FİİLİMSİLER

1. FİİLİMSİLER

2. FİİL DEĞİLİM, FİİLE BENZERİM. İSİM KÖKÜNDEN TÜREMEM, FİİL KÖKÜNDEN TÜRERİM. İSİM,SIFAT,ZARF OLURUM, CÜMLELERİ BİRLEŞTİRİRİM. SANA KOLAYLIK OLSUN EKLERİMİ BUL BENİM.

3. Eylemsiler (Fiilimsiler) : Fiilden türeyip cümlede isim,sıfat, zarf,görevlerinde kullanılan, yan cümlecik kuran kelimelere fiilimsi denir.

4. Eylemsilerin Özellikleri : • Fiilimsiler, kip ve kişi ekleriyle çekimlenemezler. Bu yönleriyle tam eylem sayılmazlar.

5. Fiilimsiler çekimlenemedikleri için kurallı cümlelerin sonunda bulunmazlar. Sadece sonlarına ek-fiil getirilerek yüklem olabilirler. Bir fiilimsi ek-fiil alarak temel cümlenin yüklemi olabilir. Ör: En sevdiği şey kitap okumaktır.

6. Fiilimsi ekleri yapım ekidir. Bu mantıkla düşünürsek bütün fiilimsiler türemiş yapılıdır. • Ör: Dağa çıkış zor, iniş kolay olur.

7. Yan Cümle Kurarlar : • Eylemsiler, bir temel cümle içinde yan cümle kurma özelliği gösterir ve temel cümleye herhangi bir öğe olarak bağlanır. • Eylemsiler, yan cümlenin yüklemi olurlar. Temel cümlenin yüklemini oluştururlarsa yan cümle kuramazlar.

8. Örnek : • Yan CümleTemel Cümle • Sora sora  Bağdat bulunur. • Zarf tümleci Atılan ok geri dönmez.    Özne

9. Yan CümleTemel Cümle • Bu gidişi hiç beğenmiyorum. Belirtili Nesne Pencereye çıkana taş atıyorlardı. • Dolaylı Tümleç

10. İçinde fiilimsi olan cümle, yapıca birleşik cümledir. • Ör: Tatilimi Gümüşhane’de geçireceğim. (BASİT CÜMLE) • Ör: Tatili Gümüşhane’de geçirmeyi düşünüyorum. ( BİRLEŞİK CÜMLE)

11. Yüklemi eylemsi olan cümle, yüklemine göre ad cümlesidir. • En sevdiği şey kitap okumaktır. isim cümlesi • Bütün amacımız üniversiteyi kazanmaktı. • isim cümlesi

12. Fiilimsilerin iki tür görevi vardır: • 1. Bazı fiilimsiler isim, sıfat, zarf gibi ad soylu sözcüklerin görevlerini yaparlar. • İSİM- Çalışmak, insanları başarıya götürür. • Okuma,insanın ruhunu güzelleştirir.

13. SIFAT- Kızarmış patates ister misin? • Orada pek çok tanıdık dostumuz var. • ZARF- Çevreye bakarak yürüyordum. • Küçük çocuk annesinden ayrılırken çok ağladı.

14. 2. Fiilimsiler yan cümleler kurarak birleşik cümleler oluşturur. Bu durum Türkçede anlatıma büyük bir kıvraklık ve rahatlık kazandırır. • Ör: Adam dün evi kiraladı ve parayı ödedi. • Dün evi kiralayan adam parayı ödedi.

15. Merve Hanım, kitabını okudu ve uyudu. • Kitabını okuyup uyudu. • Yunus Bey, manava gitti ve üzüm aldı. • Manava giderek üzüm aldı.

16. Eylemsiler, Görevleri Yönünden Üç Grupta İncelenir : • Ad-Eylemler (İsim-Fiiller) : • Her varlığın bir ismi olduğu gibi fiillerinde ismi vardır. Buna göre, isim-fiil fiilin adıdır. İşte fiilden türeyip isim gibi kullanılan bu fiilimsilere isim-fiil denir.

17. Fiillere getirilen “-mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş” ekleriyle türeyen ve eylem adı olarak kullanılan sözcüklerdir. MA – IŞ -MAK

18. Ör: Oraya gitmek ve bir süre dinlenmekistiyorum. • Ders çalışmayı ve kitap okumayı seviyor. • Adamak kolay, ödemek zordur. • Şiir okuyuşumu çok beğendiler. • Sınıfa bakmayı unutma.

19. Görüş alanımız dışında kaldı. • Onun ayrılışı hepimizi üzdü. • Bir bakışa bir gülüşe aldandım. • Günde bir saat koşması gerekiyor. • Anlatılanlara inanmak istemiyor.

20. ÖNEMLİ:Olumsuzluk eki olan -me –ma ile • İsim-fiil eki olan karıştırılmamalıdır. • Olumsuzluk eki her zaman fiilimsi ekinden önce gelir. • Ör: Onu affetmemesi gerekirdi. • Sözlerime aldırmayışına ne demeli.

21. Bugün yaramazlık yapmamalısın. • Beni aramamasına üzüldüm. • Beni görmemek,anlamamak değildir.

22. Ad-Eylemlerin Özellikleri : “-mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş” eklerini alan sözcükler eylem anlamlarını yitirip varlık ya da nesne adı türetirse, ad-eylem olarak alınamazlar. Örnek : • Bakkaldan ekmekaldım. • Çocuklar dondurmayiyor. • Salondaki bağırışlar yüzünden kimse kimseyi duymuyor.

23. Annem güzel dolma yapar. • İşçiler kazma getirmemiş. • Karacaoğlan, koşmalarıyla ünlüdür. • Buralar fazla yağış alır. • Annem yemeğe arkadaşını çağırdı.

24. Babam güzel bir çakmak almış. • Yarım kilo kıyma istiyorum. • Bu paketleri danışmaya bırakın. • Fatih, bağlamayı güzel çalar. • Gözlerine sürme çekmiş.

25. İsim-fiiller, ad görevli sözcükler oldukları için çoğul eki ve ad durum ekleriyle çekime girer. Örnek : Çalışmalar, bakışlar, gülmeyi, okumaya, oturmamda, gülmesinden,

26. İsim-fiiller bir adla birleşerek ad tamlaması kurarlar. Bu tamlamada tamlayan ya da tamlanan sözcük olarak kullanılırlar. Ör: atların koşması, çalışmanın yararları, çocuğun gülüşü, okumanın kuralları, atışların birincisi,

27. Ad-eylemler, ek-eylem olarak yüklem görevinde kullanılabilir ve ad cümlesi kurabilirler. • Beni üzen ansızın gidişiydi.  (Ad cümlesidir.) • Ad-eylemler cümle içinde özne nesne ve dolaylı tümleç görevinde kullanılır. • Örnek : • Okumayı çok seviyorum. • Nesne • Artık çalışmaya başlayalım. •      Dolaylı Tümleç

28. Bir sözcüğün isim- fiil olup olmadığını anlamanın bir yolu da isim-fiil ekinden önce olumsuzluk eki olan “-me-ma”yı getirmektir. Eğer anlam bozulmuyorsa o sözcük isim-fiildir, anlam bozuluyorsa isimdir. ÖNEMLİ:

29. Ör: Gelirken üç ekmek al. Gelirken üç ekmemek al. (Bu cümlede anlam bozulduğuna göre isimdir.) Seninle anlaşmaya geldim. Haftaya dönmek üzere Yalova’ya gidecekler.

30. Sıfat-fiiller (Ortaçlar) : • Fiillerden türeyerek sıfat görevinde kullanılan sözcüklerdir. • An-ası-mez-ar • -dik-ecek-miş

31. Sabreden derviş muradına ermiş. • Görünen köy kılavuz istemez. • Her doğan gün yeni bir başlangıçtır. • Dayanılmaz bir çiledir bu. • Dönülmez akşamın ufkundayız. • Veren el alan elden üstündür.

32. Daha yaşanacak günler var. • Başıma gelmedik kaza kalmadı. • Burada tanıdık kimse yok. • Seninle görülecek bir hesabımız vardı. • O, bizim tanımış yazarlarımızdandır.

33. Gören gözün görmez oldu. • Akan su pislik tutmaz.      • Çekilmez adamı kim çekecek.  • Yapılacak işleri sırasıyla gözden geçirdi. • Yaşanası güzellikler, bizi bekliyordu.

34. O bildiktavrıyla şöyle bir gülümsedi.Çözülmüş testleri tek tek dosyaladı. Pişmiş aşa su katılmaz. Çözülmüş soruları tekrar çözün.

35. Sıfat-fiil ekleriyle kip ekleri karıştırılmamalıdır. • Filmin konusunu yaşanmış bir olay oluşturuyor. fiilimsi • Filmde aktarılan olaylar yaşanmış. • fiil

36. Onlarla görülecek bir hesabımız var. • fiilimsi • Bu hesap elbet bir gün görülecek. • fiil

37. Dönülmezakşamın ufkundayım, vakit çok geç. (sıfat-eylem) • Dönülmez bir daha bu sözden.  • (geniş zaman kipi) • Görür gözüm görmez oldu.         (sıfat eylem)      Görür, gözüm; söyler dilim.       (geniş zaman kipi)

38. Sıfat-Eylemler, kendilerinden sonra gelen adın yerini tutacak şekilde kullanılırlarsa, tür yönünden adlaşır ve adlaşmış sıfat oluştururlar. • Örnek : • Gelmeyen öğrenci var mı?   • Gelmeyen var mı? Adlaşmış Sıfat

39. Tekkeyi bekleyen derviş çorbayı içer. • Sıfat-fiil • Tekkeyi bekleyen çorbayı içer. • Adlaşmış Sıfat • Ağlayanın malı,gülene hayır etmez. • Gelen gideni aratır.

40. Oturanın yürüyene borcu vardır. • Atı alan Üsküdar’ı geçti. • Tahtaya çıkanlar, yerlerine oturdu. • Yeni binenler ayakta kalmıştı.

41. Eylemden-sıfat türeten bütün ekler, sıfat-eylem eki değildir. • Örnek : • Yırt-ıcı kuş sön-ük fenerler • Yor-gun insan          kes-ik el • Yan-ık ekmek kır-ık masa • Yırt-ık kumaş yık-ık ev

42. Sıfat görevinde kullanılmayan sıfat-fiiller de vardır. Bunlar yine sıfat-fiildir. • Aslında bu soruyu soracağınızı hiç ummuyordum. • Şairin Kadıköy’de yaşadığını duydum. • Seni arayan babanmış.

43. 3.ZARF-FİİL (BAĞ-FİİL-ULAÇ) Birleşik cümlelerde, iki cümleyi birbirine bağlayan fiillere getirilen bazı eklerle türeyen genellikle durum ve zaman zarfı görevinde kullanılan sözlerdir. Zarf-fiil ekleri şunlardır: • Durum ekleri: -erek-arak, -a-e, -ken -meksizin,-diği halde.

44. Ör: Giderek artıyor yanlızlığımız. • Ara vermeksizin okuyor. • Gülerek konuşmayınız. • Ahmet gülerek geldi. • Eve koşa koşa gitmiş. • Kaya, çalıştığı halde kazanamadı.

45. c) Zaman ekleri: Zaman bildirirler. -ınca,-r…mez,-inceye kadar,-eli,- eli beri,-dıkça,-eceği zaman,-dikten sonra… Eve gelince herkes sevinirdi. Babasını görür görmez seslendi. Sınavı kazanıncaya kadar çalıştı.

46. b) Bağlama ekleri: iki cümleyi bağlarlar. • Ekler: -ıp, -erek. • Ör: Onu örnek alıp çalışıyorum. • Oturup da konuşamadık seninle. • Arkadaşlarına atıp tutarak bir şey kazanamazsın. • Çalışıp kazandı.

47. Annem gideli beri uyuyamıyorum. • Çocuğu gördükçe üzülüyor. • Geleceği zaman haber ver. • Gelir gelmez bizi ara. • Onu görür görmez tanıdım. • Sen geleli neşesi arttı.

48. Yağmur yağalı dışarı çıkmadı. • Sıkıntılarını söyledikçe rahatlıyordu. • Yazıyı okur okumaz sinirlendi. • Gülünce gözlerinin içi gülüyor. • Sen gidince bak neler oldu. • Köye elektrik geleli yıllar oldu.

49. İbibikler öter ötmez ordayım. • Sütler kaymak tutar tutmaz ordayım. • Ağladıkça dağlarımız yeşerecek. • Zil çalınca dışarı çıktık. • Acıkınca kantine indik. • İçeri girer girmez bağırmaya başladı.

50. Etkinlikler...