Dr. Kubilay ALPDOĞAN Polin Composites Co Tel: 0(262) 656 6467 Fax :0(262) 656 6475 kubilay . alpdogan @ polin .com.tr ht

1. Rüzgar Türbini Üretiminde Kompozit Uygulamalar Dr. Kubilay ALPDOĞAN PolinCompositesCo Tel: 0(262) 656 6467 Fax:0(262) 656 6475 kubilay.alpdogan@polin.com.tr http://www.polincomposites.com

2. POLİN VE BAĞLI ŞİRKETLER POLIN SU PARKLARI A.Ş. POLIN ANİMASYON ŞTİ POLIN KOMPOZİT A.Ş. FIPOL MARINE A.Ş. GÜNSU KİMYASAL A.Ş. GÜNSU HİDROMEKANİK SİSTEMLER A.Ş. FIPOL FIBERGLAS HAVUZ A.Ş. PAKAR İNŞAAT A.Ş. TOPKAPI İÇECEK A.Ş

3. KOMPOZİT • SUPARKI TASARIM VE ÜRETİMİ • DENİZCİLİK SEKTÖRÜ • HAVUZ VE EKİPMANLARI • KİMYASAL VE TEMİZLİK ÜRÜNLERİ • HİDROMEKANİK SİSTEMLER • İNŞAAT • ENERJİ • İÇECEK SEKTÖRLER

4. fabrikalar • üretim • tesisler • fabrikalar • üretim • tesisler • POLIN I POLIN II FIPOL KOMPOZİT FIPOL MARINE AAIAS GÜNSU

5. polin kilometretaşları Dönüm Noktası: Eğlence ve Turizm Sektörü Su Kaydırağı Anlaşması ve Üretimi Türkiye CTP Sektörünün Devrimcisi 1976 1987 1989 • Türkiye pazarına yeni CTP ürünleri kazandırmıştır (klima kabinleri, su depoları, banyo küvetleri, su tankları vb. gibi) • 1980lerde Türkiye’deki tüm tarım ilaçlama tanklarını tasarlamış ve üretmiştir. Sektörün gelişmesine liderlik etmiştir. • Robinson Club Grubu’na ait Pamfilya Resort’un 8.000m2 lik çatı strüktürünü tasar-lamış ve üretmiştir. • Pamfilya Resort (ilk tatilköyü) Polin’i turizm sektöründe isim yapmıştır. • Polin, İsviçreli Klarer firması ile Su kaydırağı imalatı anlaşması imzalamıştır. • Polin, Klarer firmasını Avrupa’nın 1 numaralı kaydırak tedarikçiliği-ne taşımıştır.

6. Su Parkı Tasarım ve Projelendirme Yeni Fabrika yatırımı ve Uluslararası Üyelikler Polin ürünleri TUV Testinden (CE) geçmiştir. 1989 1992 1996-2003 Özel tasarım ve üretimin yanısıra Polin yeni kaydırak projelerini de sektöre tanıtmıştır. Türkiye’nin ilk Su kaydırağı “Kaş Otel” e üretilmiştir. Türkiye’nin ilk Aquparkı “Dedeman Aquapark” Polin imzası ile açılmıştır. Almanya’nın en büyük havuz firması Roigk ile partnerlik anlaşması imzalanmıştır. Polin ürünleri TUV testlerinden başarıyla geçmiştir. 1996: Yurtdışındaki ilk Polin imzalı Aquapark Rusya’da açılmıştır (Rostov Aquapark). 1996: Alman Invent firması ile pervane üretim anlaşması imzalanmıştır. 1999: WWA (Dünya Su Parkı Birliği) ve EWA (Avrupa Su Parkı Birliği) üyeliği başlamıştır. 2003: İkinci fabrikaya taşınılmıştır.

7. Gelecek Vizyonu: Yenilenebilir Enerji Rüzgar Tirbünü Üretimi ISO Sertifikasyonu & IAAPA üyeliği LRTM Teknolojisi ve Yat Üretimi 2005 2007 2009-2012 • 2004: ISO 9001-2000 Kalite Sertifikası • Amerika Kıtası’nda Polin imzalı projeler başlamıştır. • 2005: IAAPA (Uluslararası Eğlence Parkları ve Atraksiyonları Birliği) üyeliği başlamıştır. • 2007: Uzay Sanayinde kullanılan RTM üretimine geçilmiştir. • 2007: CTP Havuz ve Yat üretimi yapmak üzere Antalya’da yeni fabrika açılmıştır. • Komple rüzgar tirbünü üretimi için yeni arazi yatırımı (nasel, kanat, kabin ve kule üretimi) yapılmıştır. • 25000 m2 arazi GEBKİM Organize Sanayi Bölgesindedir. • Rüzgar Türbin Kanadı üretim Danışmanlığı alınmaktadır. (Üretim ve Kalıp)

8. Rüzgar Türbini ve Elemanları • Kompozit • Takviye Malzemeleri • Termostat Reçineler • Ara Malzemeler • Türbin Üretiminde Malzeme Seçimi • Türbin Üretiminde Kompozit Üretim Yöntemleri • Sonuç İçerik

9. Rüzgar Türbin Elemanları • Rüzgar Türbinleri 4 ana kısımdan oluşur: rotor (rotor), kule (tower), nacelle (muhafaza) ve elektrik-elektronik sistem (balance of system) Eleman Ağırlığı

10. Rüzgar Türbin Elemanları 2 • Rüzgâr türbini, rüzgârdakikinetik enerjiyi önce mekanik enerjiye daha sonra da elektrik enerjisine dönüştüren sistemdir. Rüzgar Türbinleri 4 ana kısımdan oluşur: rotor (rotor), kule (tower), nacelle (muhafaza) ve elektrik-elektronik sistem (balance of system). Rotor kısım, rüzgar enerjisini harmanlayarak mekanik işe dönüştüren kanatlardır. Nacelle ise mekanik işi elektriğe dönüştüren yapının kasasıdır. Nacelle’de yer alan ekipmanlar dişli kutusu, jenaratör, ve elektrik kontrol elemanlarıdır. Kule ise, rotor ve nacelle taşıyan kısımdır. • Modern kullanım rüzgar türbinleri 60-100 m yükseklikte ve 100 metre kanat çapında olup, rotor ve nacelle kısımlar yüzlerce ton ağırlığındadır. Zemindeki denge sistemleri gücü toplayan, kontrol eden ve ileten bağlantı elemanlarıdır .

11. KOMPOZİT • Kompozitler; termoset veya termoplastik yapıda, tek ya da çok yönde takviye özelliği sağlayacak şekilde, cam elyafı ve/veya diğer takviye malzemelerinden yeterli miktarda (uzunluk ve ağırlıkça) katılmış bir polimer matriksdir. Çelik levha, alüminyum kütük veya magnezyum dökümden farklı olarak ürün şekillendirilirken, kompozit malzeme özellikleri ve yapısı ürüne göre belirlenebilir.

12. Neden Kompozit?  1.Yüksek Mukavemet 2. Hafiflik 3. Tasarım Esnekliği 3. Boyutsal Stabilite 4. Yüksek Dielektrik Dayanımı 5. Korozyon Dayanımı 6. Kompozit Parça İmalatı 7. Yüzey Uygulamaları 8. Düşük Araç/Gereç Maliyeti 9. Geçmişteki Başarılı Uygulamalar

13. Termoset reçineler • Polyesterler • Jelkot • Epoksiler • Vinilesterler • Poliüretanlar • Fenolikler

14. Takviye Malzemeleri • Cam Elyafı • Bor Elyafı • Karbon Lifleri • Aramid Elyafı

15. Takviye Malzemelerinin Özellikleri

16. Kompozitlerde Kullanılan Ara Malzemeler 1. Köpükler 2. Sentaktik Köpükler 3. Bal Peteği 4. Tahta / Balsa Ağacı

17. Türbin Üretiminde Kullanılacak Malzeme Seçimindeki Kriterler • Maliyet • Mukavemet ve Rijitlik • Hızlı Üretim (Döngü zamanı) • Hafiflik • Yorulma ve Burulma Direnci • Bakım Kolaylığı

18. Rüzgar Türbini Parça/Malzeme

19. Rüzgar Türbini Parça/Malzeme 2

20. Yeni Malzeme Riski • Pazar Riski • Ürün Riski • Üretim Riski • Rekabetçilik Riski • Pazarlama için gereken zaman riski

21. RÜZGAR TÜRBİNİNDE KOMPOZİT PARÇA ÜRETİM TEKNİKLERİ • El Yatırması • L.RTM • Vakum Torba Kalıplama • Vakum Destekli Reçine Enjeksiyon Kalıplama (VARTM) • Sargı Tekniği • Prepreg Kalıplama

22. El Yatırması • Bu proseste sıvı reçine malzemesi ile elyaf beraberce açık kalıba uygulanır. Reçinede meydana gelen kimyasal reaksiyonlar malzemeyi yüksek dayanımlı ve hafif ürünler elde edilebilecek şekilde sertleştirir. Üretimin başlangıç aşamasında, pigment katkılı jelkotlar kalıp yüzeyine sprey tabancası veya fırça ile uygulanır. Jelkot yeterli derecede sertleştiğinde, takviye malzemesi tabakaları jelkot’un üzerine yerleştirilir ve reçine elle kalıba uygulanır. Takviye malzemesi üzerine tatbik edilen reçine sertleşene kadar rulolama işlemine tabi tutulur.

23. Resin Transfer Moulding (LRTM) • Resin transfer molding (RTM) düşük basınçta, kapalı kalıp sistemi ile üretim yöntemidir ve hacimli üretim için idealdir. Kompres kalıp sistemi olarak, reçinenin yavaşça dağılımı sağlanır. Bu yöntemin faydaları, eşit yüzey kalınlığı, 2 yüzeyi de parlak finiş ve daha düşük emisyondur.

24. Vakum Infüzyon • Vakum infüzyon (resin infüzyon) vakum torbası yardımıyla kalıp üzerine yerleştirilmiş malzemeleri infüze etmektedir. Kullanılan temel resinler; polyester, vinyl ester ve epoxy’dir (UV kürlemeye tabi tutulmuş). Bu tekniğin avantajı, sağlam ve hafif ürün sağlamasıdır. Büyük ölçekli rüzgar türbin kanatları (5MW ve üzeri) için tercih nedenidir.

25. VARTM • Geleneksel vakum torba kalıplamadan farklı olarak, kuru malzeme bir kalıp içine yerleştirilir ve reçine vakum altında, kuru malzeme arasından süzdürülür. Kalıp tamamen doldurulduktan sonra, çevresinde esnek bir film yayılarak vakum uygulanır. Kuru malzeme sıkıştırılarak hava dışarı atılır.

26. Sargı Tekniği Mandrel • Elyaf sarma yöntemi üstün kalitede yüzeye sahip ürünlerin üretimi açısından bir devrim niteliği taşımaktadır. Takviye malzemesi lifler ve reçineler, dönen bir kalıp yüzeyine veya makine kontrollü geometrik yapıya sahip mandreller üzerine uygulanır . Çok nadir kanat üretiminde karşılaşılan bir yöntemdir. Kafa Reçine banyosu Fitiller

27. Prepreg Kalıplama Fırın • Kolay işlenebilir bir kalıplama malzemesi elde etmek üzere, reçine ve takviye malzemesinin birleştirilmesi yöntemidir. Elyafın çok doğru bir biçimde yerleştirilmesinin gerekli olduğu uygulamalarda otomatik şerit yerleştirme (ATP) tekniği kullanıldığında veya kalıp yüzeyine el yatırması işleminin özenle yapılması gerektiğinde kullanılan bir yöntemdir. Kumaş Reçine emdirilmiş kumaş Reçine banyosu

28. Yeni Teknolojileri Etkileyen Faktörler • Mevcut Yöntemdeki kısıtların varlığı • Gerekli bilgi-becerilerin eksikliği • Mevcut teknolojideki iyileşmeler • Teknik standart ve düzenlemelerin rekabetçiliğe etkisi • Ülkeye ve şirkete özel faktörler • Yeniden öğrenme ihtiyacı • Tamamlayıcı teknoloji eksikliği

29. SONUÇ • Elektronik iyileştirmeler • Üretimde otomasyon • Daha geniş fabrika alanları • Kompozit malzemede dayanım/ağırlık oranının arttırılması • Epoksi-vinilester/cam-karbon-elyafı ve metal kompozit hibrid sistemler

30. 2015 ler Rotor çaplarının 180-200 metrelerde tek bir kanat ağırlığının ise 37-57.000 kg’larda 2020’de ise bunların rotor çaplarında 250 metrelerde ve tek bir kanat ağırlığının ise 60-90 ton seviyelerinde olacağı öngörülmektedir. Ancak bu gelişim hızı otomasyon ve malzemedeki yeniliklerle tolere edilebilir.

31. TESEKKÜRLER http://www.polincomposites.com/