Açık Erişimin Geleceği ve Araştırma Verilerine Açık Erişim

1. Açık Erişimin Geleceği ve Araştırma Verilerine Açık Erişim YaşarTonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yasartonta@gmail.com @yasartonta yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/

2. Plan • Erişim • Açık erişim • Kütüphaneciler • Araştırmacılar • Yayıncılar • Fon sağlayıcılar • Araştırma verilerine açık erişim • Araştırma verileri ve Türkiye • Sonuç Bilkent’te Kütüphanecilik Seminerleri, 17 Aralık 2013, Ankara

3. Bilgiye erişim sağlamak bizim işimiz

4. Üye olmadan asla!

5. Üye olmadan üst veri bile yok

7. Üye olduktan sonra

10. BritishLibrary

11. Yazma eser, 13. yüzyıl

12. Açık Erişim Tanımı “1. ücretsiz. . .[çevrimiçi, tam metin] erişim “2. [Açık erişim] eserin tam bir sürümü... açık erişime, sınırsız dağıtıma, birlikte çalışabilirliğe ve uzun dönemli arşivlemeye olanak sağlamak için... en azından bir çevrimiçi arşivde depolanır.” Kaynak:Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities http://www.zim.mpg.de/openaccess-berlin/berlindeclaration.html

13. Açık erişim nasıl sağlanır? Kaynak: http://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdf

14. Yeşil yol – Web sayfası aracılığıyla

15. Yeşil yol – Kurumsal arşiv aracılığıyla

16. Yeşil yol - Konu arşivi aracılığıyla (eprints.rclis.org)

17. Açık erişim yayıncılık

18. “Açık erişim” - Hacettepe

19. “Açık erişim” - Bilkent

20. Bu makale aslında açık erişim

21. “Açık erişim” - MİTOS

23. “Açık erişim” - YÖK

25. Üye olmadan asla!

26. “Bir kullanıcının üye formuyla imtihanı”

27. YÖK tez istatistikleri

30. NDLTD

31. Araştırmacılar ve açık erişim Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 179 http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf

32. Araştırmacılar paylaşıyor mu? Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008, s. 182 http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf

33. Açık erişim ve yayıncılar Kaynak: K.L.Ertürk, M.E.Küçük (2010), Kurumsal Açık Arşivlerin Etkin Kullanımı:Türkiyedeki Bilimsel Elektronik Yayıncıların Görüşleri. Bilgi Dünyası, 11(1): 123-140, s. 134. http://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdf

34. Türkiye’de açık erişim dergiler

35. Açık erişim ve üniversiteler Kaynak: MedOANet anketi, 2012

36. Türkiye’de açık arşivler (Şubat 2013) Toplam 50.000 kayıt Toplam = 50.000 kayıt, 6M kullanım, 1.2M tekil ziyaret, 2.6TB indirme http://www.opendoar.org/find.php?p=1&step=20&cID=217&format=table&sort=r.rName&sort=r.rNumOfItems%20DESC,r.rName; Bilkent’te Kütüphanecilik Seminerleri, 17 Aralık 2013, Ankara

37. Karşılaştırma: Belge sayısı

38. Karşılaştırma: Açık erişim politikaları

39. Açık erişim politikaları

40. İYTE, ODTÜ, HÜ BBY

41. Açık erişim ve fon sağlayıcılar • 1 fon sağlayıcı açık erişimi zorunlu tutuyor (ama uygulanmıyor..) • 1’inin gönüllü politikası var • 1’inin politikası yok • TÜBİTAKve YÖK’ün açık erişim politikaları yok • Araştırma verilerine açık erişimin adı geçmiyor Kaynak: MedOANet anketi, 2012

42. Fon sağlayan kurumlar ve üniversiteler için model açık erişim politikaları

43. Açık erişim hakemli dergi makalelerine • ücretsiz • hemen • sürekli • çevrimiçi erişim demektir. Kaynak: http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=%23oa&utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter

44. Ufuk 2020 ve Avrupa Araştırma Alanı • AB destekli araştırma projelerinin çıktılarına (raporlar, makaleler, vs.) • Hem yeşil hem de altın yol destekleniyor • Araştırma verilerine açık erişim pilot projesi yürütülecek • “Açık Bilim” (bulguların doğrulanması vs.) için araştırma verilerine erişim şart

45. Araştırma verisi nedir? • Bilimsel araştırmalarda temel kaynak olarak kullanılan ve araştırma bulgularını geçerlemek için gereken maddi kayıtlar (sayısal ve metin türü veriler, görüntü ve ses kayıtları, vd.) • Lab notları, ilk analizler, makale taslakları, araştırma planları, hakem değerlendirmeleri, kişisel yazışmalar veya fiziksel nesneler (ör., lab numuneleri, test hayvanları) bu tanımın dışında Kaynak: http://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdf

46. Niçin verilere açık erişim? • Araştırma giderleri (ABD yılda 60 milyar dolar, AB FP7’de 50 milyar avro, H2020’de 71 milyar avro) • Yatırımın getirisi • Yılda %30 veri artışı (bir insan genomu 30TB, CERN yılda 30PB veri üretiyor • Bilimsel buluşların artması • Araştırmayı kolaylaştırmak • Bulguları doğrulama gereği / Kötü bilimden kaçınmak • Araştırma etkisinin artması (atıflarda %9-%30 artış) • Bilgi edinme özgürlüğü Kaynak: Managingresearch data, s. 2; atıf avantajı için): https://peerj.com/preprints/1.pdf

47. Niçin veri paylaşımı? • “Büyük veri” herkese açılırsa Avrupa’da yılda 150-300 milyar avro tasarruf sağlanacak • AB’ye doğrudan ve dolaylı etkisi yılda 140 milyar avro • Engeller azalmış ve alt yapı iyileştirilmiş olsaydı bu miktar 2008’de 200 milyar avro olacaktı –Avrupa GSMH’sinin %1,7’si) Kaynak: Open data accesspoliciesandstrategies in theEuropeanResearchAreaandbeyond. August 2013.

48. Veri yayını piramidi (1) Veriler makalede yer alır ve açıklanır (2) Verilerin açıklamaları makaleye ek dosyalarda açıklanır (3) Makalede veri merkezlerindeki / arşivlerindeki verilere atıf yapılır (4) Mevcut veri dizilerini açıklayan veri yayınları (5) Kurumun çekmecelerindeki ve disklerindeki veriler http://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leru

49. Veri dergileri

50. Araştırma verilerinin ömrü • Araştırmayı tasarla • Veri yönetimini planla (format, depolama vs.) • Paylaşım iznini planla • Mevcut verileri bul • Veri topla (deney, gözlem, ölçüm, benzetim) • Üst veri elde et ve yarat Veri YARATMA Araştırma verilerinin ömrü projeden daha uzun Veri İŞLEME Veri YENİDEN KULLANIMI Veri ANALİZİ Veri ERİŞİM Veri KORUMA Kaynak: Managingyourresearch data: Planningtoshare. UK Data Archive, 24 Oct 2012