190 likes | 946 Views
OTİZM-YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR. Prof.Dr.Dilşad TÜRKDOĞAN Marmara Üniversitesi Nörolojik Bilimler Enstitüsü Çocuk Nörolojisi ve EEG Uzmanı dturkdogan@marmara.edu.tr. Otizm Nedir?.
E N D
OTİZM-YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR Prof.Dr.Dilşad TÜRKDOĞAN Marmara Üniversitesi Nörolojik Bilimler Enstitüsü Çocuk Nörolojisi ve EEG Uzmanı dturkdogan@marmara.edu.tr
Otizm Nedir? Beynin sosyal iletişim ve dil becerilerinde zorluklara neden olan bir gelişimsel bozukluktur. Diğerleri ile iletişim güçlüğüdür.
Hangi Alanlarda Güçlük Vardır? 1-Karşılıklı sosyal iletişim 2-Konuşma, dil ve iletişim 3-Sınırlı, tekrarlanan basmakalıp davranışlar ve sınırlı ilgi alanları 4-Taklit oyun becerileri
Diğer Sorun Alanları • Zeka geriliği (%75) • Epilepsi (%25) • EEG anomalisi (%50) • Psikiyatrik sorunlar (depresyon, kaygı bozukluğu gibi) • Davranış sorunları (yıkıcı davranışlar, dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu gibi)
Nörolojik Gelişimleri Nasıl Olur? • Motor, dil, sosyal ve bilişsel beceriler gibi farklı alanlar farklı hızlarda gelişir • Zor bir beceriyi kazanırken kolay olanı öğrenemeyebilirler. • Bir beceriyi öğrenip sonra unutabilirler.
Sıklığı Nedir? • Her 1000 kişiden 2-6’sı bu bozukluk kapsamında değerlendirilir. • Erkeklerde daha sıktır. • Tüm ülkelerde ve kültürlerde görülür.
Otizm Neden Olur? • Çevreselve genetik etkenlerin birlikte etkili olduğu düşünülmektedir.
Kalıtım ile İlgili Kanıtlar 1- 1. derece akrabalarında (anne-baba-kardeş) otizm görülme olasılığı 50-100 kat artar: Kardeşinde otizm varsa diğer çocukta otizm olma oranı %2, başka bir YGB oranı %3.6 ve toplam risk (herhangi bir YGB tablosu için) %5 2-Tek yumurta ikizlerinde kardeşte otizm varsa eşinde oran %36 olarak bildirilmiştir. 2. ve 3. derece akrabalarda ise risk % 0.1’e iner. 3-Ailede sosyal iletişim güçlüğü, bilişsel, iletişim, dil, öğrenme ve yürütücü işlevlerde güçlük, kaygı, duygu durum bozuklukları olan birey sayısı genel toplumdan daha fazladır.
Çevresel Etkenlerin Yeri • Anne ve baba tutumu??? • Gebelik, doğum ile ilgili etkenler ? • Çevresel kirlenme: Cıva, kurşun gibi ağır metal zehirlenmeleri ?? • İletişim-sosyal uyaran eksikliği
Ne Zaman Hekime Başvuralım? • 12 aylık bebekte heceleme, parmak ile gösterme ya da hiçbir mimik ifadesi (baş-baş yapma gibi) yoksa, • 16 aylık bebek hedefe yönelik anlamlı tek bir kelime söylemiyorsa, • 24 aylık bebek kendiliğinden (tekrar şeklinde olmadan) 2 kelimelik cümle söylemiyorsa, • Hangi yaşta olursa olsun kazanılmış dil ya da sosyal becerilerde kayıp varsa
Tanı En Erken Ne Zaman Konur? • Tanı tamamen çocuğun davranışları izlenerek konur. • Ortalama 18 aydan itibaren göz teması, taklit oyunları, sözel ve sözel olmayan iletişi becerilerinde gerilik saptanabilir. Bazı anneler ilk bulguları 1 yaş civarında fark edebilmektedir. • Zeka ve dil sorunları olmayan hafif olgularda (yüksek işlevli otizm ve Asperger sendromu gibi) ise tanı ergenlik hatta genç erişkinliğe dek konulamayabilir.
Otizm Başka Nörolojik Hastalıklarla Beraber midir? • Epilepsi, zeka geriliği ve başka nörolojik bulguları olan hastalıklarla beraberdir. • Tuberoskleroz, Angelman sendromu, Frajil X sendromu, bazı kromozom bozuklukları ve nadir metabolik hastalıklar gibi…
Tedavi Var mıdır? Özgün bir tedavi yoktur. • Normal gelişimin sürdürülmesini sağlayacak • Bağımsız yaşam becerilerini öğretecek • Çocuğun ve ailenin zorluklarını en aza indirgeyecek değişik tedavi yöntemleri vardır.
Tedavideki Temel Hedef • Çeşitli psikolojik ve davranışsal yöntemleri kullanarak kişinin güçlü olduğu alanları en yükseğe çıkarıp eksikliklerini en aza indirgemektir. • Seçeneklerinin çocuk ve ailenin ihtiyaçlarına göre düzenlenmesi başlıca koşuldur.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir? 1-İlaç tedavisi 2-Davranışsal tedaviler: Sosyal uyaranları algılama, taklit, oyun kurma becerileri 3-Psikolojik: Yaşamdaki olaylar ve çevresel güçlüklere karşı danışmanlık ve destek 4-Konuşma ve lisan eğitimi: Konuşmanın sözel ve sözel olmayan yönleri eğitimle geliştirilebilir. 5-Fizik tedavi: Motor becerileri ve koordinasyonu iyileştirmeye yöneliktir.
Hiçbir eğitim yöntemi tek başına yeterli olmayıp eğitimsel ve davranışsal teknikler düzenli ve devamlı olarak sürdürülmelidir.
Beklentiler …. • Zeka düzeyi ve iletişim becerilerinin düzeyi, • Epilepsi ve psikiyatrik bozuklukların varlığı ile doğrudan ilişkilidir.
Önerilen Yayınlar • Mars’ta Bir Antropolog, Dr. Oliver Sacks, İletişim Yayınları • Gerçek Bir İnsan, Gunilla Gerland, Sistem Yayıncılık