TARİHİMİZDE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNİN GELİŞİMİ

1. TARİHİMİZDE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNİN GELİŞİMİ

2. EL İLANI İLE ÖĞRENCİ ARAYIŞI • Mektebimiz Gümüşsu’nun abu havası yerinde kain olup , boğaza karşı…. • İaşe ve İbade mektebimize ait olup bila bedel her sene bir kat elbise … • Muktedir aşçı kadrosuyla bol ve mugaddi yemek … • Diploma alanlar kur’a ile vilayata aylık 84 lira maaşı aslı ile… • Üç senede bir bir üst dereceye terfi …Vilayat’da emrine bakımlı bir at maa seyis tahsis ile yem bedeli olarak … vs.. • Mektep methediliyor, ana babalara çocuklarını korkmadan çocuklarını kaydettirmeleri tavsiye edilip , cesaret verici sözlerle ilan sona eriyordu. En sondaki cümle şuydu: «Mektebimize Hamidiye suyu da alınmıştır • «Mektep çok zormuş, girenler verem oluyorlarmış « dedikodularını önlemek için bu ilan. Ve bu ilan «yanmış, yıkılmış, bahtsız memleketin şiddetli ihtiyacını karşılamak için çırpınanların elinden çıkmıştı • 1934 de ortaokuldan öğrenci kabulu kaldırılmış lise mezunları arasından imtihanla öğrenci alımı başlamıştı. • Mektep 6 sene sürüyor • Çalışkan bazı öğrenciler yurt dışına başka dallarda (uçak mühendisi gibi) tahsile gönderildi

3. FEVZİ AKKAYA MÜHENDİSLİK OKULUNDA • Eylül 1926: Yüksek Mühendis Mektebine 120 kişi girdik. Lise mezunları doğrudan alınıyor, • eksik kalırsa orta okul mezunlarından imtihanla dolduruluyor. Ortaokul mezunu olan Fevzi Akkaya Gümüşsuyunda 2 ay kurstan sonra imtihan sonra kesin kabul • Sezai Türkeş Lise mezunu olduğu için doğrudan kabul • Önceki adı: Mühendishane-i Berri-i Hümayun • Mühendis Mektebi Alisi – Biz okurken • Bizden çok sonra: Yüksek Mühendis Mektebi • Çok daha sonra İ.T.Ü • Mühendis Mektebi Alisi: Gümüşsuyu Kışlası: 1/3 mühendis mektebi, 1/3 Fen Mektebi, 1/3 Yangından zarar görmüş • Tam yatılı, tam parasız, Bayındırlık Bakanlığına Bağlı. 10 senelik mecburi hizmet. • 1 kat elbise, palto, kundura, çamaşır, havlu, pijama veriliyor. Kalem, kağıt ve ders malzemesi bedava.. Kitap yok çünkü kitap yoktu!!! • Eylül 1925 de 120 kişi okula girmiş 45 kişi kalmışlar.. Biz de 2.sınıfta 50 nin altına düşmüştük. Üst sınıfların mevcudu ise 5 veya 6 kişi kalmış!

4. F.A. OKUL DERSLERİ VE HOCALARI • 1929 Harf İnkilabı: Arap harfleri gitti Latin harfleri geldi; • 3. sınıfta bölümlere ayrıldık: Yol, Su, Yapı seçim isteğe bağlıydı.. Yapı’ya 3-4 kişiden fazla rağbet eden olmadı.. Tabanı delik Kaldırım mühendisliği • Son sınıfta 32 kişi.. 1932 de 32 mühendis.. 27 si diploma aldı.. 5 kişi Mühendislik Ruhsatnamesi aldı • Ders süreleri 1.5 saat.. 4 ders günde • Sınavlar yazılı ve sözlü 1 ay sürerdi. Haziran ve Eylül devreleri vardı. İsteyen istediği sınavlara istediği devrede girerdi. • Eylül 1932: Nüfus 15 milyon • Mühendis sayısı: tahmini 300 (1883 den beri) • Devlet dairelerinde Macar Mühendisler çoğunlukta • Bulgar ustalar Rum ve Ermenilerden boşalan boşluğu dolduruyor • Mütahit firmalarsa tamamen yabancı • Ne bir karış yol, ne i liman, ne bir baraj. Yalnız demiryolları yapılıyor • Taşıma kağnı, katır, deve sırtında.. • Ne Zemin mekaniği ne Terzaghy: zemine demir çubuk çakılarak zemin yoklaması yapılıyor.. Biraz da his… Köprünün ağırlık testi için kağnılaral tonlarca taş taşınıyor ve köprü günlerce tafiğe kapalı kalıyor!! • 1933 yılında ilk defa Türk mütahitler ihaleye katıldı ve Sivas-Erzurum Malatya hattı ihalesini kazandı..

5. Dersler -1932 • Betonarme • Hidrolik • İktisat • Tasarı geometri • Elektrik

6. Mühendishane-i Berri-i Hümayun • Resmi olarak Türkiye’de mühendislik eğitimi adına 1773 tarihinde Hasköy’de yeni yapılan bir binada, Mühendishane-i Berri-i Hümayun kurulmuş, • Bir takım tarihsel gelişim ve değişimlerden sonra ismi Yüksek Mühendis Okulu olan kurum, 1944 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi haline gelmiştir. • Daha sonraları sayısı artan inşaat mühendisliği eğitimi veren üniversitelerin sayısı İMO kurulduğu zamanda (1952) üçtür. Bunlar • İstanbul Teknik Üniversitesi, • Robert Koleji, • Yıldız Teknik Üniversitesi’ dir.

7. Cumhuriyetin ilk yılları 1 • 1923–1924 eğitim – öğretim yılında Türkiye’nin nüfusu 11-12 milyondur. Bu nüfusun %10 ve kadınların sadece %3’ü okuryazardır. • Bu yıllarda Türkiye de 4.894 ilkokul, 23 lise, 64 meslek okulu, 9 fakülte ve yüksek okul olmak üzere toplam 5.062 öğretim kurumu vardır. • Bu okullarda görevli olan öğretmen ve öğretim üyesi sayısı ise toplam 11. 918’dir. • İlkokullarda 341.941, ortaokullarda 5.905, liselerde 1.241, meslek okullarında 6.547 ve yüksek öğretimde 2.914 olmak üzere 358.548 öğrenci vardır. • O yıllarda eğitime bütçeden ayrılan pay düşük bir düzeydedir. 1921’de %0.7; 1923’te %3

8. Cumhuriyetin ilk yılları 2 • Cumhuriyetin ilk yıllarında bu sayısal verilerin dışında eğitimin niteliksel özellikleri de düşüktür. • Çanakkale ve kurtuluş savaşında kaybedilmiş olan öğretmenlerin yanı sıra mevcut eğitimcilerin mesleki formasyonu da yetersizdir ve öğretim programları çağdaş bir anlayıştan yoksundur. • Okul binalarının durumu ve ders araç-gereçlerinin eksikliği ve eğitimle ilgilenen merkez ve taşra örgütünün idari teşkilatlanmasındaki sorunlar Türk Eğitim sisteminin o günkü durumunu yansıtmaktadır.

9. YURT DIŞINA GÖNDERİLEN ÖĞRENCİLER • Açılanveilerdeaçılacakolanyeniöğretimkurumlarınınöğretimelamanıgereksiniminikarşılamaküzere 1927-1938 yıllarıarasındayabancıülkelereyıllaragöregönderilenöğrencisayılarışöyledir: • 1924’te çıkarılanbiryasagereğince ilk olarak 1927-1928eğitimöğretimyılındasekizdeğişikülkeyetoplam 42 öğrencigönderilmiştir. • Yurt dışınagideceköğrencilere Atatürk çektiğitelgraftaşöyle der:’’Sizibirerkıvılcımolarakgönderiyorum. Alevlerolarakgeridönmelisiniz.’’ • Bu sayıyıllargeçtikçeartmıştır. 1929-1930eğitim-öğretimyılında, yabancıülkeleregönderilenöğrencisayısı 288’e ulaşmıştır. • 1937-1938eğitim- öğretimyılınagelindiğindebusayı 204’tür. • Bu öğrencilerinAlmanya(97), Fransa(21), Belçika(15),Amerika(15),İsviçre(13),Avusturya(14) olmaküzerediğerleriİtalya, İngiltere,MacaristanveRusya’yagönderilmişlerdir. • BuradaTürköğrencilerin % 86.77’ningönderildiğiülkelerinbaşındaAlmanya, Fransa, BelçikaveAmerikagelmektedir.

10. Cumhuriyetin ilk yılları 4 • Üniversite reformu sayesinde yabancı uzman ve öğretim üyelerinin çeşitli fakültelerde ders vermeleri sağlanır. Ayrıca eğitim ve kültür reformunu tamamlayacak şekilde • John Dewey, Künhe, OmerBuyse, Albert Malche, BergeParker gibi uzmanların ve Amerikan Heyetlerinin görüşlerine başvurulduğunu görüyoruz. • Albert Malche’in raporu doğrultusunda üniversite reformu yapılır. • John Dewey’in raporu eğitim alanında yapılan reformlarda etkili olur. • 1925’te Alman Ticaret ve Sanayi danışmanı olan Prof. Künhe ve Belçika meslek öğretimi genel müdürü olan OmerBuyse’nin raporları yönetim, program, öğretmen yetiştirme, denetim ve yüksek öğretim reformu gibi konuları kapsamakta ve yol gösterici olmuştur.

11. ATATÜRK DÖNEMİ • Böylece 15 yıllık bu çok kısa dönemde eğitim alanında önemli adımlar atılmış, deyim yerinde ise ikinci bir kurtuluş savaşı daha verilmiştir. • Bu dönemde eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması, okulun herkese açık ve parasız olması, ilköğretimin yaygınlaştırılması ve toplumun çağdaşlaşması amacıyla yapılan çalışmalar sonucunda 1923-1938 yılları arasında okulların, öğretmenlerin ve öğrencilerin sayısında ve ülke nüfusunda büyük artışlar olmuştur. Eğitim savaşının sonunda kazanılan utkunun sayısal göstergeleri şöyledir: • 1923-1938 arasında Türkiye nüfusu %38 artarken, ilköğretimdeki öğretmen sayısı da%154’lik bir artış göstermiştir. Özellikle kadın öğretmen sayısındaki %352’lik artış ile kız öğrencilerdeki %323’lük, ortaokullardaki öğrencilerde %1.255 ve liselerdeki öğrenci sayısında % 1.692’lik artış olduğunu tablolardaki verilerden anlıyoruz. • Diğer taraftan yeni açılan ilkokul sayısı %137,ortaokul sayısı %194 ve lise sayısı %296’lık bir artış göstermiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında yüksek öğretimde hiçbir kadın öğretim üyesi yok iken ,1938 yılında üniversitelerde 99 kadın öğretim üyesi bulunmaktadır. • Ayrıca %189’luk bir artış gösteren bu kurumlardaki öğrenci sayısı da % 328 atmıştır.

12. Cumhuriyetin ilk yılları 7

13. İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNDE BAZI İLKLER • TBMM ilk inşaat mühendisi: 1. İnönü Hükümeti’nde (1923) Nafıa Vekili (Bayındırlık Bakanı) Ahmet Muhtar (Çilli) 1871-1958 • İlk TMMOB-İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı Hikmet Turat (ayrıca DSİ ilk genel müdürü) İstanbul Yüksek Mühendis Mektebi Mezunu-1931 • TMMOB-İnşaat Mühendisleri Odasının ilk kadın üyesi 68 oda sicil no. Sabiha Gürayman: İstanbul Yüksek Mühendis Mektebi Mezunu-1933 • TMMOB-İnş. Müh. Odasının ilk kadın başkanı Hürriyet Sırmaçek: İstanbul Yüksek Mühendis Mektebi Mezunu-1935 (Görev süresi 2 ay) • TBMM İnşaat Mühendisi ilk Başbakan Süleyman Demirel

14. İnşaat Mühendisliğinde ilk Telif Kitaplar • Prof. Fikri Santur: Mukavemet-i EcsamMuvazenet-i Tersimiye; Mühendishane Matbaası, 1905. 1928 yılında tekrar basılmıştır 544 sayfa. • Prof. Fikri Santur: Ahşam Köprüler 1922, 128 sayfa • Prof. Fikri Santur: Demir Köprüler, 1928, 299 sayfa • Prof. Fikri Santur: Asma Köprüler, 1937, 128 sayfa • Ali Talat: Kagir İnşaat; 1923; 103 sayfa • Prof. Ahmet İhsan İnan: Betonarme Hesabatı Cetvelleri; 1926, 156 sayfa • Prof. Ahmet İhsan İnan: Islah-ı Enhar, Akarsulara Müteallik Hususi Hidrolik; 1927; 60 sayfa • Prof. Burhaneddin Berken: Büyük Bendler-Kısım 1; 1936 • Prof. Feridun Arısan: Mukavemet Tatbikatı, Elastiyet – Hiper Statik Sistemler; 1943 125 sayfa • Y. Mühendis Rıfat Ilgar: Demir Yollar – Üst Yapı; 1941, 243 sayfa • Prof. Dr. Müh. Meissner Paşa: Demir Yolları I. Cilt 1934; II. Cilt 1936 (Hicaz demiryolu inşaatında proje başmühendisi)

15. KARL TERZAGHI (1883-1963) • Zemin Mekaniği ve Jeoloji Mühendisliği disiplinlerinin kurucusu • 1916’da Mühendis Mekteb-i Ali’sinde (İTÜ) ders vermek üzere Avusturya Dışişleri Bakanlığı tarafından görevlendirilir (1916-1918) • Basit deney araçları geliştirerek bugünkü zemin mekaniğinin temelini oluşturan deneyleri gerçekleştirir • 1918-1925 yıllarında Robert Kolej’de ders verir. Elektif gerilme kavramı - killerde oturma – zamar davranışının tüm teorik esaslarını çıkarır • Dünyada ilk zemin mekaniği kitabının Dr. Terzaghitaratından yayımlanması • 1949: Bayındırlık Bakanlığı Su işleri Reisliği’nde Danışmanlık görevinde bulunur • Prof. Dr. Müh. Hamdi Peynircioğlu İTÜ İnşaat Fakültesi ilk Geoteknik Mühendisimiz

16. CUMHURİYETİN ULAŞIMDA BAŞARISI: DEMİRYOLLARI • Yabancı imtiyazlarca işletilen 4163 km demiryolu millileştirildi (1929 ekonomik buhranında tarım sektörüne ucuz ulaşım maliyeti sağlanarak ürünlerin ihracı sağlandı) • 1925-1940: Her yıl ortalama 200 km demiryolu inşaatı gerçekleştirildi • İnşaatların büyük bölümü Türk Müteahhitleri tarafından gerçekleştirilmiştir. • İnşaat sektöründe Türk sermayesi ve mühendislik bilgisinin birarada bulunduğu ilk örnektir

17. İnşaat Sektöründe Kilometre Taşları • 1847: Mühendishane-i Berri Hümayun Programına Yol ve Köprü dersinin konulması • 1848: Nafıa Nezareti kuruldu (Bayındırlık Bakanlığı) • 1868: Rasathane-i Amire kuruldu • 1900-1909: 1500 km’lik Şam-Medine hattı inşaatı • 1909: Hendesei Mülkiye yönetimi Askeri makamlardan ayrılarak Nafıa Nezaretine bağlı Mühendis Mekteb-i Alisi’nedönüştürüldü • 1923: Kurucuları mühendis olan ilk Türk müteahhitlik şirketi kuruldu: SEFERHA • 1924: Samsun-Çarşamba demiryolunun temeli Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal tarafından atıldı • 1925: İlk Ulusal Demiryolu kongresi yapıldı • 1925: İlk betonarme köprü Menderes nehri üzerinde yapıldı – uzunluğu 75m. • 1926: Başbakanlığa bağlı Merkez İstatistik Dairesi kuruldu • 1926: Kandilli Rasathanesinde ilk deprem kayıt sistemi kuruldu • 1928: Ankara çimento fabrikası açıldı • 1928: Nafıa Vekaleti bünyesinde bulunan Mühendis Mekteb-i Alisi «Yüksek Mühendis Mektebi»’ne çevrildi • 1929: Nafıa Vekaleti bünyesinde Şose ve Köprüler Reisliği kuruldu • 1933: SİMERYOL Firmasının kurulması: 1905 yılında Mühendis Mektebinden mezun olan Tatar İzzet bey İdare Meclisi Başkanıdır. Türk Müteahhitlerinin örgütlenmesine kilometre taşıdır • 1933 Şehir ve Kasabaların imar ve inşası için İlle Bankası kurulmuştur • 1933: İç borçlanma ile finansman sağlamayı gerçekleştiren kanun çıkmış böylece Türk büyük müteahhitlerinin doğması için zemin hazırlanmıştır. Finansman yönünden yabancı firmalara karşı üstünlük sağlanmış oldu. • 1935: MTA ve Etibank kuruldu • 1936: Türkiye Emlak Bankası kuruldu • 1937: Nafıa Fen Mektebi kuruluşu: 1911’de İstanbul Teknik Okulu; 1969’da D.M.M Akademisi adını aldı

18. İLK ÇİMENTO FABRİKASI VE SEKTÖRÜN GELİŞİMİ • 1848: Dünya’da ilk çimento fabrikası, İngiltere’de kurulmuştur. • 1860: İlk Alman Çimento Standardı oluşturulmuştur. • 1913: Americаn ConcreteInstitute (ACI)’nın kuruluşu ve ilk Amerikan Yönеtmеliklеrinin oluşturulması • 1911: Türkiye’de ilk çimento fabrikası İstanbul Darıca'da kuruldu: 20.000 ton/yıl kapasite: “Aslan Osmanlı Anonim Şirketi ” • 1926 yılında Türkiye’nin ilk özel çimento fabrikası Kup Çimento faaliyete geçti. • 1928: Bunun ardından Ankara Çimento Fabrikası kuruldu. • 1950 - 1960 yılları arasında 13 yeni çimento fabrikası faaliyete geçti ve mevcutların da kapasiteleri artırıldı. • 1953: Çimento üretimini tek çatı altında toplamak üzere ÇİSAN kuruldu. ÇİSAN’ın kurulması ile birlikte çimento tamamen devlet kontrolünde üretilmeye başlandı. • 1960 yılında Türk Standartları Enstitüsü kuruldu. • 1970’te düzenli çimento ihracatı başladı. • 1972 yılında TÇMB Avrupa Çimento Üreticileri Birliği’ne üye oldu. • 1977 yılında TÇMBArGe Enstitüsü Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı kapsamına alındı. • 1980 yılında ilk özelleştirme ÇİTOSAN ile başladı. • 1998 yılının başında özelleştirme çalışmalarının tamamlanmasıyla, özel sektör statüsü kazandı. • 1995 yılında Çimento Beton Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü faaliyetlerine hız vermeye başladı. • 2008 yılından itibaren Türkiye Avrupa’da üretim ve ihracatta 1. Ülke statüsüne yükselerek, dünyada ilk 10 üretici ve ilk 3 ihracatçı ülke arasına dahil oldu.

19. Çeşitli ülkelerin hazır beton sektörüne başlangıç yılları • 1903: Almanya • 1930: İngiltere • 1933: Fransa • 1942: İspanya • 1948: Hollanda • 1956: Belçika • 1961: Avusturya • 1962: İtalya • 1963: İsrail • 1976: Türkiye

20. İnşaat Sektöründe Kilometre Taşları 2 • 1954: TürkMühendisveMimarOdalarıBirliği (TMMOB) yasaylakuruldu • 1954: İnşaat Mühendisleri Odası kuruldu • 1964: Türkiye İnşaat ve Tesist Müteahhitleri İşveren Sendikası –Ankara- Kuruldu • 1964: İlk Yapı Kataloğunun çıkarılması – Yapı Merkezi Yayını • 1965: Ülekmizde ilk defa prefabrik konutlar inşa edildi (Ereğli Demir Çelik Fabrikası işçileri için) • 1973: Boğaziçi Köprüsü ulaşıma açıldı • 1974: Keban barajı tamamlandı • 1976: Hazır beton kullanımı başladı • 1976: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İnşaat Mühendisliği Eğitiminin niceliksel ve niteliksel durumunu ortaya koyan bir anket yaptı. • 1987: Türkiye Prefabrik Birliği Kuruldu • 1988: Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ulaşıma açıldı • 1988: Hazır Beton Birliğinin kuruluşu • 1992: Türkiye'nin en yüksek binası Mersinde hizmete girdi: Yükseklik: 175.7m. Betonarme tüp: Kalınlık En altta 70cm, en tepede 35 cm. • 2002: Bayındırlık Bakanlığı ile TÇMB (Türkiye Çimento Müstahsilleri birliği) arasında «ilk beton yol» projesi imzalandı: Afyon –İncehisar arasında 2km’lik bölüm için.

21. ÜNİVERSİTE TARİHİ • Universitelerinulkemizdeevrenselanlamınauygunolarakyapılanmasıvetariflenmesi • 1933 yılındabaşlar. • Aynıyıllarda, naziAlmanyasındankacanbilimadamlarınınİstanbul’agelmeleri, İstanbul Universitesive İstanbul TeknikUniversitesindegorevalmalarıbubaşlangıcıgorkemlikılar. • Cumhuriyetinkuruluşyıllarındanitibaren, yurt icindekiimkanlarınhemenhemenyokdenecekduzeydeolmasınedeniile, oğretimuyesivearaştırmacıyetiştirmekicin, o yıllardaAvrupa’nın en prestijliyuksekoğretimkurumlarınadevletbursuileoğrencigonderilmiştir. • Sayısalartışların, niteliktenodunvermemekgerekcesiilekısıtlıvekontrolluolarakgercekleştirildiğibuyıllarda, İstanbul dışındahayatagecirilen ilk universite Ankara universitesiolmuştur. • 1950’li yıllarda, diğerbuyukşehirlere de yayılacakbirşekildeuniversitesayısıartırılmış, ancakbuartışlardayeniacılacakuniversitelerinfinansalkaynaklarıveustleneceklerimisyonlardahaoncedenacıkbirşekildebelirlendiğiicingelişmelerisağlıklıolmuştur. • Sistemdeki ilk buyukyasaldeğişiklik 2547 sayılıyasaile 1981 yılındagercekleşmiştir. • Buyasaile, liseustu tum eğitim-oğretimkatıbirmerkeziyetcilikleaynıcatıaltındatoplanmıştır. • Bu donemdesistemdeki ilk buyukvetoplusayısalartışlargercekleştirilmiş; bunaparalelolarak, bukurumlarınniteliklerisorgulanmayabaşlanmıştır. • Ulkemizdekavramsalolarakkitleselyuksekoğretimedonuşunveniteliksorunlarınınartışınınbaşlangıctarihi 1981’dir.

22. The Boyer Commission on Educating Undergraduates 1(1998;2001) • Soru 1. Oğrencilerinozgunfikirler, cozumler, yontemler, v.bonermeleri, yaratmaları neolcudesağlanıyor? • Yanıt: Hemenhemen hic. Odevlerveraporlardahil, oğrencilerinozgunfikirvecozumuretebildiklerineilişkinbirveriyoktur. Bununicinbircaba da sozkonusudeğildir. • Soru 2. Oğrencilerdebilgiyeerişimisteğivecabası ne duzeydedir? • Yanıt: Bilgiyeerişimisteğiyokdenecekkadarazdır. İstekolayıncacaba da yoktur. İnterneten yaygınbilgiyeerişmeortamıolarakancakcoğunluklayanlışveeksikkullanılmaktadır. • Soru 3. Bolumlerimizdelisanseğitimiicingereklilaboratuvarolanaklarıvarmıdır? • Yanıt: Yetersizdirveyayoktur. Mevcutlaboratuvarlardahacokoğretimelemanlarınınaraştırmalarınayoneliktir. Başkaturlusu de beklenemezcunkugecerliolansistemoğretimelemanlarınınbaşarıperformansınıyalnızcaaraştırmacıktılarıyla (aslındabunlarınmiktarıyla) değerlendirmektedir. • Soru 4. Sorgulayıcıbireğitimsistemimizvarmı? • Yanıt: Yoktur. Sorgulamak hem oğrenciler hem de oğretimelemanlarıbakımınmdanrahatsızediciolabilir, zamankaybıolarakgorulebilir.

23. The Boyer Commission on Educating Undergraduates2 • Soru 5. Oğrencilerinfarklıdisiplinlerdendersalmasındakitemelolcutlernelerdir? • Yanıt: Farklıdisiplinlerdendersalınmasıgenelliklegereksizveanlamsızbulunur. Oyleki “matematiğimatematikcileryerine, fiziğifizikcileryerine biz versekdahaiyiolur”fikrihakimdir. • Soru 6. Lisansduzeyindedisiplinlerarasıtasarımyapılıyor mu? • Yanıt: Disiplinlerarasıtasarımıbiryanabırakalım, kapsamlıbirdisiplinertasarımdahiyaptırıldığıtartışılr. • Soru 7. Oğrencileretkinbiryazılıvesozluiletişimbecerisikazanıyor mu? • Yanıt: Yazılıvesozluiletişimbecerilerikazandırılmasıbirmuhendisineğitimiicingenelliklegereksizgorulur. Doğruhesapyapsınlaryeter. • Soru 8. Teknolojikolanaklarderslerde ne duzeydevehangiamaclakullanılmaktadır? • Yanıt: Bilgisayarabağlıprojeksiyoncihazıoğretimelemanınındersinianlatırkendahaazyorulmasınısağlar. • Sorularıartırmakmumkundur. Bu yanlızca can sıkıcıyanıtlarındaha da artmasınayolacacaktır.

24. 2010 YILINDA İnşaat Mühendisliği • 2000-2010 yıllarıarasındaülkemizdekilisanseğitimivereninşaatmühendisliğibölümlerininsayısı %32 artarak 38’den 50’ye; inşaatmühendisliğiprogramlarının (1. Öğretim, • 2. Öğretim) sayısıysa %62 artarak 50’den 81’e çıkmıştır . • ÖSYMverilerinegöre , 2010 yılındaülkemizdeinşaatmühendisliğiprogramlarınıntoplamkontenjanı 5471’dir.

25. Bilgisayar ve İnşaat Mühendisleri • 1940’lı yıllardaABD’deözelamaçlıolarakgeliştirilmesinebaşlanan modern elektronikbilgisayarlar50’li yıllardagenelkullanımaaçılmışve 60’lı yıllardatümdünyadaullanılmayabaşlamıştır. • Yurdumuzdada önce 1962’de Karayolları (TCK) GenelMüdürlüğübünyesindebirbilgisayarkurulmuş, • 963 yılında da üçüniversitede (ODTÜ, İTÜveBÜ)bilgisayarkullanımınabaşlanmıştır. • Üniversitelerdebilgisayarlarınkurulduğu ilk günlerdenbaşlayarakonların ilk ve en yoğunkullanıcılarıİnşaatfakültevebölümlerininöğretimüyeleriveyardımcılarıolmuştur. • O yıllardabirmerkezdekuruluolan “Ana” bilgisayarlarınyönetimindede öncelikleİnşaatbölümlerininöğretimüyelerisözsahibiolmuşlarvebuözellik 80’li yıllarakadarsüregelmiştir. • İnşaatmühendislerininbilgisayarlaraolanyoğunilgisi, doğalolarak, kısasüreiçindeeğitimprogramlarına da yansımıştır. • Bu konuda ilk girişimlerİTÜİnşaatFakültesinde “ElektronikHesap” ;ODTÜİnşaatMühendisliğiBölümünde “İnşaatMühendisliğindeBilgisayarMetotları”(1971)derslerininaçılmasıilebaşlamıştır. • Bu dersler o yıllardageçerlitekprogramlamadiliolanFORTRAN ilebazısayısalyöntemlerinöğretilmesiniiçeriyordu. • SonrakiyıllardaFORTRAN dilininyerini, sırasıile, Basic, Pascal ve C dillerialmışveeğitimprogramlarındabudilleriiçerendersler de verilmeyebaşlanmıştır. • BazıeğitimprogramlarındadaMathcad veMATLABgibimatematikişlemağırlıklıdilleriiçerendersleryeralmaktadır.

26. Tablo 1 Lisans düzeyindeki inşaat mühendisliği bölümü öğrenci sayıları

27. Tablo 2 Lisans eğitimi veren inşaat muhendisliğibolumundegorevlioğretim elemanı sayıları

28. ÖĞRENCİ SAYISI KIZ ÖĞRENCİLER • 2009-2010 Öğretimyılındainşaatmühendisliğilisansprogramınakayıtyaptıranöğrencisayısı5491. Bunlardan 940 tanesikız , 4551 tanesierkeköğrencidir. • Bölümlerdehalenöğrenimgörmekteolanöğrencisayısı 23453, 2965 kızöğrenci 20488 erkeköğrenciolduğugörülmektedir. • Bu verilerdenkızöğrencilerinbölümüfazlatercihetmediğianlaşılmaktadır. • 2008-2009 yılındamezunolanöğrencisayısıise 3498. • Türkiye’deinşaatmühendisliğibölümlerindeönümüzdeki 4 yıl(2011-2015) içinde20.000’in üzerindeöğrencininlisanseğitimialacağıgörünmektedir. • Yinebuöğrencisayısıdikkatealındığında her yılyaklaşık3000’in üzerindeinşaatmühendisiinşaatsektöründeyer alma çabasıiçinde • bulunacaktır.

29. İNŞAAT BÖLÜMÜ VE LABARATUAR • 1994 YılındaTürkiye’deki 30 • adetinşaatmühendisliğibölümündensadece 9 tanesindelaboratuarvarken 2007’de • yenikurulmuşolanlardahilhemenhementamamındabirlaboratuarbulunmaktadır.

30. 2. MühendislikTarihineKısaBirBakış • İnsanoğlununyaklaşık 8000 yılönceyerleşikdüzenegeçmesiileoluşangüvenlibarınakvealtyapıihtiyacı, aynızamandayapımişininvemühendisliğin de başlangıcıolmuştur. • İlkelkomüninsanınındoğavebirbiriyleyaptığısavaşlardakiistihkamuygulamalarınedeniyle,mühendislikönceaskerialandatemayüzetmiştir. • MÖ 2550 yıllarındanitibaren, insanlıktarihininharikayapılarıvebunlarınmühendisleritarihtekiyerlerinialmayabaşlamıştır; • KralZoserbasamaklıpiramitiveyapımcısıMühendisImhotep gibi. • Dünyadaki ilk mühendislikokulu, “KöprülerveKarayollarıUlusalOkulu” adıaltında1747yılındaFransa’daaçılmış, • İngilizJohn Smeaton 1761 yılında ilk inşaatmühendisiolarakkaydedilmiş, • ilk İnşaatMühendisleriOdası da 1828 yılındaİngiltere’dekurulmuştur. • Cumhuriyet donemindeulkemizde pek cok değerli inşaat muhendisi yetişmiştir. Bu vesile ile, Muhendis ve Bilim Adamı Sn. Mustafa İnan’ı saygıyla anmak isteriz.

31. GÜNÜMÜZDE İNŞAAT MÜHENDİSLERİ VE ÖĞRENCİLERİ SAYISI • Yaklaşık 72 milyonnüfusasahipülkemizde, kayıtlıinşaatmühendisisayısıyaklaşık85.000 civarındadır. • Günümüzde, TürkiyeveKKTC’de her yılyaklaşık 5500 inşaatmühendisliğiöğrencisiuniversiteye başlarken, bunlardan yaklaşık 4000’i (%70) mezun olabilmektedir

32. Günay Özmen Prof. Dr., İTUİnşaatFakultesi (Emekli), İstanbul, E-posta: gunozmen@yahoo.com • AybarErtepınarProf. Dr., EmekliOğretimUyesi, YuksekoğretimKurulueskiBaşkanvekili.E-posta: aybar@metu.edu.tr • Prof. Dr. Süleyman BOZDEMİR, Çukurova Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü, ADANA e-mail: sbozdemir@cu.edu.tr • Prof. Dr. Ergin Arıoğlu; 5 Kasım 2003 Sunu Kültür Üniversitesi • İnşaatçıların Tarihi: MütahitlerBirliğı; Tarih Vakfı; Mart 2006 • Tekeli, İlhan, Selim İlkin, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, TTK Yayınları, Ankara, 1999, • Yrd.Doç.Dr. Fahri Birinci, Arş.Gör.Dr. Varol Koç OndokuzMayıs Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Türkiye’de İnşaat Mühendisliği Eğitiminin Genel Yapısı ve Geliştirilmesi için Yeni Yaklaşımlar • Koyunoğlu, Arif Hikmet, “Koyunoğlu’nun Anıları-4”, Tarih ve Toplum, Şubat 1987, Sayı: 35 • Atayman, Mustafa Şevki, Bir İnşaat Mühendisinin Anıları: 1897-1918, İstanbul, 1984 • Ömrümüzün Kilometre Taşları, Fevzi Akkaya

34. yabancı müteahhitlere imtiyaz verilmesi veTürk Mütahitliğinin doğuşu • 18. yy. ortalarında Osmanlı İmparatorluğu'nun dünya ile bütünleşmesi sürecinde ihtiyaç duyulan ulaşım altyapısı yabancı müteahhitlere imtiyaz verilmek suretiyle karşılanıyordu. • Cumhuriyet döneminde Anadolu’yu inşa edenler ise aydınlanma devriminin değerleriyle yoğrulmuş; yüksek öğrenimlerini 20’li yıllarda Mühendis Mekteb-i Alisi’nde, 1929 sonrasında İstanbul Teknik Üniversitesi’nde yapmış; vatansever, birikimli ve mesleğinde tutkulu Türk mühendisleridir. • 1952’de Türkiye Müteahhitler Birliği'ni kuranlar yine onlar olmuşlardır. • Müteahhitlerimiz 1970’li yılların başından bu yana sadece Türkiye’yi değil, dünyanın dört kıtasındaki onlarca ülkeyi inşa ediyorlar. Gelişmekte olan pek çok ülkenin dünyaya açılması için gereken havaalanlarını, limanları, otoyolları ve raylı sistemleri onlar inşa ediyorlar. • 2005’te dünyanın en büyük 225 müteahhitlik firması arasında tümü TMB üyesi olan 14 Türk müteahhitlik firmasının yer almış olmasıyla ve Türkiye’nin bu sayı itibariyle ABD, Çin ve Japonya’dan sonra dördüncü sırada bulunmasıyla ne kadar gurur duysak azdır.

35. Trabzon-Samsun arası • 1750’lerin ortasında Dünya sistemine yeni yeni entegre olmaya başlayan Osmanlı İmparatorluğu'nda ise, bir kervan Trabzon-Samsun arasını 75 saatte kat etmekteydi.

36. OSMANLIDA SU KANALLARI • Aslında Avrupa su kanallarıyla, 1633 ile 1707 yılları arasında yaşamış ve 22 yıl süreyle Fransa Kralı XIV. Louis’ye askeri mühendis olarak hizmet vermiş olan Fransız Mühendis S. P. de Vauban’ın geliştirdiği havuz sistemi ile 17. yüzyılın sonlarıyla 18. yüzyılın başlarında tanışmıştı. • Osmanlı Devleti’nin bu sistemle tanışması ve bunun yarattığı etkileri anlaması ise, 18. yüzyılın ilk çeyreği bitmeden olmuştu. • Bu aynı zamanda sivil amaçlı modern mühendislikle de ilk tanışmadır.

37. İlk lokomotif ve demir yolları • Buhar makinesi ile işleyen lokomotif ilk seferini 1829 yılında Liverpool-Manchester arasında yaptı. • Gerçek anlamıyla 18. yüzyılın son çeyreğinde başlayan sanayileşme hamlesinin şahikalarından biri de demiryolları ve buhar gücüyle çalışan lokomotifler oldu. • Demiryollarının gelişme sürecinde demir ve kömüre olan talep birkaç kat birden artacak, bu madenlerin çıkarılması ve merkez ülkelere taşınması önemli bir ihtiyaç olarak ortaya çıkacaktır. • Bu süreç kısa zaman içinde Almanya ve ABD’nin de İngiltere’ye yaklaşan sanayi ülkeleri olarak ortaya çıkmalarına neden olmuştur.

38. 1773’te, Mühendis-hâne-i Bahrî-i Hümâyûn, • Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki modern gelişmelerin gerisinde kaldığının açık biçimde anlaşılması ve bu farkın kapatılması için yeni düzenlemeler yapılması gerekliliği 18. yüzyılın ortalarında iyice açığa çıkmıştı. • Düzenleme ihtiyaçları daha çok askeri alandaki ihtiyaçların giderilmesine yönelik olarak ortaya çıktı ve bütün dünyada olduğu gibi Osmanlı İmparatorluğu’nda da modern mühendislik eğitimi ilk defa askeri amaçlarla başladı. • 1773’te, III. Mustafa döneminde (1717-1774) kurulan Mühendis-hâne-i Bahrî-i Hümâyûn, gemi inşaatı ve haritacılık eğitimi veriyordu.

39. araba taşımacılığına uygun tek yol • III. Selim döneminde (1761-1808) kurulan Mühendis-hâne-i Berrî-i Hümâyûn’da ders anlatacak tek bir Müslüman mühendis bulamayan II. Mahmut’tan ancak yetmiş yıl kadar sonra Müslüman mühendisler bilgi birikimlerini önemli projelerde göstermek fırsatı bulabileceklerdir. • II. Mahmut dönemi (1808-1839), aynı zamanda, daha sonra Türkiye’nin altyapı çalışmalarında çok özel bir yere sahip olacak yol çalışmalarının da başlangıç dönemi oldu. • Gerçekleştirilememiş de olsa, İstanbul-İznik arasını birleştirmeyi öngören ilk araba yolu projesi bu dönemde yapılmıştı. • Bu dönemde uzun mesafe araba taşımacılığına uygun tek yol, İstanbul’u Rumeli’ye bağlayan İstanbul Caddesi idi.

40. ilk kez yol ve köprü dersleri okutulmaya başlanmış • 1847 yılında Mühendis-hâne-i Berrî-i Hümâyûn’da ilk kez yol ve köprü dersleri okutulmaya başlanmış olmakla birlikte, 1850 yılına gelindiğinde hem Meclis-i Umur-u Nafıa’da hem de başlanan yol inşaatlarında İngiliz ve Fransız mühendisler çalışıyordu • 1838’de Hariciye Vekaleti’ninsorumluluğunda başlayan, daha sonra Ticaret Vekaleti’nce yürütülen nafıa çalışmaları 1870 yılında ayrı bir bakanlık olarak teşkilatlandırıldı. • Böylece, Turuk-u Maâbir (Yollar ve Köprüler) İdaresi de yeni kurulan Nafıa Nezareti’ne bağlanmıştı.

41. ????????? • turukvemaabir (yollarveköprüler) mektebi 1874 yılındamekteb-isultani (galatasaraylisesi) bünyesindekurulandarülfünun-isultani'ninikifakültesindenbiridir(diğerihukukfakültesi). • turukvemaabirmektebibirmühendislikfakültesidir. • bufakültedefizik, kimya, cebir, geometri, jeoloji, topografya, hidrografya, demiryoluyapımı, bataklıklarınkurutulması, set ve bent inşası, yolveköprüinşasıgibiderslerokutulmuştur

42. OSMANLIDA İLK KARA YOLLARI VE TEODOLİT • İstanbul-İznik arasını birleştirmeyi öngören ilk araba yolu projesi ve Tanzimat Fermanı’nda inşa edilecek yollar ve köprülerden bahsedilmiş olmasına rağmen, ilk yolların yapılması için 1850’yi beklemek gerekecekti. • Yapımı gerçekleştirilen ilk yollar Bursa-Mudanya, Bursa-Gemlik ve Trabzon-Erzurum yolları oldu. • Bu yollarda güzergâhların modern mühendislik teknikleriyle tespit edildiği, yapımda teodolit kullanılarak, yerine aplike edildiği anlaşılmaktadır. • Yapım çalışmaları 1850-1865 yılları arasında gerçekleşen Bursa-Gemlik Yolu 34,5; Bursa-Mudanya Yolu ise 34 kilometre uzunluğundadır. • 1850-1872 yılları arasında yapılan ve İran ticareti kadar askeri amaçların da öne çıktığı Trabzon-Erzurum Yolu ise 314 kilometredir. • Güzergâhı Fransız mühendisler tarafından belirlenen Trabzon-Erzurum Yolu’nun yapımının 22 yıl sürmesi, bu dönemdeki çalışmaların nasıl güçlüklerle yürütüldüğü hakkında yeterli bir fikir vermektedir.

43. OSMANLIDA İLK DEMİR YOLU 1 • Buna karşılık 1860’larda başlayan demiryolları ve gelişimi 1870’lerde başlayan limanlar büyük ölçüde yabancı sermaye eliyle gerçekleşmiştir. • 1856’da, Türkiye’nin ilk demiryolu hattı olan 130 kilometrelik İzmir-Aydın Hattı’nın inşasına başlandığında, Osmanlı Devleti ve Rusya dışında Avrupa’daki bütün ana hatlar inşa edilmiş durumdaydı. • 1860’da, dünyadaki demiryolları 100.000 kilometreyi bulmuştu

44. OSMANLIDA İLK DEMİRYOLU • İzmir-Aydın Hattı’nın inşasına başlandığında Osmanlı İmparatorluğu’nda henüz sivil bir mühendislik okulu kurulmamıştı (1856). • Demiryolları konusunda ise ne yapım ne de işletme bilgisi vardı. • Ayrıca, büyük bir yatırım gerektiren bu faaliyeti finanse edecek sermaye birikimi de mevcut değildi. • Bütün bu ve benzer nedenlerle Osmanlı Devleti, tam da Islahat Fermanı’nda ifade edildiği gibi, altyapı yatırımları için yabancı sermaye ve mühendislik bilgisine muhtaçtı.

45. MAAŞ ALAN ÖĞRENCİLER • 1883’te, Mühendis-hâne-i Berrî-i Hümâyûn’a bağlı olarak Hendese-i Mülkiye kuruldu. • 1884 ile 1909 yılları arasında, yılda ortalama 11 mezun veren okul devlet yönetimi için son derece önemli olmalıdır ki, yatılı okuyan öğrencilere düzenli maaş ödenmektedir. • Okulda çıkan yemekler her gün bir öğrenci tarafından saraya götürülüp gösterilmektedir. Bu öğrenci o günkü yemeğini de sarayda yemekte ve kendisine bir altın ihsan edilmektedir. • Ramazan ayında da öğrenciler topluca saraya iftara davet edilir ve kendilerine birer altın ihsan edilirdiDaha sonra sırasıyla Yüksek Mühendis Mektebi ve İstanbul Teknik Üniversitesi adlarıyla eğitime devam edecek olan bu okul, ilk büyük müteahhitleri de yetiştirecektir. • Okulun ilk mezunlarından ve ilk girişimci mühendislerden biri olan Hulusi Bey’in 1899’da açtığı büro kısa bir süre sonra kapanmıştır

46. İLK MEZUNLAR • Hendese-i Mülkiye’nin 1897 mezunlarından Mustafa Şevki [Atayman] Bey’in anıları, bize dönemin mühendislik çalışmaları hakkında bazı bilgiler vermektedir. • Bunlardan biri, kendisinin mühendis olarak görev yaptığı, 1899’da inşa edilen, Ankara- Kızılcahamam Yolu’ndaki Üçbaş Köyü ile Kargasekmez arasındaki bölümdür. Bu yol, 1954 yılına kadar kullanılmıştır.4

47. OSMANLIDA LİMANLAR • Limanlar ya Victoria döneminin ortasında ya da sonrasında daha iyi donatıldı ve istisnasız hepsi yabancılarca finanse edildi. • 1860 ve 1870’lerde Selanik’te iki kilometre ve İzmir’de dört kilometre uzunluğundaki büyük rıhtımlar inşa edildi • Demiryolu Selanik’e 1870’lerin başında ulaştı; • Demiryolları önce İzmir, ardından da Selanik’te limana dek uzatıldı • Birinci Dünya Savaşı’nın öncesine değin Trabzon ve Samsun’daysa, belki de iç bölgelerinin son derece engebeli oluşu, Rusya’nın kesinlikle karşı çıkması ve Trabzon örneğinde, ekonomik talihin ters dönmesi gibi nedenlerle demiryolları hiç yapılmamıştı

48. OSMANLIDA YOLLAR • Bu sırada, İmparatorluğun büyük bir bölümünde şehirlerarası yollar kervanlarla ve at sırtında taşımacılığa uygundu. Bu yollar üzerindeki tek mühendislik yapıları ise, sadece büyük suları aşmaya imkân veren köprülerdi

49. İmparatorluğun başkenti İstanbul’da modern şehircilik çalışmaları 1863 tarihli Turuk ve Ebniye (Yollar ve Binalar) Nizamnamesi’nden önce başlamıştı. • 1839’da Alman Mühendis HelmutvonMoltke İstanbul’un sokak yapısını düzenlemekle görevlendirildi. • Mustafa Reşit Paşa’nın desteklediği MoltkePlanı uygulanmadıysa da yaptığı projeler yeni inşaat nizamnamelerinin temelini oluşturdu. • 1855’te, görevleri arasında yol yapımı ve tamir işleri de bulunan Şehremaneti kuruldu. • Bu sıralarda İstanbul, çevre köyleriyle birlikte 430.000 nüfuslu bir şehirdi. Aynı yıl kurulan İntizam-ı Şehir Komisyonu şehrin güzelleştirilmeye, temizlenmeye, yollarının genişletilmesine, sokaklarının aydınlatılmasına ve inşaat usullerinin iyileştirilmesine fevkalade ihtiyacı olduğunu belirliyordu. • İntizam-ı Şehir Komisyonu yol şebekelerini düzenleyen önemli kurallar üretti. • Öncelikli öneriler arasında bazı önemli yolların genişletilmesi yanında, kaldırımların, su vekanalizasyon şebekelerinin tamamlanması da vardı.65 • Modern anlamdaki ilk Osmanlı belediyesi Aralık 1857’de kuruldu.

50. İLK TÜNEL VE METRO • şehircilik çalışmaları da uzun yıllar yabancı girişimcilerin elinde kalmıştır. • Bu dönemin İstanbul’a kazandırdığı yapılar arasında muhakkak zikredilmesi gerekenlerden biri de Fransız Mühendis EgueneHenriGavand’nın inşa ettiği Tünel’dir. • 554,8 metre uzunluğunda, 6,7 metre genişliğinde ve 4,90 metre yüksekliğindeki • bu ilk metro hattının inşaatına 1872 yılında başlandı ve ancak Ocak 1875’te hizmete açılabildi