1 / 58

Çocukta Hastalık Algısı

Çocukta Hastalık Algısı. Yrd. Doç. Dr. Figen Işık ESENAY Mersin Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu fesenay@mersin.edu.tr. Sağlığın boyutları. Kanser. Kanser; ölümcül bir hastalık. TRAVMA. Hastalık ve tedavi hakkındaki algı. Çocukla hastalık ve tedavi hakkında konuşmak,

cecily
Download Presentation

Çocukta Hastalık Algısı

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Çocukta Hastalık Algısı Yrd. Doç. Dr. Figen Işık ESENAY Mersin Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu fesenay@mersin.edu.tr

  2. Sağlığın boyutları

  3. Kanser Kanser; ölümcül bir hastalık TRAVMA

  4. Hastalık ve tedavi hakkındaki algı • Çocukla hastalık ve tedavi hakkında konuşmak, • Başetme mekanizmalarını anlamak, • Bakımda ve karar verme sürecinde aktif rol almasını desteklemek

  5. Hastalığın anlamı • Yaşamı tehdit eden hastalıkla başetmede en önemli kavramdır. • Anlam, kişi ile dünyası arasındaki ilişkidir.

  6. STRESÖR KANSER

  7. Anlam • Bilişsel gelişim • Geçmiş deneyimler • İnanç sistemleri • BİLGİ

  8. 1. Bilişsel gelişim Çocuğun hastalığı anlaması • Biyolojik olgunluk • Deneyim

  9. Piaget • Bebeklikten yetişkinliğe dek, bireyin içinde bulunduğu dünyayı anlama ve öğrenmesini sağlayan gelişime “bilişsel gelişim” denilmektedir.

  10. Piaget: Gelişimsel teori a) Duyu-Motor (Sensori-Motor Stage) b) İşlem Öncesi (Pre-Operational Stage) c) Somut işlemsel (Concrete Operational Thinking) d) Soyut işlemsel (Formal Operational Thinking)

  11. Duyu-motor (<2) • Kendini çevresinden ayıramaz • Refleksleriyle kendini ve çevresini keşfeder

  12. Hastalığın anlamı • Yüksek ses, parlak ışık, ani hareketlerden korkar • Ağrı, acı, soğuk stresi • Ayrılık anksiyetesi • Rutinlerinin değişmesi

  13. İşlem öncesi (2-7) • Sihirli düşünce • Egosentriktir • Somut kavramlarla düşünür • Süreçleri geri dönüşsüz sanır • Şu anki ağrı ve zevk temelinde işler • Plan yapmaz • İstekleriyle gerçeği karıştırır • Zayıf bir geçmiş ve gelecek duygusu vardır. • İnsanın hatalarının hastalığa neden olacağına inanır • Belirsizlikleri anlamaz

  14. İşlem öncesi (2-7) Sembolik işlem dönemi Sezgisel dönem 4-7 yaş Taklit Egosentrik Zihinsel düşünce Sezgilere dayalı akıl yürütme Korunum ilkesi gelişmememiş Neden-sonuç ilişkisi yok • 2-4 yaş • Taklit • Egosentrik • Animistik • Hayal gücü • Dil gelişimi hızlı X anlamlandırma yavaş

  15. Korkular • Ebeveynlerden ayrılma, terk edilme ve yalnız kalma • Acı verici işlem korkusu • Suç - ceza • Sakat kalma korkusu • Vücut bütünlüğünü kaybetme korkusu • Önceki deneyimler

  16. Hayal gücü • Fantaziler: yanlış yorumlamalar

  17. Hastalığın nedeni • Sihir ve ceza düşüncesi • Söz dinlememek, suç işlemek=hastalık • Tüm hastalıklar bulaşıcı İlahi adalet, suçluluk, utanç

  18. Bulaş • Hastalık nedenleriyle ilgili doğru bilgi arttıkça, hastalığı açıklamada bulaşıcılık kavramı öne çıkmaya başlar. • Bulaşıcı olamayan hastalıklar için bile bulaşıcılık kavramına aşırı bağlıdırlar.

  19. Hastalığa tepki • Ceza • Kontrol kaybı • Regresyon • Agresyon

  20. Semptom ifadesi • Küçük çocuklar, vücut fonksiyonlarını ve hastalık sürecini anlamadıkları için semptomları doğru aktaramayabilirler • Semptomlarla hastalık süreci arasında bağlantı kuramayabilirler

  21. Semptom ifadesi • Semptomları başkalarına söylemeden, kendileri başetmeye çalışmayla sonuçlanabilir. • Ceza alma korkusu ve utanma yüzünden bilgileri saklayabilir.

  22. İşleme katmak • Sağlığının kötüleşeceğiyle ya da invaziv bir işlemle korkutarak işleme uyumu sağlamaya Maladaptif algı

  23. İşleme katmak • “Hemşirelerin her dediğini yaptım ama hala hastayım eve gidemiyorum” Öfke ve red

  24. Mikrop • Kendi sihirli ve egosentrik düşünceleriyle açıklarlar • Mavi adamlar • “mikroplar her zaman yok, annem gidince geliyorlar”

  25. Somut işlemsel (7-11) • Somut düşünebilir • Soyut düşünemez • Nesne ve düşünce arası ilişki temellerini anlar ve kullanır • Daha az ben merkezcildir • Kendini ve dünyayı ayırabilir • Korunum, Tersine döndürme

  26. Korkular • Aileden ayrılma, • Yabancı insanlar ve çevre, • Terkedilme korkusu, • Vücut bütünlüğünün tehdit edilmesi, • Başarısızlık korkusu

  27. Hastalık nedeni • Hastalık: bir vücut bölümünün fonksiyon kaybı • Mikropların, hastalık yaptığını söyler ama süreç ya da mekanizmasını bilmez. • Tüm hastalıklar bulaşıcı değil

  28. Hastalık algısı • 5-12 yaş çocuklara lösemi sorulmuş: • %88’i kan hücrelerinde artış olduğu ve kontrol edilmezse vücuda zarar vereceği • %81 nedenini bilmiyor ya da yanlış biliyor • %0 suçluluk (Ross 1989)

  29. Hastalığa tepki • Hastalık: farklılık, yalnızlık • Engellenmişlik • Kontrol kaybı

  30. Hastalık algısı • Çocukta hastalık algısı gelişimininin önemli bir belirleyicisi diğerlerinin çocuğa davranışlarıdır.

  31. Hastalık algısı • Hastalık ya da tedavinin etkileri görünür olunca çevredekilerin çocuğa tavırları değişir, bu çocuğun farklı hissetmesine neden olur

  32. Korkular • Duygu ve düşüncelerini ifade edemez, oyun yada resimlerle duygularını açığa vurabilirler

  33. Benzeşim • “kötü hücreler iyi hücrelerle savan düşmanlar gibidir” (savaş metaforu) • “kötü hücreler hızla büyüyüp tüm bahçeye yayılan ve iyi çiçeklerin (iyi hücreler) büyümesini engelleyen yabani otlar gibidir” (bahçe metaforu)

  34. 8 yaşında çocuğun açıklaması; • “Vücudumuz kale gibidir, tamam mı? Mikroplar duvardan minik bir parça yıkınca, kırmızı hücreler hemen surlara gidip beyaz hücreleri çağırır, onlar da hemen gelip duvara yama yapar”

  35. 10 yaş • “Kırmızı hücreler mikroplarla savaşır. Bu mikroplar küçük yeşil adamlar gibi, elleri kolları gözleri kulakları falan var. Ellerinde kılıçları var ve kaleye girmeye çalışıyorlar.”

  36. Benzeşim • Benzeşimin yararlı olup olmadığı? • Çok küçük çocuklar bazen “kelimesi kelimesine” anlar “kötü hücrelerle savaşırlarken içimde bombalar mı patlayacak?”

  37. Tepkiler Çocukların tepkileri: yetişkinlerin tepkilerine duyarlıdır, yetişkinlerin tepkilerine göre tepki verir.

  38. Soyut işlemsel (11<) • Soyut düşünme • Özet düşünce • Mantık yürütme • Olaylar arası ilişkiyi belirtebilir • Hipotez kurmayı öğrenir

  39. Hastalık • Hastalığın çoklu nedenselliğini anlar • Hastalıkta psikososyal etkileri anlar (stres)

  40. Soyut işlemsel • Farklı bölümler ya da fizyolojik etkiler arası ilişkiler “kalp atımı ile kan içe ve dışa pompalanır” • Ardışık ilişkileri anlar “kan akciğerdeki oksijeni alır ve vücuda taşır” • Vücut fonksiyonları için gerekli mekanizmaların farkındadır “kan besinleri beyne taşıyarak onu canlı tutrar, böylece akciğere soluk alması için sinyal gönderebilir”

  41. Korkular • Ölüm anksiyetesi yüksek • Beden imajı • Reddedilme korkusu • Bağımsızlık ve kimliğini kaybetme korkusu • Sosyal ilişkilerin kesintiye uğraması

  42. Hastalığa tepki • Sinirlilik • İsyankarlık • Saldırganlık • Depresyon • Anlam bulmaya çalışma

  43. Hastalık algısı • Bilgi verilmese bile araştırır • Prosedür isimlerini hızla öğrenir ve iyi/ kötü ayrımı yapar (rem/rel) • Karşıt tepkileri nedeniyle hastalık algılarını anlamak güçtür.

  44. Sosyal anlam • Ebeveyn ve çocuk arasında • Karşılıklı bahane • Susma anlaşması

  45. Hastalık algısı • Çocuklar durumun ciddiyetiyle ilgili çevredeki ipuçlarını yakalamakta oldukça iyidirler Ebeveyn stresi vb. • Duygularını ebeveynlerinden saklama eğilimindedir. Sessizlik, ilgisizlik

  46. Hastalık algısı • Çocuklar hastalık anlamlarını ebeveyn ve diğer önemli kişilerden etkilenerek geliştirir. Bu nedenle ebeveynlerin çocukla iletişim kurarak bilgi sağlaması desteklenmeli • Akran desteği sağlamak için okul bilgilendirme programları düznlenmeli

  47. Çocuktan bilgiyi esirgemek • İzolasyon • Yalnızlık • “Etrafımda korku ve endişelerimi paylaşabileceğim kimsem yok”

  48. Kanseri anlamak • Çocuklar kanseri anlamak için • Yeterli • Doğru • Gelişimsel uygun bilgiye ihtiyaç duyar • Bilgi çocuk almaya hazır olduğunda verilmeli

More Related