Sławomir Piechota Niepełnosprawni w Polsce - niewykorzystany potencjał czy kosztowny balast…?

1. Sławomir PiechotaNiepełnosprawni w Polsce- niewykorzystany potencjał czy kosztowny balast…? Wrocław – Warszawa 21 marca 2012 r.

2. Niepełnosprawni w Polsce • według Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 w Polsce żyje 5.456 tys. osób niepełnosprawnych, co stanowi 14,3% ogółu mieszkańców kraju – z czego: • 1.006 tys., tj. 2,6% jest niepełnosprawnych wyłącznie w sensie biologicznym (bez formalnego orzeczenia), • 4,3% posiada orzeczenie, lecz nie uważa się za osobę niepełnosprawną (tzw. ucieczka w niepełnosprawność stanowiąca sposób zabezpieczenia przed brakiem środków do życia – poprzez zdobycie podstawy do renty lub zasiłku z pomocy społecznej).

3. Niepełnosprawni w Polsce… • Główne rodzaje niepełnosprawności: • ok. 200 tys. wózkowiczów, • ok. 200 tys. niewidomych, • ok. 60 tys. używających języka migowego • Niepełnosprawność a wiek: • 0-14 lat – 3,4%, • 15-29 lat – 6,3%, • 30-49 lat – 17,1% • 50-69 lat – 44,2% • 70 i więcej – 29,1%

4. Niepełnosprawny – czyli…? Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r.o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych Art. 1. Ustawa dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem: 1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w art. 3 lub 2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub 3) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia • zwanych dalej "osobami niepełnosprawnymi". Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o: niepełnosprawności - oznacza to trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy;

5. Niepełnosprawnośćw kontekście środowiska • Niepełnosprawność pojawia się na styku osoby niepełnosprawnej z otoczeniem. • Skutki niepełnosprawności mogą leżeć po stronie środowiska fizycznego lub wynikać z rozziewu pomiędzy potrzebami osoby niepełnosprawnej a rozwiązaniami oferowanymi przez społeczeństwo (brak usług lub regulacji).

6. Włochy 7,8%, Grecja 8,2%, Hiszpania 9,9%, Irlandia 10,9%, Austria 12,5%, Belgia 12,9%, Francja 15,3%, Luksemburg 16,5%, Dania 17,4%, Niemcy 17,3%, Szwecja 17,0%, Portugalia 18,4%, Holandia 18,6%, Wielka Brytania 18,8%, Finlandia 22,9%. Niepełnosprawni w Europie

7. Konstytucyjna zasada równości Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Art. 32 : • Wszyscy są równi wobec prawa. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. • Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

8. Konstytucja o obowiązku pomocy… Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Art. 68 ust. 2: • Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.

9. Obowiązki ustawowe • ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych: • pracodawca, zatrudniający co najmniej 25 pracowników ma obowiązek zatrudniania osób niepełnosprawnych, by osoby takie stanowiły co najmniej 6% ogółu pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, • za każdy etat brakujący do owych 6% pracodawca jest zobowiązany do dokonywania comiesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w kwocie ok. 1430 zł, • pracodawcy, którzy osiągają 6% wskaźnik mogą otrzymać z PFRON dofinansowanie do zatrudnienia każdego pracownika niepełnosprawnego – uprawnienia takiego nie mają jednak pracodawcy, którzy są finansowani ze środków budżetowych (zasada zakazu podwójnego finansowania budżetowego),

10. Poziom zatrudnienia w grupie 15-64 lat wg Eurostat

11. Dochód PKB na osobę – UE 27=100wg Eurostat

12. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce 16-64 • 2007 – 22,6% (wskaźnik zatrudnienia – 19,4%) • 2008 – 23,9% (wskaźnik zatrudnienia – 20,8%) • 2009 – 24,6% (wskaźnik zatrudnienia – 21,4%) • 2010 – 25,9% (wskaźnik zatrudnienia – 21,9%, zaś w IV kwartale 2010 – 22,3%) • BAEL 2010

13. Aktywność zawodowa w roku 2010 osób niepełnosprawnych w Polsce 16-64 • Z wyższym wykształceniem – 48,9% (wskaźnik zatrudnienia – 43,8%) • Z średnim wykształceniem – 30,9% (wskaźnik zatrudnienia – 26,5%) • Z niższym niż średnie wykształceniem – 20,8% (wskaźnik zatrudnienia – 17,3%) • BAEL 2010

14. Aktywność zawodowa a stopień niepełnosprawności osób niepełnosprawnych w Polsce 16-64 • Wśród osób z lekkim stopniem niepełnosprawności – 29,9% • Wśród osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności – 21% • Wśród osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności – 7,9% • BAEL 2010

15. Pracujący niepełnosprawni 2010 • 7,5% - osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, • 39,6% - osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności • 52,9% - osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności • BAEL 2010

16. Źródła dochodów osób niepełnosprawnych 16-64 w roku 2010 • Renta z tytułu niezdolności do pracy – 57,6% (rok 2009: 60,3%) • Emerytura – 6,5% (rok 2009: 7,2%) • Zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie przedemerytalne i inne świadczenia społ. – 13% • Praca 16,9%, w tym praca najemna 13,7% • Pracowało ok. 495 tys. osób niepełnosprawnych • BAEL 2010

17. Pracownicy niepełnosprawni i ich pracodawcy wg SODiR PFRON

18. Świadczenia…. • Świadczenia emerytalno-rentowe z ZUS (styczeń 2012): • renty z tytułu niezdolności do pracy otrzymuje 1.143,7 tys. osób, (średnio po 1344,89 zł). • dodatkowo 255,1 tys. osób pobiera renty socjalne w wysokości 610,72 zł miesięcznie • emerytury otrzymuje 4.952 tys. osób (średnio po 1799- zł). • renty rodzinne otrzymuje 1273 tys. osób (średnio po 1554 zł).

19. Zatrudnienie niepełnosprawnych w UE

20. Zatrudnienie niepełnosprawnych a renty w krajach UE

21. Agenda 22 – od idei do lokalnej praktyki • 3 XII 1993: Zgromadzenie Generalne ONZ uchwala Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych. • 2001: szwedzkie NGO’s opracowują „Instruktaż w zakresie planowania polityki na rzecz osób niepełnosprawnych w społecznościach lokalnych” – czyli jak ideę zamienić w plan.

22. Agenda 22: Planowanie i sprawdzanie stosowania Zasady 7: zatrudnienie • Jakie działania podejmują władze lokalne by wspierać osoby niepełnosprawne na otwartym rynku pracy? • Ile osób jest zatrudnionych we władzach lokalnych? Ile spośród nich to osoby niepełnosprawne? • Co władze robią, by podnosić świadomość społeczną celem przezwyciężenia negatywnych postaw i uprzedzeń dotyczących osób niepełnosprawnych? • Co władze robią, by stworzyć korzystne warunki zatrudnienia osobom niepełnosprawnym na terenie kompetencji tych władz?

23. Pragmatyczny idealizm - amerykański… • Ustawa o Amerykanach z Niepełnosprawnością z 1990 roku (Americans with Disabilities Act of 1990 – ADA) – art. 2 (a) (9): „/…/ nieustające zjawisko niesprawiedliwej dyskryminacji oraz uprzedzeń odbiera osobom niepełnosprawnym szansę podejmowania współzawodnictwa na równych prawach oraz korzystania z tych wszystkich możliwości, które przynoszą słuszną sławę naszemu wolnemu społeczeństwu, a z drugiej strony kosztuje Stany Zjednoczone niepotrzebnie miliardy dolarów – wydatków wynikających z zależności i nieproduktywności osób niepełnosprawnych.”

24. Bariery • W otoczeniu osób niepełnosprawnych: • architektoniczne, • finansowe, • edukacyjne, • mentalne… • W osobach niepełnosprawnych: • pułapka rentowa, • (nad) opiekuńczość bliskich, • edukacyjne, • mentalne…

25. Niepełnosprawni…? • Ludwig van Beethoven…, • Vincent van Gogh…., • FDR…, • Stephen Hawking…, • Jan Paweł II…!

26. Dziękuję za uwagę. Sławomir Piechota Poseł na Sejm RP Przewodniczący Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Wiceprzewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi