Download
1 / 18
400 likes | 1.24k Views
Zaćmienie Słońca i Księżyca. Geneza wg staroindyjskiego eposa Mahabharata.
E N D
Geneza wg staroindyjskiego eposa Mahabharata • Po wspólnym ubijaniu oceanu bogowie i asurowie (demony) otrzymali amritę (napój nieśmiertelności). Podstępni bogowie zagarnęli jednak ów napój wyłącznie dla siebie przy pomocy fortelu. Kiedy tak się nim raczyli jeden z asurów — smok Rahu przybrawszy postać boga ukradkiem dołączył do grupy pijących. Szybko jednak rozpoznało go Słońce i Księżyc, a ponieważ dobrze życzyli bogom więc zdemaskowali smoka. Rozgniewany Wisznu odciął smokowi głowę w chwili, gdy ten już rozpoczął picie amrity jednak nie zdążył jeszcze przełknąć pierwszej porcji. W efekcie tego zbiegu okoliczności odcięta głowa Rahu stając się nieśmiertelną wzniosła się do nieba, a reszta śmiertelnego ciała, jak powiadają, runęła w dół aż ziemia zadrżała od upadku. Od tamtej pory Rahu pozostaje na niebie i żywiąc niepohamowaną nienawiść do Słońca i Księżyca prześladuje je nieustannie. Chcąc zemścić się za zdemaskowanie co jakiś czas usiłuje je połknąć, a efektem tych prób są zaćmienia (Erman i Tiomkin, 1987).
Historyczne doniesienia • W świecie starożytnym zaćmienia Słońca wzbudzały strach i panikę, choć kapłani i uczeni potrafili je dokładnie przewidzieć. • Także w późniejszych wiekach przedstawiano je jako karę boską i ingerencję Opatrzności. Ludzie nie mieli pewności, czy Słońce nie zginęło z nieba na zawsze. • Zaćmienia znalazły swoje odbicie w Biblii. Wspomina też o nich Homer i wielu historyków starożytnych. • W wielu kulturach uważano, że potwory pożerają Słońce lub źli bogowie próbują skraść je z firmamentu. Podczas zaćmienia robiono więc wielki hałas, bito w bębny i krzyczano aby odstraszyć złe moce. W ten sposób ludzie czuli, że uczestniczą w walce światła i ciemności. • W dzisiejszych czasach zaćmienia nadal wywierają na nas wielkie wrażenie. Chociaż zjawisko to jest dobrze wyjaśnione, to i tak przeciętnym obserwatorom kojarzy się z apokalipsą. • Już w starożytności ludzie zauważyli, że zaćmienia powtarzają się w pewnych przedziałach czasu i w podobnych okolicznościach. 18 lat i 10,3 (lub 11,3) dnia to okres nazywany saros. Odkrycie to pozwalało na przewidywanie czasu przyszłych zaćmień. Wiele różnych saros odbywa się jednocześnie.
Zaćmienie • Jest to ustawienie się dwóch ciał niebieskich o identycznej średnicy kątowej w jednej linii; • Przejście – występuje kiedy średnice ciał są różne, mniejszy obiekt zakrywa większy; • Zakrycie – gdy większy obiekt zakrywa mniejszy.
Porównanie • Zaćmienia Księżyca trwają dłużej niż Słońca. Powodem tego jest fakt, iż Ziemia jest ciałem większym a więc jej cień jest proporcjonalnie większy. Podczas korzystnych warunków cień Księżyca na powierzchni Ziemi może mieć maksymalną szerokość 269 km, ale średnica cienia Ziemi w odległości orbity Księżyca może wynosić nawet 9200 km. Oznacza to, że całkowite zaćmienie Księżyca może trwać do 1 godziny 40 minut. • Zaćmienia Słońca są częstsze od zaćmień Księżyca. W ciągu 1000 lat obserwuje się przeciętnie 2375 zaćmień Słońca i 1543 zaćmień Księżyca. Częściej jednak widzimy zaćmienia Księżyca,ponieważ zaćmienie Słońca widoczne jest na stosunkowo niewielkim obszarze Ziemi (szczególnie zaćmienie całkowite, podczas którego szerokość pasa w najbardziej optymalnych warunkach nie przekracza 270km), często przechodzącym na obszary wodne i niezamieszkałe części lądów.
Zaćmienie księżyca • występuje, gdy Ziemia znajduje się pomiędzy Słońcem i Księżycem będącym w pełni, • warunkiem koniecznym zaćmienia jest obecność Księżyca w pobliżu węzła własnej orbity, czyli punktu, w którym płaszczyzna orbity przecina płaszczyznę ekliptyki (orbity Ziemi). • zaćmienia Księżyca możemy oglądać bezpiecznie, niepotrzebne są filtry ochronne a nawet teleskop.
Typy zaćmień Księżyca • obrączkowe (półcieniowe) zaćmienie Księżyca - zachodzi wtedy, gdy Księżyc przechodzi tylko przez stożek półcienia Ziemi ( miejsce geometryczne tych punktów, z których tylko część Słońca jest widoczna, a część zasłonięta przez Ziemię). Powodem tego jest zmienna odległość Księżyca od Ziemi (orbita Księżyca jest elipsą), gdyby znaleźć się na przedłużeniu stożka, to wtedy widoczna jest tarcza Księżyca, która przysłoni Słońce, ale nie całkiem. Wokół tarczy widoczny będzie jasno świecący pierścień. • częściowe zaćmienie Księżyca - zobaczymy, gdy znajdziemy się w stożku półcienia poza stożkiem cienia całkowitego( miejsce geometryczne tych punktów znajdujących się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce, z których Słońce jest całkowicie niewidoczne). • całkowite zaćmienie Księżyca - występuje wtedy, gdy Księżyc przejdzie cały przez stożek cienia całkowitego Ziemi. Promienie słoneczne przez pewien czas w ogóle nie dochodzą do jego powierzchni.
Andre Danjon wynalazł skalę do oceny kolorystyki całkowitego zaćmienia Księżyca: • 0. Bardzo ciemne zaćmienie. Księżyc jest prawie niewidoczny. • 1. Ciemne zaćmienie; szary albo brązowy kolor, szczegóły trudno widoczne. • 2. Głębokie czerwone albo rdzawe zaćmienie z bardzo ciemną centralną częścią i stosunkowo jasnym ciemnym brzegiem. • 3. Ceglastoczerwone zaćmienie, zazwyczaj z jasnym albo żółtym brzegiem. • 4. Bardzo jasne miedziawo - czerwone lub pomarańczowe zaćmienie z bardzo jasnym niebieskawym brzegiem.
Zaćmienie Słońca • Warunkiem zaćmienia Słońca jest Księżyc w fazie nowiu, to znaczy, że dla obserwatora patrzącego z Ziemi musi być widziany w tym samym kierunku, co Słońce. Dodatkowym warunkiem jest nieduża odległość od ekliptyki. To oznacza, że węzeł orbity musi się znajdować blisko linii łączącej Ziemię ze Słońcem. Odległość kątowa nie może tu przekraczać 19 stopni, to wystarczająco dużo, żeby w czasie, gdy Słońce oświetla okolice węzła, Księżyc przeszedł przez wszystkie fazy swego cyklu. Ponieważ orbita Księżyca ma dwa węzły i są one oświetlane przez Słońce w odstępie półrocznym, więc w ciągu roku mogą zajść cztery zaćmienia. • Całkowite zaćmienia Słońca to bardzo rzadkie zjawisko. Nie występuje ono co miesiąc podczas nowiu lub pełni Księżyca. Dzieje się tak dlatego gdyż orbita Księżyca jest nachylona ok. 5 stopni w stosunku do orbity Ziemi, więc zazwyczaj Księżyc mija nieznacznie wyżej lub niżej "pod kreską" między Słońcem a Ziemią. Stąd też tylko co około sześć miesięcy mamy możliwość podziwiać to zjawisko. • Okres zaćmienia Słońca jest technicznie błędną nazwą. Zjawisko przejścia Księżyca przed Słońcem nie jest zaćmieniem, lecz "occultation". Ściśle mówiąc, zaćmienie występuje wtedy kiedy jeden przedmiot przechodzi w cień rzucany przez inny przedmiot. Na przykład, gdy Księżyc znika przy pełni w momencie przechodzenia w cień Ziemi, zjawisko ma odpowiednią nazwę zaćmienie Księżyca. Dlatego właściwy, ale rzadko używany termin, który powszechnie jest zaćmieniem Słońca, tak naprawdę jest zaćmieniem Ziemi.
Typy zaćmień Słońca • zaćmienie całkowite - występuje gdy Księżyc przysłania całkowicie powierzchnię Słońca, ale nie przysłania korony słonecznej. Ogromny błyszczący dysk Słońca jest zastąpiony przez ponury zarys Księżyca i widoczna staje się korona słoneczna. Na kilka chwil przed całkowitym przesłonięciem Słońca przez Księżyc powstaje przepiękne zjawisko nazywane poetycko pierścieniem z diamentem. Obserwator znajduje się w cieniu Księżyca. • - zaćmienie obrączkowe (pierścieniowe) - występuje wtedy, gdy Słońce i Księżyc są dokładnie w jednej linii. Rozmiary kątowe Księżyca są mniejsze niż Słońca. Dzieje się tak, wtedy, gdy zaćmienie ma miejsce w czasie, gdy Księżyc znajduje się w pobliżu apogeum swojej orbity, czyli w pozycji najbardziej oddalonej od Ziemi. Słońce pojawia się jako bardzo błyszczący pierścień otaczając zarys Księżyca. Obserwator znajduje się bardzo blisko przedłużenia linii łączącej Słońce i Księżyc. • - zaćmienie hybrydowe - występuje wówczas, gdy w pewnych miejscach na Ziemi jest ono widoczne jako zaćmienie całkowite podczas gdy w innych jest to zaćmienie obrączkowe. Zaćmienia hybrydowe są raczej rzadkie i stanowią ok. 5% wszystkich zaćmień. • - zaćmienie częściowe - występuje, gdy Słońce i Księżyc są niezupełnie w jednej linii, i Księżyc tylko częściowo zaciemnia Słońce. Obserwator znajduje się w półcieniu.
