DENETLEYİCİ ve DÜZENLEYİCİ

1. DENETLEYİCİ ve DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

2. HİÇDÜŞÜNDÜNÜZ MÜ VÜCUDUMUZDA BİR DAKİKAİÇİNDE NE KADAR OLAY MEYDANA GELİYOR

3. Vücudumuzda bir dakika içinde sayamayacağımız kadar olay gerçekleşmektedir Acaba bütün bu olayların böylesine uyumlu ve kontrollü gerçekleşmesini sağlayan nedir?

4. Duyuları algılamak, düşünmek, yürümek, konuşmak gibi birçok olay aynı anda gerçekleşir. Ancak bu kadar çok ve karmaşık olan bu olaylar birbirinden bağımsız ve kontrolsüz değildir. Bütün bu olaylar sistemlerimiz tarafından gerçekleştirilir. Vücudumuzdaki sistemlerin düzenli, birbiriyle uyumlu ve sorunsuz olarak çalışmasını, denetleyici ve düzenleyici sistemimiz sağlar.

5. Denetleyici ve Düzenleyici Sistem Sinir Sistemi + İç Salgı Bezleri

6. SİNİR SİSTEMİ • İç ve dış ortamdan gelen uyartıları alan, değerlendiren, iç organların düzenli ve uyumlu çalışmasını kontrol eden , uyartıları cevaplandıran sisteme sinir sistemi denir.

8. MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ Vücudumuzun yönetimini ve denetimini merkezî sinir sistemi sağlar. 4 kısımdan oluşur. • Beyin • Beyincik • Omurilik Soğanı • Omurilik Beyin beyincik Omurilik soğanı omurilik

9. Beyin Merkezî sinir sistemimizin en gelişmiş organı olan beynimiz, milyarlarca sinir hücresinden meydana gelir.

10. Vücudumuzun öğrenme, hafıza ve yönetim merkezidir.

11. Beyin; • Duyu organlarımızdan gelen bilgileri değerlendirir. • Konuşmalarımızın ve istemli hareketlerimizin gerçekleşmesini sağlar. • Acıkma, susama, uyku ve uyanıklık gibi yaşam olaylarımızı düzenler. • Kan basıncımızı ve vücut sıcaklığımızı ayarlar. • Merkezî sinir sistemimizdeki diğer organların yardımıyla organlarımızın ve sistemlerimizin çalışmasını düzenler.

12. Beyincik • Bisiklet sürebilmemiz için dengede durmamız gerekir. Peki vücudumuz dengesini nasıl sağlar? • Vücudumuzunhareket ve denge merkezi beyinciktir. Beynimizin arkasında ve alt tarafında yer alır. Vücudumuzun dengesi bozulduğunda duyu organlarımızdan veya vücudumuzun diğer kısımlarından gelen bilgileri alarak dengemizi sağlar.

13. Beyincik vücudumuzun dengesini ayarlamak için; • Kol ve bacaklarımızdaki kasların birbiriyle uyumlu çalışmaları düzenleyerek hareketlerimizin dengeli olmasını sağlar. beyincik

14. Omurilik Soğanı Beynimizin vücudumuzdaki diğer organlarla nasıl ilişki kurduğunu biliyor musunuz? Omurilik soğanı soğana benzer bir şekle sahip olduğundan böyle isimlendirilmiştir. Omurilik soğanı

15. Beyin ile omurilik arasında yer alır. Böylece beyin ve diğer vücut organları arasındaki bağlantıyı sağlar. Omurilik soğanı, isteğimiz dışında çalışan iç organlarımızın kontrol merkezidir.

16. Omurilik soğanı; • Solunum, boşaltım, dolaşım gibi istemsiz çalışan sistemlerin çalışmasını düzenler. • İsteğimiz dışında gerçekleşen, iç organların hareketlerini yönetir. • Kusma, öksürme, hapşırma, yutma, çiğneme, metabolizma gibi olayları düzenler.

17. Omurilik Omuriliğin merkezi sinir sistemindeki görevini tahmin edebilir misiniz? Omurilik soğanından başlayıp, kuyruk sokumuna kadar uzanan ve omurgamız içerisinde yer alan bir sinir kordonudur. omurilik

18. Organlardan beyne ve beyinden diğer organlara gelen sinirler omurilikten geçer. Omurilik, vücudumuzun refleks yönetim merkezidir. omurilik

19. Omurilik; • Beyinle diğer organların arasındaki bilgi iletimini sağlar. • Refleks davranışlarımızı gerçekleştirir. • Yüzme,dans etme,bisiklet kullanma gibi alışkanlık haline gelmiş hareketleri denetler.

20. Omuriliğimiz, omurgamızı oluşturan kemiklerin içerisinde bulunur.

21. Sinir sistemimiz, vücudumuzu ağ gibi saran milyarlarca sinirden meydana gelir. Bu sinirleri, resimde görülen binlerce sinir hücresi (nöron) oluşturur.

22. REFLEKS NEDİR?

23. Elimizi yanan bir muma değdirdiğimizde hemen geri çekeriz. Günlük hayatımızda böyle düşünmeden ve hızlı bir şekilde gerçekleştirdiğimiz başka olaylar da vardır. Bunlar neler olabilir ?

24. Şekilde görüldüğü gibi elimizi yanan bir muma yaklaştırdığımızda derimizdeki acı hissini alan sinirler bunu omuriliğe iletir. Omurilik, kaslarımızın hemen kasılarak elimizin çekilmesini sağlar. Kontrolümüz dışında gerçekleşen bu hareket elimizin zarar görmesini engeller.

25. Vücudumuzun dışarıdan gelen ışık, ses gibi bir uyarıya ani ve hızlı bir hareketle tepki göstermesine refleks denir.

26. Düşünmeden gerçekleştirdiğimiz davranışlardır. Bebeklerin meme emmesi, göz kapağının kırpılması, yüksek sesten ürkmek, hapşırmak, yutkunmak gibi hareketler birer refleks hareketidir.

27. Refleksler, sürekli ve hızlı bir biçimde gerçekleşir ve bu sayede vücudumuzun kendini savunmasını sağlar. Refleks hareketlerimiz omurilik tarafından gerçekleştirilmesine rağmen beynimiz tarafından kontrol edilir.

28. Araba ve bisiklet sürmek, örgü örmek, dans etmek, yüzmek, limon görünce ağzımızın sulanması gibi hareketler de reflekstir. Bu hareketleri ise tekrarlayarak öğreniriz. Bunları bir kez öğrendikten sonra bir daha unutmaz ve düşünmeden gerçekleştiririz.

29. ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ • Merkezî sinir sistemi dışında yer alan milyonlarca sinir, çevresel sinir sistemini oluşturur. Çevresel sinir sistemi, merkezî sinir sistemi ile organlar arasındaki iletişimi sağlar.

30. Çevresel sinir sistemi, uyarıları alarak beyne ve omuriliğe götüren, buralarda oluşan tepkileri doku, organ ya da salgı bezlerine getiren sistemin tümüdür.

31. Peki bu iletişim nasıl gerçekleşir ? • Sinirler beyin ve omurilikten çıkarak deri, gözler, kaslar, dişler ve kemiklerin içi dâhil olmak üzere vücudumuzun her yerine dağılır. Sinirleri, telefon kablolarına benzetebiliriz. Telefon kabloları gibi sinirler de bilgi taşıyarak vücudumuzda iletişimi sağlar.

32. Sinirler, vücudumuzdan ve çevreden aldıkları bilgileri elektrik mesajları şeklinde, beynimize iletir. Beynimiz gelen bilgiyi değerlendirerek bir cevap oluşturur. Beyin oluşturduğu cevabı gerekli yapı ve organlara yine sinirler aracılığıyla iletir.

33. Sinirlerin bilgi taşıma özelliği sayesinde, çevremizde ve vücudumuzda meydana gelen değişimler hakkında hızlı bir şekilde bilgi ediniriz. Böylece vücudumuzun farklı kısımları düzenli ve birbiriyle uyum içinde çalışır.

34. Çevremizde veya vücudumuzun içinde bizim tepki vermemizi sağlayan etkiler olur. Örneğin; papatya çok güzel kokar, bizpapatyanın kokusunu nasıl alırız? Papatyanın kokusu bizi etkiler ve burnumuz bu kokuyu alarak tepki vermiş olur. Buna benzer birçok örnek verebiliriz.

35. Çevremizde ve vücudumuzun içinde tepki vermemizi sağlayan fiziksel, kimyasal, biyolojik etkilere uyartıdenir.

36. Bu fiziksel, kimyasal ve biyolojik uyarıları (ses, ışık, koku gibi ) duyu organlarımızda bulunan duyu hücrelerimiz alır ve sinir hücrelerimize iletir. Bu uyarı sinir hücrelerimizde değişikliğe uğrar. Bu değişikliğe biz uyartı mesajı diyoruz.

37. Uyartı mesajı sinir hücrelerimizde ilerler ve son olarak merkezi sinir sistemimize gelir.Merkezi sinir sisteminde beyin tarafından uyartı mesajına cevap verilir.

38. Ve bu cevap, yine vücudumuzdaki sinirler aracılığıyla ilgili kaslara, organlara, salgı bezlerine iletilir. Böylece organlar, kaslar veya salgı bezleri tarafından uyarıya karşı tepkiverilir.

39. Uyarı Uyartı mesajı Cevap Tepki

40. ÖRNEK • Uyarı:Buruna tüy değmesiyle burundaki duyu hücreleri uyarılır.

41. Duyu hücreleri aldığı uyarıyı sinirlere iletir.

42. Uyartı mesajı:Uyarı sinir hücrelerinden geçerken uyartı mesajına dönüşür ve sinirler,uyartı mesajını beyne iletir.

43. Beyin uyartı mesajına cevap verir ve bu cevaba yine sinirler aracılığıyla buruna gönderilir.

44. TEPKİ:Beyinden gelen cevaba tepki verilir ve burun kaşınır.

45. İÇ SALGI BEZLERİMİZ

46. Vücudumuzun doku ve organları arasındaki işleyişi denetlemek ve düzenlemek sadece sinir sistemimizin görevi değildir. Organ ve sistemlerimizin çalışmasının denetlenmesi ve düzenlemesi genellikle sinir sistemimiz ile iç salgı bezlerimizin birlikte çalışması sonucunda gerçekleşir.

47. iç salgı bezlerimiz, denetleme ve düzenleme görevlerini hormon adı verilen özel salgıları üreterek yerine getirir. iç salgı bezlerinin ürettiği hormonlar görevini düzenleyecekleri organlara, kan yoluyla taşınır.

48. İç salgı bezlerimiz, denetleyici ve düzenleyici görevlerini yavaş, uzun sürede ve sürekli gerçekleştirirken sinir sistemimiz, çok hızlı ve kısa süreli bir şekilde çalışır. Her bir hormon, farklı organlar tarafından üretilir ve farklı etkilere sahiptir.

50. Şekildeki sinir sisteminde yer alan organlardan hangisinin görevi aşağıda yanlış verilmiştir? • 1 Duyu organlarımızdan gelen bilgileri değerlendirir. B) 2 Refleks davranışlarını gerçekleştirir. C) 3 Vücut dengesinin ayarlanmasında etkilidir. D) 4 Konuşma ve istemli hareketleri gerçekleştirir. 1 4 3 2