige informatie uit de verschillende onderwijsniveaus beter te benutten. • Opbrengstgerichtheid niet als afrekeninstrument zien Opbrengstgericht werken

14. Nassaulaan 6 – 2514 JS Den Haag • www.onderwijsraad.nl Opbrengstgericht werken