630 likes | 993 Views
Alev?lik Nedir?. Hz. Ali'ye muhabbet eden, Ali taraftari, Ali'ye mensup, Hz. Ali'yi Hz. Peygamberden sonra imamet ve fazilet bakimindan ?nder ve ?st?n kabul edenlere Alev?; Bu d?s?nceyle beslenerek Islam'in batin? y?n?n? esas alan mistik yorumuna da Alevilik denir.. Alev?lik bir mezhep midir?. A
E N D
1. Hazirlayan ve sunan:
Ihsan ÜNLÜ
Egitimci-Yazar
www.ihsanunlu.com TARIHTEN GÜNÜMÜZE ALEVÎLIK-BEKTASÎLIK YORUMU
2. Alevîlik Nedir? Hz. Ali’ye muhabbet eden, Ali taraftari, Ali’ye mensup, Hz. Ali’yi
Hz. Peygamberden sonra imamet ve fazilet bakimindan önder ve üstün kabul edenlere Alevî;
Bu düsünceyle beslenerek Islam’in batinî yönünü esas alan mistik yorumuna da Alevilik denir.
3. Alevîlik bir mezhep midir? Alevîlik bir mezhep degil, Kur’an ve Islam’in özgün bir yorumudur.
“Hak-Muhammed-Ali” inancini esas alan, tasavvufi yönü agirlikta mistik bir yorumdur.
4. Deyis Allah birdir Hak Muhammed Ali’dir
Anin ismi cümle âlem doludur
Bu yol Hak Muhammed Ali yoludur
Gel Muhammed Ali dergahina gel.
Muhammed dinidir bizim dinimiz
Tarikat altindan geçer yolumuz
Cibril-i Emin’dir hem rehberimiz
Biz mü’miniz mürsidimiz Ali’dir.
(Pir Sultan Abdal)
5. Alevîlik ile Bektasîlik Ayni Sey midir? ALEVÎLIK
Ocakzâde dedelere tabi olunur.
Soya baglidir.
Köylerde gelisip varlik bulmustur. BEKTASÎLIK
Istege baglidir.
Postnisin halife ve dede-babalara intisap vardir.
Sehirlerde gelisip yayilmistir.
6. Kizilbaslik ne demektir? Tarih boyunca Alevîler için kullanilan bu
kavramin ilk olarak, Sah Ismail’in babasi olan
Seyh Haydar zamaninda ortaya çiktigi görülür.
Osmanli kaynaklari bu kavrami, ‘Safevîleri
destekleyen Türk boylari’ için kullanmislardir.
7. Râfizîlik Osmanli kaynaklarinda Sünnîligin disindaki zümreler için bir karalama sifati olarak kullanilan bu kavram, Imam Zeynelabidin’in oglu Zeyd’in Emevîler’e karsi ayaklandigi sirada kendi saflarindan ayrilanlar için kullandigi bir ifadeden kaynaklanmistir.(rafaztumûnî)
8. Alevîlikte Inanç Esaslari: Allah-Muhammed-Ali inanci:
Allah: Âlemlerin Rabb’i Yüce Yaratici.
Muhammed: Allah’in kutlu elçisi. Ehl-i Beyt’in serçesmesi. Hatice ana’nin sevgili esi..
Ali: Veliyullah. Velayetin sahibi, sâhi. Ilmin kapisi. Hayber fatihi Allah’in arslani. Sah-i merdan, Yigitlik ve cömertlikte çok ileri..
9. 1. Allah inanci Vahdet-i vücûd anlayisi. (Varligin tek olusu, Hakk ve O’nun tecellilerinden baska hiçbir seyin hakiki bir varligi olmadigi)
‘Üç sünnet-Yedi farz’da ilk madde ‘Tevhid’.
Cemlerde en sik telaffuz edilen kavramlar:
“Allah Allah, Hak Lâ ilahe illallah, hû..”
10. Nefes Kadirsin Allah’im Sen de kadirsin
Üstümüze dört direkli çadirsin
Çagirdigimiz yerde hâzir nâzirsin
Cümlemiz üstüne yürüyüp gider.
(P.S.Abdal)
Ey Nesimî sakin durup oturma
Sirrin sakla nâdândan tas götürme
Cehteyle de imanini yetürme
Zâyedersin iman din ile girmez.
(Kul Nesimî) Hallâku âlemsin serikin yoktur
Aciz kullarina rahmetin çoktur
Günahim artmakta sevabim yoktur
Günahim sevaba döndür Allahim.
Ümidim sendedir Hak Habibullah
Sefaatçim sensin ya Resulallah
Inanmisim sana amentü billah
Kalbimi nurunla doldur Allahim.
(Zeynel Baba)
11. Deyis Hak’tir sevdigimiz bizim
Hak’tir övdügümüz bizim
Boyun egdigimiz bizim
Hak’tan özge yâr bilmeyiz.
(Muhyiddin Abdal)
Azametin ile izzetlerini
Akila sigmayan hikmetlerini
Türlü çiçeklerden ibretlerini
Gösterir arilar ballarda seni.
(Zeynel Baba) Askin aldi benden beni
Bana seni gerek seni
Ben yanarim dünü günü
Bana seni gerek seni.
Ne varliga sevinirem
Ne yokluga yerinürem
Askin ile avunuram
Bana seni gerek seni.
(Yunus Emre)
12. 2. Meleklere ve Kitaplara Iman Hz. Ali menkibelerinde en çok ismi geçen melekler: Cebrail, Mikail, Israfil, Azrail.
Miraçlama okunurken Cebrail’den bahsedilir.
Cemlerde Kur’an’dan ayetler okunur.
“Basimiz, Kur’an’a baglidir.”
13. Miraçlama Hakk emretti Cebrail’e
Habibim miraca gele
Önünce delili bile
Cebrail eminullahi.
Gayib’den yandi bir çirak
Çünkü yakîn oldu irak
Cebrail getirdi Burak
Bindi ol Habibullahi. Oldu miraci mübarek
Hakk kildi Kur’an tebârek
Sanina indi levlâke levlâk
Padisahlar padisahi.
Kirklar bir serbet içtiler
Can ile bastan geçtiler
Cezbe-i aska düstüler
Ettiler Kirklar semahi.
(Hasretî)
14. Deyis Iki melek gelir, sual sorarlar
Döker hurucunu,gevher ararlar
Bir kilin üstüne köprü kurarlar
Geçemezsin Hakk’a kul olmayinca
(P.S.Abdal)
Kudret kelamini söyler Cebrail
Riza lokmasini sunar Mikail
Cani cana ulastirir Azrail
Israfil agzinda surdur mahabbet.
(Kul Himmet)
Azrail el sunar alir canini
Kimler duyar avazini ününü
Allah’in velisi imam soyunu
Böyle Hak mihmani can ile girmez
Cebrail çiragi alir eline
Seyretmege gider dostun iline
Hayranim sakiyan tutu diline
Ridvan kapu açti sardan gelirim.
(Kul Nesimî)
15. Deyis
Kudretin ilmine akil ulasmaz
Günes sulesine leke bulasmaz
Kelam-i kadime kalem karismaz
Künt-ü kenzin sirrin Kur’an’dan iste
(Fedayi Baba)
Yüz dört kitap indi gayettir kamu
Bir elif halketti cim ile mimi
Bunca ilimlerin hatmi tamami
Üç ihlasi seriften Elhamd indi.
(Dervis Mehmet)
Bizim kitabimiz Kur’an
Kamildir Kur’an’a uyan
Bu yolda basini koyan
Nese içindedir her an.
Bizim kitabimiz Kur’an
Her hükmüne uyan gelsin
Resul’ün rengine boyan
Esrarini duyan gelsin.
(Zeynel Baba)
16. 3. Peygamberlere Iman Özellikle dört büyük Peygamber ve Kitaplar üzerinde durulur.
Hz. Muhammed, bütün peygamberlerden faziletlidir, çünkü onda hem velâyet nuru, hem de nübüvvet nuru mevcuttur.
17. Nefes Yüz yirmi dört bin Nebi’ye Muhammed oldu ser
Üç yüz on üç mürseller içinde oldurur server
Yüz yirmi dört velinin evrendesidir ol Sah
Nice mürseller esiginde afitâb çeker.
(Seyh Safi Buyrugu)
Cihan baginda insan bir secerdir gayriler yaprak
Nebiler meyvadir sen zübdesin yâ Rasulallah.
(Niyazi Misrî)
18. Deyis-Nefes Iki alemde sultandir Muhammed
Habîb-i nûr-u Rahman’dir Muhammed
Muhammed’dir sef’i müminânin
Usul-ü din ü imandir Muhammed
Muhammed’den ümidin kesme daim
Cem’i derde dermandir Muhammed
Muhammed âlini kim sevmez ise
Onlara külli düsmandir Muhammed.
(Asik Virani) Muhammed diridir ölmez
Taze güldür hergiz solmaz
Ani seven gafil olmaz
Gel Muhammed’i bulalim.
(S. Nizamoglu)
Muhammed’dir gönlümüzün aynasi
Salavât verenin nûr olsun sesi
On sekiz bin âlemin Mustafâ’si
Ya Muhammed sana imdâda geldim.
(P.S. Abdal)
19. 4. Ahiret Gününe Iman Öldükten sonra dirilmek haktir.
Ahirette sorgu-sual, hesap-mizan vardir.
Sefaat (Özellikle Ehl-i Beyt’ten)
Dardan indirme, kabir kurbani, ölenin yil yemegi ve kurbani..
Ölen kisi için ‘Hakk’a yürüdü’ ifadesi kullanilir.(don degistirme)
20. Nefes Kurtulmazsin Azrail’in elinden
Bir gün olur çikarirlar evinden
Allah’in ismini koyma dilinden
Dünya kadar pulun olsa ne fayda.
Sen de dersin söz içinde sözüm var
Çalarsan çirparsan oglun kizin var
Senin sunda üç bes arsin bezin var
Dünya kadar malin olsa ne fayda. Yalan söyler kov giybetten geçmezsin
Helalim haramini seçmezsin
Kesilir nasibin su da içmezsin
Akan çaylar senin olsa ne fayda.
Pir Sultan Abdal’im çökse otursa
Küll-i günahlarim alsa götürse
Dünya benim diye çekse getirse
Dünya sana baki kalmaz ne fayda.
(Pir Sultan)
21. Imam Cafer Sadik Buyrugu Cennet Ehlinin Alametleri
Güleryüzlü olmak
Tatli dilli olmak
Alçak gönüllü olmak
Cömert olmak
Cehennem Ehlinin Alametleri
Asik suratli olmak
Aci dilli olmak
Kati kalpli olmak
Cimri olmak
22. 5. Ehl-i Beyt Sevgisi Pençe-i Âl-i âba.
3’ler, 5’ler, 7’ler,12 imamlar, 14 masumlar, 17 kemerbestler.
Tevellâ- Teberrâ.
23. Nefes Sehadet vermisem ben Mustafa’ya
Gulâmim can u dilden Murtaza’ya
Ali evladinin hak bendesiyem
Muhibbem Sah Hasan Hulk’ir Riza’ya
(Virani)
Ol Hasan Hazretlerine zehr içirdi eskiya
Hem Hüseyin oldu susuzluktan sehid-i Kerbela
Ikisidir asli nesli cümle âl-i Mustafa
Ben anin âl’ine evladina kurban olayim.
(Niyazî)
24. IBADETLER: a) Namaz ‘Salat’ yorumu: dua ve niyaz anlayisi.
Cem ibadeti: Halka namazi yaklasimi.
‘Yeryüzü mescittir’, ‘ibadetin yeri-zamani ve sekli-semali olmaz’ anlayisi
‘Çalismak da ibadettir’ düsüncesi.
25. b) Oruç ‘Ramazan orucu üç gündür’ diyenler.
Muharrem-Matem Orucu.(12 gün)
Hizir inanci ve orucu.(Subat ayinin 13,14,15.günleri)
26. c) Hac H. Bektas-i Veli ziyareti.
Asil haccin, insanin gönlünü almak, onu incitmemek oldugu düsüncesi.
Mü’minin gönlü, Allah’in evidir. Mü’minin gönlü, Allah’in arsidir.
27. Deyis
Kâbe bünyâd-i Halîl-i Âzer-est Yunus der ey hoca,
Dil nazargâh-i Celîl-i ekber-est Istersen var bin hacca,
Hepisinden eyice,
Bir gönüle girmektir.(Yunus)
Hararet nardadir sacda degildir, Hatâyi hal çaginda,
Keramet bastadir tacda degildir, Hak gönül alçaginda,
Her ne ararsan kendinde ara, Yüz bin kâbe yapmaktir,
Mekke’de, Kabede hacda degildir. Bir gönül al-çaginda.(Hatayi)
(H.B.Veli)
28. Kurban A- Içeri Kurbanlari. B- Disari Kurbanlari.
1- Görgü Kurbani. 1- Adak Kurbani.
2- Matem (Asure) Kurbani. 2- Kurban Bayrami Kurbani.
3- Düskün Kaldirma Kurbani. 3- Hizir Orucu Kurbani.
4- Abdal Musa (Birlik) Kurbani. 4- Nevruz Kurbani.
5- Dar’dan Indirme Kurbani. 5- Hidirellez Kurbani.
6- Musahib Kurbani.
29. Tasavvufi Anlayis ve Genel Prensipler DÖRT KAPI – KIRK MAKAM
1.Seriat 2.Tarikat 3. Marifet 4. Hakikat
“Kul, Tanri’ya Kirk Makam’da erer, ulasir, dost olur. Bu makamlarin onu Seriat içinde, onu Tarikat içinde, onu Hakikat içinde, onu da Marifet içindedir.” (Makâlât)
30. 1. SERIAT KAPISININ MAKAMLARI 1. Iman etmek,2. ilim ögrenmek,3. Ibadet etmek,4. Haramdan uzaklasmak,5. Ailesine faydali olmak,6. Çevreye zarar vermemek,7. Peygamberin emirlerine uymak,8. Sefkatli olmak,9. Temiz olmak ve10.Yaramaz islerden sakinmak.
31. 2. TARIKAT KAPISININ MAKAMLARI 1. Tevbe etmek,2. Mürsidin ögütlerine uymak,3. Temiz giyinmek,4. Iyilik yolunda savasmak,5. Hizmet etmeyi sevmek,6. Haksizliktan korkmak,7. Ümitsizlige düsmemek,8. Ibret almak,9. Nimet dagitmak, cömertlik,
10.Özünü fakir görmek
32. 3. MÂRIFET KAPISININ MAKAMLARI 1. Edepli olmak,2. Bencillik, kin ve garezden uzak olmak,3. Perhizkarlik,4. Sabir ve kanaat,5. Haya,6. Cömertlik,7. Ilim,8. Hosgörü,9. Özünü bilmek,10. Âriflik.
33. 4. HAKIKAT KAPISININ MAKAMLARI 1. Alçakgönüllü olmak,2. Kimsenin ayibini görmemek,3. Yapabilecegin hiçbir iyiligi esirgememek,4. Allah’in her yarattigini sevmek,5. Tüm insanlari bir görmek,6. Birlige yönelmek ve yöneltmek,7. Gerçegi gizlememek,8. Manayi bilmek,9. Tanrisal sirri ögrenmek,
10. Allah’in varligina ulasmak (Allah özlemini yürekten çikarmamak)
34. ALEVÎLIKTE AHLAK Eline-Diline-Beline Dogru Olmak. (EDEB)
Asina-Isine-Esine Sahip Olmak.
Gönül açikligi-Alin açikligi-Sofra açikligi.
Ayip örtücü-Sir tutucu-Gazabini yutucu olmak.
Dogruluk-Dürüstlük-Mertlik(Fütüvvet yolu)
35. Telkin-ikrar “..Mezhebini bir bil. Rehberini peder bil. Mürsidini pir’in varisi bil. Yalan söyleme, haram yeme, giybet etme, arkadan dedi-kodu yapma, sehvetperest olma. Eline-diline-beline sahip ol. Kin ve kibir tutma. Kimseye haset etme. Garaz, buguz, inat etme. Gördügünü ört, görmedigini söyleme. Elinle komadigini alma. Elinin ermedigi yere el uzatma. Sözünün geçmedigi yere söz söyleme. Ibretle bak, hilm ile söyle. Küçügüne izzet, büyügüne hürmet ve hizmet eyle..”
36. Ahlak-Müeyyide Tek evlilik esastir. (Mazeretsiz es bosayan düskün sayilir.)
Genel ahlak kurallarina uymayan düskün ilan edilir.
Sirr-i Hakk’a gerçeklere bas kostuk,
Çig yerimiz yoktur, kürede pistik,
Ne Yol’dan, ne Farz’dan, Sünnet’den düstük,
“Erenler Cemi”dir yerimiz bizim.
(Sah Hatâyî)
37. ÜÇ SÜNNET YEDI FARZ Üç Sünnet
Dilden Tevhid kelimesini birakmamak.
Kalpten düsmanligi atip, kimseye karsi kibirlenmemek ve kin tutmamak, gönül kirmamak ve kimseye düsmanlik etmemek.
Alçak gönüllü olmak, tarikatin gereklerini yerine getirmek.
Yedi Farz
Sirini saklamak
Tarikat kardesleriyle birlikte olmak
Yalan ve giybetten kaçinmak
Hizmette bulunmak
Mürebbisine itaat etmek
Müsahibini görüp gözetmek
Halifeden tâc ve kisvet giyinmektir.
39. Cem nedir, nasil baslamistir? Cem; yol’a girme, musahip tutma, toplumsal yargilama, düskün kaldirma vb. toplumsal islemlerin yerine getirildigi törendir.(âyin-i cem)
Erkân kitabi Buyruk, cemi, Hz. Peygamber’in miraç dönüsü ugradigi kabul edilen “kirklar meclisi” söylencesine dayandirmistir.
41. Kaç çesit cem vardir? Ikrar verme (yol alma) cemi.
Görgü cemi.
Musahip edinme cemi.
Abdal Musa Cemi.
42. CEM’DE 12 HIZMET
1. Dede: Cem’i yönetir.
2. Rehber: Görgüsü yapilanlar ve Cem’e katilanlara yardimci olur.
3. Gözcü: Cem’de düzeni ve sükuneti saglar.
4. Çeragci/delilci: Çeragin yakilmasi, meydanin aydinlatilmasi ile görevlidir.
5. Zakir: Deyis, düvaz, miraçlama söyler, baglama çalar.
6. Ferras/süpürgeci: Car-süpürge çalar. Gerekirse rehbere yardim eder.
7. Sakka / ibriktar: Saka suyu dagitir.
8. Sofraci / lokmaci: Kurban ve yemek islerine bakar.
9. Pervane / semahçi: Semah yaparlar.
10. Peyk / haberci: Cem’i komsulara haber verir.
11. Iznikçi: Cem evinin temizligine bakar.
12. Bekçi/kapici: Cem’in ve cem’e gelenlerin evlerinin güvenligini saglar.
43. Cem’de Neler Yapilir? Sohbet
12 Hizmet sahiplerine çagri ve dua
Çerag uyandirma(3 adet)
Ikrar ve razilik (cem birleme)
Tövbe
Tevhid (zikir)
Miraçlama-semah
Kerbela matemi-mersiye
Dua ve lokma dagitimi.
45. Tevhid Erkâni Muhammed’i candan sev ki
Ali’ye Selman olasin
Ehl-i Beyt’e gönül ver ki
Ali’ye Selman olasin.
Allah, Allah, Allah, Allah
Allah, Allah, Allah, Allah
Muhammed’i hazir bil ki
Cani Hakk’a nazir bil ki
Her gördügün Hizir bil ki
Ali’ye Selman olasin.
Allah, Allah, Allah, Allah
Allah, Allah, Allah, Allah
46. Tevhid-2 Hakk lâ ilahe illallah
Illallah Sah illallah
Lâ ilahe illallah
Muhammed Resulullah
Sen Ali’msin güzel sah
Sahim eyvallah, eyvallah Su aleme nur doldu
Lâ ilahe illallah
Muhammed dogdugu gece
Lâ ilahe illallah
Yesil kandilden nur indi
Lâ ilahe illallah
Muhammed dogdugu gece
Lâ ilahe illallah
47. Mersiye Bugün matem günü geldi
Ah Hasan’im,vah Hüseyin’im
Senin derdin bagrim deldi
Ah Hasan’im, vah Hüseyin’im
Sehit olmus Sah-i Merdan
Sah Hüseyin’im, vah Hüseyin Kerbela’nin yazilari
Sehit düsmüs kuzulari
Fatma ana kuzulari
Ah Hasan’im, vahHüseyin’im
Sehit olmus Sah-i Merdan
Sah Hüseyin’im, vah Hüseyin
48. Dedelik Dedeler, Muhammed- Ali soyundan geldigine inanilan ve günümüzde yasayan Ocak’lardan yetisen kisilerdir.
Ocagin her erkek üyesi ‘dede’ sayilir. Bunlardan en yeteneklisi yetistirilir ve göreve getirilir.
Dedelere saygi, Aleviligin merkezinde yer alir. Çünkü onlar, toplumsal ve dinsel önderler olarak kabul edilir.
50. Dede’nin Görevleri Alevilik inanç ve uygulamalarini topluma ögretmek.
Halk arasindaki sükuneti saglamak.
Hak sahibinin hakkini aramak, haksizi cezalandirmak.
Dedenin Verebilecegi Ceza Türleri : Düskünlük: Kisa süreli, Uzun süreli Tecrid, Cemaat önünde küçük düsürme vs.
53. Toplumdaki Degisim ve Dedelik Kurumuna Yansimalari Köyde kalan dedelerin bilgi düzeylerinin yetersizligi: Itibar kaybi.
Göçle birlikte Alevîlerin yeni bilgi kaynaklari, Dede’lerin bilgilerini sorgulanir hale getirmistir.
Dede’lere verilen Pir hakki ve Karakazan Hakki adindaki mali yardimlarin elestirilmesi
Dede’lerin Alevi degisiminden sikayetleri.
54. ÖNEMLI KAVRAMLARa) Musahiplik Hz. Peygamber’le Hz. Ali’nin kardesligine dayandirilir.(Yol kardesligi)
Musahiplik töreniyle yapilir.
Musahipler, namus hariç her seyini paylasir.
Musahip çocuklari birbiriyle evlendirilmez.
Taraflar birbirlerinden sorumludur.
55. b) Düskünlük Düskün kimdir?
Aleviligin inanç ve ilkelerine karsi suç isleyen, Yol’un erkân’inin kurallarini çigneyen, bu nedenle Yol’dan süreli ya da süresiz olarak uzaklastirilan kimseye Düskün(Suçlu) denir.
56. Kimler Yol Düskünü Olur? Adam öldüren
Zina yapan
Hirsizlik yapan
Namusa dokunan
Müsahibi ile küsen
Piri, rehberi, yolu inkar eden
Anaya-babaya saygisizlik eden
Yalan söyleyen, yalanci sahitlik eden
Hakli nedenlere dayanmadan esini bosayan
Kul hakki yiyen
Emanete hiyanet eden
Dedikodu ve iftirada bulunan…
57. Düsküne verilen cezalar Toplum tarafindan dislanmak.
Selam verilmez, konusulmaz, görüsülmez, alisveris edilmez.
Düskün olan kimsenin aklanmasi için meydan evinin ortasindaki dâr denilen yere getirilir, kusuru açiklanir ve suçuna göre ceza uygulanir.
58. c) Kirvelik Hz. Muhammed’in torunlari Hasan ve Hüseyin’i sünnet ettirmesi ve bizzat kendisinin kirvelik etmesine dayandirilan gelenek.
Kirve olan aileler birbirlerine siki baglarla baglanir.
Kiz alip verme söz konusu olmaz.
Kirveye hiçbir zaman hiyanet edilmez.
Kirvelige büyük önem verilir…
59. Alevîlerin Talepleri A. Devletten Talepleri
1. Diyanetle ilgili Talepler
-Diyanet Isleri Baskanliginin tamamen kaldirilmasi
- Alevilerin Baskanlikta temsil edilmesi
- Dedelere diger din görevlilerindeki gibi statü ve maas verilmesi
2. Cem evleri’nin Ibadethane olarak kabul edilmesi
60. 2. Din Egitimi ile Ilgili Talepler
- Din Egitiminin Zorunlu olmaktan çikarilmasi
- Din Egitimi dersi içerisinde Aleviligin de yer almasi
61. Alevî Kaynaklari Menâkibnâmeler
Deyis ve nefesler
Buyruklar
Vilâyetnâmeler
Nehcu’l belâga
Makâlât
Kitab-i Cabbar Kulu
Hizirname
Cönkler ve Cenknâmeler
62. Alevi Buyruklari Caferi Sadik Buyrugu
Seyh Safi Buyrugu
Bisati Buyrugu
63. CAFERI SADIK BUYRUGU Büyük Buyruk (Menâkib’ul-Esrâr)
Menakibnâme
Imam Cafer Buyrugu