NADARZYN czyli moja ojczyzna

1. NADARZYN czyli moja ojczyzna

2. Historia miejscowości Nadarzyn położony przy ruchliwej trasie z Warszawy do Katowic jest starą osadą z tradycją sięgającą czasów Księstwa Mazowieckiego. Pierwsze wzmianki o Nadarzynie pochodzą z początków XV wieku, kiedy stanowił prywatną własność rodziny Nadarzyńskich herbu Radwan, rezydującej w sąsiednim Ruścu. W roku 1453 Tomasz Nadarzyński uzyskał od księcia mazowieckiego Bolesława IV przywilej na lokację miasta na prawie chełmińskim. Była to 38 lokacja na Mazowszu w XV wieku, co świadczyło o świetności Nadarzyna w tamtych, jakże odległych latach. Przywileje miejskie zostały potwierdzone przez królów polskich: Zygmunta Starego w 1529 r., Zygmunta II Augusta w 1559 r., Jana III Sobieskiego w 1682 r., Augusta II w 1698 r. i Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1779 r.

3. Mapa Nadarzyna i okolic – 1835 r. Fot. www.nadarzyn.pl

4. W roku uzyskania praw miejskich z fundacji Tomasza z Ruśca wzniesiony został pierwszy drewniany kościół. Kilkanaście lat później w roku 1469 biskup poznański, Andrzej z Bnina Opaliński zatwierdził przy kościele parafię, mającą swą kaplicę w Ruścu (parafia Nadarzyn znajdowała się wówczas na terenie diecezji poznańskiej i była pod wezwaniem Nawiedzenia NMP i Św. Leonarda Wyznawcy). Prawie sto lat później, w 1554 r. Zofia z Mrokowskich Nadarzyńska założyła pierwszą szkołę w Nadarzynie, a wkrótce potem wraz z Barbarą Pilikową pierwszy szpital pod wezwaniem Św. Ducha. Ten raczej przytułek dla ubogich (taki był charakter ówczesnych szpitali), w pobliżu którego stała figurka Matki Bożej, mieścił się przy obecnej ulicy Poświętnej i przetrwał do czasów rozbiorów. Nowy kościół, na miejsce starego, zniszczonego i spalonego przez Szwedów, powstał w 1661 r., a wzniesiony został przez Michała Karnkowskiego, wojewodę płockiego, starostę wyszogrodzkiego, dziedzica Walendowa, Nadarzyna i Wolicy jednocześnie. .

5. Nadarzyn dziś Mapa Gminy Nadarzyn (www.nadarzyn.pl)

6. W wiekach XVII i XVIII Nadarzyn kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Od 1678 roku był własnością jezuitów płockich, od 1774 roku należał do Branickich, a potem Ogińskich. Miasto intensywnie się rozwijało dzięki korzystnemu położeniu przy kupieckim trakcie częstochowskim, jednej z nielicznych dróg przecinających wówczas okolicę. W niespokojnym jednak schyłku XVII wieku, kiedy wojska pruskie i rosyjskie okupowały i grabiły te tereny, ucierpiał również i Nadarzyn, w którego pobliżu odbyło się wiele potyczek powstania kościuszkowskiego.Po III rozbiorze Polski powiat błoński, w skład którego wchodził wówczas Nadarzyn, znalazł się w zaborze pruskim, a od 1806 r. był pod zaborem rosyjskim.

7. W 1806 roku z fundacji hrabiego Tomasza Ostrowskiego herbu Rawic - senatora, wojewody i prezesa Senatu Królestwa Polskiego, powstał wzniesiony według projektu architekta Jakuba Kubickiego kościół parafialny pod wezwaniem Św. Klemensa. W tym samym czasie (i w tym samym klasycystycznym stylu) Kubicki zaprojektował zajazd usytuowany w pobliżu kościoła i rynku, a jednocześnie u wylotu głównego traktu w kierunku Warszawy. Zajazd ten, obszerny i wygodny, dający schronienie zarówno podróżnym, jak i koniom, zaopatrzony w szynk z zapleczem, stał się znaną i licznie odwiedzaną - szczególnie przez kupców - gospodą. Szczególną sławę przyniósł mu książę Józef Poniatowski, który w 1809 r. przed bitwą pod Raszynem zagościł tu wraz ze swoim sztabem. Kolejne zniszczenia i rabunki miały miejsce w okresie powstania listopadowego, kiedy to w 1831 roku znaczne siły rosyjskie zostały skoncentrowane na linii Błonie - Nadarzyn. Wkrótce po upadku powstania, w 1837 roku, zaborcy rosyjscy przemianowali województwo warszawskie na gubernię warszawską. Następne zmiany nastąpiły po stłumieniu kolejnego, patriotycznego zrywu Polski, powstania styczniowego. W 1869 roku przeprowadzony został nowy podział administracyjny guberni. W tym samym roku władza rosyjska odebrała Nadarzynowi prawa miejskie, nadając mu status osady. Mimo to stale wzrastała liczba mieszkańców Nadarzyna; pod koniec XIX wieku żyło tu około 1200 osób, a w 1910 roku 2500.

8. Zniszczenia w okresie l Wojny Światowej nie ominęły również Nadarzyna, którego ludność pod koniec wojny zmniejszyła się do połowy, głównie na skutek ewakuacji podczas przygotowań linii frontu.W 1915 roku pożar zniszczył zwartą, drewnianą zabudowę wokół rynku, a w listopadzie 1918 roku członkowie założonej przed dziewięcioma laty Ochotniczej Straży Pożarnej pod dowództwem Kazimierza Rosińskiego brali udział w rozbrajaniu Niemców W latach międzywojennych Nadarzyn należał do gminy Młochów powiatu błońskiego. Był jednak siedzibą gminy, która mieściła się w jednym z budynków okalających Plac Marszałka Piłsudskiego, gdzie obecnie stoi popiersie marszałka. Ludność całej gminy liczyła wówczas około 10,5 tys. osób; w tym olbrzymią większość, bo około 9,5 tys. stanowili Polacy, a do mniejszości narodowych należeli Żydzi (zajmowali się głównie handlem) oraz niewielka liczba Niemców i Rosjan. W niepodległej już Polsce nadal intensywnie pracowała w Nadarzynie Ochotnicza Straż Pożarna, a obok niej rozwijało swą działalność Kółko Rolnicze, które prowadziło szkolenia rolników, między innymi poprzez wizytowanie gospodarstw o najlepszych wynikach.

9. W latach II wojny światowej położony w sąsiedztwie gnębionej Warszawyna szlaku, po którym posuwała się niemiecka l Dywizja, Nadarzyn był jednym z punktów oporu wojsk polskich. Wiosną 1940 roku ekshumacja i pogrzeb pomordowanych wcześniej osób przekształciły się w patriotyczną manifestację przy dźwiękach chóralnie odśpiewanej „Roty”. Na tym terenie działał oddział WZ-Armii Krajowej, którego dowódcą był por. Henryk Walicki ps. „Twardy” z Podkowy Leśnej. Spod okupacji hitlerowskiej Nadarzyn został uwolniony tego samego dnia co Warszawa - 17 stycznia 1945 roku. W roku 1932 oddano do użytku drewnianą szkołę o sześciu izbach lekcyjnych, przy której budowie szczególnie dużo inicjatywy wykazali Tomasz Kalbarczyk - ówczesny kierownik szkoły, oraz mieszkaniec Nadarzyna, Bolesław Mroziński. Budynek ten służył później dzieciom jako przedszkole i został rozebrany kilkanaście lat temu, ustępując miejsca przestronnemu, nowoczesnemu gmachowi przedszkola. W 1935 roku powstał w Nadarzynie gminny Ośrodek Zdrowia, którego pierwszym kierownikiem był doktor Wróbel. Źródło: http://nadarzyn.pl/articles.php?id=2

10. Herb Nadarzyna Dookoła nich znajduje się napis - „OPPIDI NADARZYNESIS” (oppidum z łac. – miasto, obwarowanie). Najstarsza znana pieczęć miasta Nadarzyn pochodzi z 1793r., która jako herb miejski zawiera trzy gałązki jedliny ustawione obok siebie pionowo. Herb Nadarzyna (www.nadarzyn.pl)

11. Gmina Nadarzyn położona jest w południowo-zachodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie pruszkowskim (20 km od Warszawy, 10 km od Pruszkowa), wzdłuż trasy szybkiego ruchu (E8) relacji Warszawa-Wrocław. • W skład gminy wchodzi 15 sołectw: Kajetany, Młochów, Nadarzyn I, Nadarzyn II, Parole, Rozalin, Rusiec, Stara Wieś, Strzeniówka, Szamoty, Urzut, Walendów, Wola Krakowiańska i Wolica. • Gminę zamieszkuje ok 10 tys. ludności. • Historia samego Nadarzyna sięga XV wieku. Położenie gminy Nadarzyn Nadarzyn zajmuje obszar 7340 ha

12. Widok na Nadarzyn z lotu ptaka

13. budynEk Urzędu Gminy Obecny Urząd Gminy Nadarzyn znajduje się przy ul. Mszczonowskiej. W 2009 r. rozpoczęła się budowa nowej siedziby Gminy Nadarzyn. Uroczyste otwarcie odbędzie się już w tym roku!

14. Rada gminy nadarzyn • Rada Gminy Nadarzyn jest organem stanowiącym i kontrolnym. Kompetencje Rady Gminy ustala Ustawa o Samorządzie Terytorialnym i Statut Gminy. Zgodnie z ustawą i ordynacją wyborczą liczba radnych w Gminie ustalana jest na podstawie liczby mieszkańców. • Rada Gminy działa na sesjach i posiedzeniach komisji problemowych. • Organizacją pracy Rady kieruje jej przewodniczący: zwołuje sesję, kieruje obsługą biura rady gminy, czuwa nad zapewnieniem warunków niezbędnych do wykonywania przez radnych ich mandatów, prowadzi obrady rady i przewodniczy tym obradom, zarządza i przeprowadza głosowania nad projektami uchwał, podpisuje uchwały rady.

15. Rada gminy nadarzyn Przewodniczący Piotr Kozłowski Wiceprzewodnicząca Danuta Wacławiak Renata Bajerska Roman Dąbrowski Andrzej Jakubowski Sylwester Karolak Michał Krupiński Eugeniusz Kucharski Bogdan Osiński Jan Perzyna Andrzej Pietrzak Marian Piotrkowicz Henryk Zatorski Włodzimierz Wojciech Wiśniewski Andrzej Wójcicki V kandencji

16. Przewodniczący Rady Gminy Nadarzyn Piotr Kozłowski Wiceprzewodnicząca Rady Gminy Nadarzyn Danuta Wacławiak

17. Inwestycje Zrealizowano następujące inwestycje: • rozbudowano Ośrodek Zdrowia, • budowa nowej remizy Ochotniczej Straży Pożarnej, • modernizacja rynku w Nadarzynie, • budowa hali sportowej przy Szkole Podstawowej w Nadarzynie, • budowa hali sportowej przy Szkole Podstawowej w Woli Krakowiańskiej, • rozbudowa Szkoły Podstawowej w Młochowie, • rozbudowa Publicznego Przedszkola w Wolicy, • budowa Gimnazjum halą widowiskowo-sportową w Nadarzynie, • budowa boiska ,,Orlik’’ przy Szkole Podstawowej w Kostowcu, • renowacja Zespołu Pałacowo-Parkowego w Młochowie, • rozbudowa Stacji Uzdatniania Wody w Walendowie, • budowa nowej siedziby Urzędu Gminy, • budowa wielu nowych dróg z nawierzchnią bitumiczną , • prace modernizacyjne sieci wodociągowych i stacji uzdatniania wody .

18. Wójt Janusz Grzyb Pełni funkcję od 1998 r. Urząd Gminy Nadarzyn

19. Zastępca Wójta Gminy Nadarzyn Agnieszka Kuźmińska Sekretarz Gminy Nadarzyn Tomasz Muchalski

20. Ochotnicza Straż Pożarna Adres: ul. Warszawska 15; 05-830 Nadarzyn; tel.:(22) 729 81 83 Naczelnik: Arkadiusz KilińskiPrezes: Mirosław Chilmanowicz Adres internetowy:www.osp.nadarzyn.pl Nadarzyńska OSP jest jednostka wchodzącą w skład krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego.) W 2006 roku OSP Nadarzyn obchodziła 100-lecie swego istnienia, z tej okazji 11 czerwca 2006 r. odbyły  się uroczystości jubileuszowe, które rozpoczęły się otwarciem nowej strażnicy.

21. OSP Nadarzyn Historia Ochotniczej Straży Pożarnej w Nadarzynie sięga początków XX wieku, kiedy w 1906 r. założono pierwszą jednostkę Ochotniczej Straży Pożarnej. Pierwsza siedziba Straży znajdowała się w szopie. Twórcą i naczelnikiem był Filip Orlański, prezesem został Józef Kotarski. W 1972 r. oddano do użytku nowy budynek Ochotniczej Straży Pożarnej. Opiekunem młodzieży był i jest do dziś Pan Leon Giżycki. Obecnie przy Ochotniczej Straży Pożarnej w Nadarzynie rozwija się Orkiestra Ochotniczej Straży Pożarnej.

22. Remiza OSP kiedyś i dziś Remiza dawniej (www.nadarzyn.info.pl) Remiza dziś (www.nadarzyn.pl)

23. Komisariat PolicjiAdres:ul. Warszawska 13; wezwania tel. 997Komendant: kom. Adam Piskorz Komisariat Policji w Nadarzynie pracuje całą dobę. Oprócz tego pełnione są dodatkowe dyżury dzielnicowych w komisariacie i w świetlicach wiejskich na terenie gminy.

24. Samodzielny Publiczny Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej Początki opieki zdrowotnej nad mieszkańcami gminy Nadarzyn sięgają XVI wieku, kiedy to Zofia z Mrokowskich Nadarzyńska wraz z Barbarą Pilikową założyły pierwszy szpital pod wezwaniem św. Ducha. Ten raczej przytułek dla ubogich (taki był charakter ówczesnych szpitali) mieścił się przy obecnej ulicy Poświętnej i przetrwał do czasu rozbiorów. W 1935 roku powstał w Nadarzynie Gminny Ośrodek Zdrowia, którego pierwszym kierownikiem był doktor Wróbel. www.zdrowie.nadarzyn.pl Ośrodek Zdrowia w Nadarzynie Adres: ul. Sitarskich 3; 05-830 Nadarzyn; tel.: (22) 729 81 28;

25. parafie Kościół parafii św.Klemensa P.M. powstały w 1806 r. Zbudowany w stylu klasycystycznym. Kościół parafii św.MichałaArchanioła w Młochowie. Kościół parafii Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Kostowcu .

26. Kościół w Nadarzynie

27. Kościół w Młochowie

28. Cmentarz w Nadarzynie Fot. www.nadarzyn.info.pl Kiedyś...

29. I dziś... Fot. Łukasz Terlikowski

30. Cmentarz żydowski - Kajetany Cmentarz żydowski w Nadarzynie zlokalizowano w dzielnicy Kajetany, w lesie na północ od ul. Brzozowej. Można dojść do niego ulicą wiodącą od skrzyżowania z trasą katowicką do Międzynarodowego Centrum Słuchu i Mowy, nie skręcając jednak do kliniki, lecz kierując się nieutwardzoną drogą wzdłuż betonowego muru w głąb lasu. Po przejściu ok. 200-300 metrów należy skręcić w odchodzący w prawą stronę leśny dukt, wiodący prosto na cmentarz. Według wskazań GPS, współrzędne geograficzne cmentarza wynoszą: N 52*05*47,61, E 20*49*52,14. Obecnie prawnym właścicielem gruntu jest Gmina Nadarzyn, na dostępnym w Urzędzie planie miasta nekropolia oznaczona jest jako działka geodezyjna o numerze 35. Jest to miejsce pochówku nie tylko Żydów z Nadarzyna, ale także pobliskich miejscowości, między innymi z Piaseczna i Pruszkowa.

31. Mapa Nadarzyna z 1932 r. z zaznaczonym cmentarzem żydowskim. Fot. www.kirkuty.xip.pl/nadarzyn.html

32. Nagrobki z kirkutu w Kajetanach Źródło : http://kirkuty.xip.pl/nadarzyn.html

33. Park Młochowski

34. Parkw Młochowie Nowa perełka gminy

35. Nadarzyński Ośrodek Kultury powstał w 1999 roku. W 2002 r. na potrzeby NOK oddano budynek dawnego zajazdu, przy Placu Poniatowskiego 42.

36. Nadarzyński Ośrodek Kultury

37. szkoły Gimnazjum im. Jana Pawła II w Nadarzynie

38. Gimnazjum im. Jana Pawła IIw Nadarzynie Gimnazjum w Nadarzynie powstało na mocy uchwały Rady Gminy Nadarzyn z dnia 30. marca 1999 r. z siedzibą przy ul. Sitarskich 2. Była to inwestycja publiczna. 1 września 2001 r. rozpoczęto zajęcia w nowym budynku przy ul. Żółwińskiej 41. W 2003 roku gimnazjum nadano imię Jana Pawła II.

39. Gimnazjum im. Jana Pawła II Gimnazjum zapewnia różnorodne formy zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych: • - koło teatralne, • - koło dziennikarskie, • - koło recytatorskie, • - koło LOK, • - koło informatyczne, • - koło fotograficzne, • - SKS.

40. Szkoła Podstawowa w Nadarzynie

41. Szkoła podstawowa im. Witolda Doroszewskiego Szkoła podstawowa w Nadarzynie, założona w 1932 roku przez Tomasza Kalbarczyka. Jej siedzibą była drewniana posesja, ale w czasie II Wojny Światowej została zajęta przez Niemców. Lekcje odbywały się wówczas potajemnie. • Po wojnie, w 1966 roku dzięki składkom została oddana do użytku nowa, murowana szkoła w której Dyrektorem został pan Sitarski, 10 lat później szkole nadano patrona – Witolda Doroszewskiego.

42. Dawniej

43. Dziś

44. Szkoła Podstawowa w Młochowie

45. Szkoła Podstawowa w Kostowcu

46. Przedszkole w Nadarzynie Przedszkole mieści się obok Ośrodka Zdrowia oraz szkoły podstawowej przy ul. Sitarskich panuje tam miła atmosfera. Dzieci mają również do dyspozycji plac zabaw.

47. Wybrane przedsiębiorstwa W Gminie Nadarzyn Firma 3M MAXIMUS centrum handlowe Centrum Mody centrum handlowe

48. Centrum Mowy i Słuchu w Kajetanach (jedyne w Europie)

49. WYRÓŻNIENIA GMINY • Rok 2004 • Przyznanie tytułu „Gmina Fair Play” (Certyfikowana Lokalizacja Inwestycji) • Przyznanie tytułu Mistrza Zrównoważonego Rozwoju za pięcioletnią obecność wśród najlepszych samorządów. • Rok 2003 • „Najlepszy Samorząd na Mazowszu”- Gmina Nadarzyn została wyróżniona wizerunkiem Orła Białego. • Miejsca zajmowane przez Gminę Nadarzyn w „Złotej Setce Samorządów”(ranking CBR i „Rzeczpospolitej”): • 2004 r.- miejsce 23 w kraju, 2 na Mazowszu • 2003 r.- miejsce 16 w kraju, 1 na Mazowszu • 2002 r.- miejsce 26 w kraju, 3 na Mazowszu • 2001 r.- miejsce 37 w kraju, 6 na Mazowszu • 2000 r.- miejsce 92 w kraju, 15 na Mazowszu

50. INFORMACJE GOSPODARCZE Liczba podmiotów gospodarczych w Gminie Nadarzyn w ostatnich latach dynamicznie wzrasta (w 2000 r. było ich 827, a w 2005 r. już 1100, w 2009 - 1300). Ponad 40 spośród nich, to duże firmy, znane i sprawdzone nie tylko na rynku krajowym, ale i poza granicami naszego kraju, z udziałem kapitału zagranicznego.