PIERWSZY DZWONEK

1. PIERWSZY DZWONEK Program edukacyjny opracowany w ramach Ogólnopolskiej Kampanii Profilaktyki Zakażeń Meningokokowych „Nie! Dla meningokoków”

2. Kampania „Nie! Dla meningokoków” Inicjator i organizator działań Fundacja Aby żyć Partnerzy Państwowa Inspekcja Sanitarna Polskie Towarzystwo Pediatryczne Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Pediatrycznych Instytut Matki i Dziecka Rzecznik Praw Dziecka – Marek Michalak Związek Powiatów Polskich Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich

3. Eksperci Rada Ekspertów Kampanii Prof. dr hab. n. med. Waleria Hryniewicz Prof. dr hab. n. med. Ewa Bernatowska Prof. dr hab. n. med. Andrzej Radzikowski Dr hab. n. med. Leszek Szenborn Dr hab. n. med. Anna Skoczyńska Dr n. med. Hanna Czajka Dr n. med. Paweł Grzesiowski Dr n. med. Ryszard Konior Honorowy Patronat Prof. dr hab. n. med. Andrzej Zieliński

4. Meningokoki Meningokoki (Neisseria meningitidis) to groźne bakterie wywołujące niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka choroby. Najpoważniejsze z nich to sepsa (posocznica) i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, określane jako Inwazyjna Choroba Meningokokowa (IChM). Meningokoki na śluzówce jamy nosowo-gardłowej

5. Drogi zakażenia, nosicielstwo Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z osobą chorą lub bezobjawowym nosicielem • Przenoszenie meningokoków odbywa się podobnie, jak w przypadku wielu mniej groźnych infekcji: • • drogą kropelkową (podczas kaszlu lub kichania), • • przez kontakt bezpośredni (np. podczas pocałunku). Szacuje się, że u około 20-40% osób meningokoki bytują w jamie nosowo-gardłowej, nie powodując żadnych objawów ani dolegliwości. Co czwarty nastolatek może być bezobjawowym nosicielem

6. Grupy szczególnie narażone Na zakażenie meningokokami grupy C narażeni są wszyscy, niezależnie od płci czy wieku • Jednak Inwazyjna Choroba Meningokokowa największe zagrożenie stanowi dla: • dzieci w wieku od 2 miesięcy do 5 lat • młodzieży między 11. a 24. rokiem życia • osób z niedoborem odporności bez względu na wiek Zwiększone zagrożenie Inwazyjną Chorobą Meningokokową pojawia się w drugim półroczu życia i wzrasta w kolejnych latach.

7. Profilaktyka zakażeń meningokokowych Obecnie jedyną i najlepszą metodą zapobiegania zakażeniom meningokokowym grupy C są szczepienia ochronne Należy jednak pamiętać, że szczepienie nie chroni przed zakażeniem grupą B (jak dotąd nie opracowano takiej szczepionki). • Meningokoki przenoszą się drogą kropelkową, dlatego wśród metod zapobiegających zakażeniom tymi bakteriami istotną rolę odgrywają odpowiednie zachowania, takie jak: • przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej, zasłanianie ust podczas kichania, kaszlu • unikanie ryzykownych zachowań (picie z jednej butelki, dzielenie się kanapkami, słodyczami, palenie tego samego papierosa, używanie wspólnych sztućców) Szczepienie jest możliwe i celowe w każdym momencie życia

8. Kiedy i kogo szczepić • Zaleca się: • u niemowląt i małych dzieci szczepienie przeciw meningokokom • grupy C wykonać w ciągu pierwszych 18 miesięcy życia (1,5 roku) – wczesne rozpoczęcie szczepienia (w 2. – 6. miesiącu życia) zapewnia najlepszą ochronę; • u nieszczepionych wcześniej dzieci starszych i nastolatków • szczepienie przeciw meningokokom grupy C uzupełnić jak najszybciej. Szczepienie można wykonać w dowolnym momencie – należy wcześniej skonsultować je z lekarzem, najlepiej podczas najbliższej wizyty. Szczepienia przeciw meningokokom grupy C należą do szczepień zalecanych w polskim Programie Szczepień Ochronnych.

9. Konieczność edukacji

10. Idea programu edukacyjnego • Na zakażenie meningokokami narażeni są wszyscy, ale główne grupy ryzyka stanowią dzieci i młodzież w wieku 10-19 lat (szkoły podstawowe, gimnazja i licea) • Świadomość drogi zakażenia bakterią meningokoka oraz przebiegu Inwazyjnej Choroby Meningokokowej jest w polskim społeczeństwie bardzo niska • Meningokoki atakują każdego dnia: Statystycznie codziennie jedna osoba umiera w Polsce na meningokoki – dr n. med. Paweł Grzesiowski (spotkanie z dziennikarzami) • Konieczność edukacji osób z grup ryzyka (zachowania profilaktyczne) oraz rodziców (decyzja odnośnie szczepień, kształtowanie prawidłowych zachowań higienicznych dzieci) • Przebieg IChM to sepsa lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – o powodzeniu w walce z bakterią decydują godziny (tzw. „złota godzina sepsy”,) czasem minuty, stąd tak istotna jest immunoprofilaktyka • Lepiej zapobiegać niż leczyć KONIECZNOŚĆ EDUKACJI I DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH

11. Cele programu edukacyjnego • Uświadomienie uczniom, czym są meningokoki, jakie niosą ze sobą zagrożenia • Pokazanie uczniom dróg zakażenia meningokokami • Kształtowanie postaw i właściwych zachowań w grupie, dzięki którym można uniknąć zakażenia meningokokami (profilaktyka) • Uświadomienie uczniom i rodzicom, jak ważne jest szczepienie • Utrwalenie podstawowych zachowań profilaktycznych • Aktywizowanie do działań: uświadamianie kolegów, przestrzeganie zasad higieny • Dotarcie do rodziców i nauczycieli – osoby decydujące o szczepieniach Szczególny nacisk na realizację programu w miejscowościach/województwach, w których były przypadki zachorowań z powodu meningokoków.

12. Adresaci programu SZKOŁY PODSTAWOWE GIMNAZJA i LICEA Uczniowie klas I-III i I-II Uczniowie klas IV-VI Nauczyciele i wychowawcy Rodzice i opiekunowie

13. Dlaczego tacy adresaci? UCZNIOWIE • Wiek wzmożonych zachorowań i infekcji z uwagi na: • zmiany hormonalne w organizmie młodych ludzi • tryb życia – wzmożone kontakty społeczne (pierwsze przyjaźnie, dyskoteki, dzielenie • się kanapkami, wyjazdy na kolonie i obozy) • wejście do nowej grupy (zmiana szkoły) NAUCZYCIELE • Bezpośredni kontakt zarówno z uczniami, jak i rodzicami: • wpływają na postawy uczniów (profilaktyka nieswoista – prawidłowe zachowania) • sygnalizują rodzicom możliwe zagrożenia oraz najkorzystniejsze rozwiązania RODZICE • Podejmują decyzje: • odnośnie profilaktyki szczepiennej (w Polsce temat łączony niestety wyłącznie z dziećmi • w wieku niemowlęcym i przedszkolnym – Kalendarz Obowiązkowych Szczepień Ochronnych) • uczestniczą w spotkaniach z nauczycielem (możliwość edukacji)

14. Zaangażowanie autorytetów Temat podjęty przez instytucje zajmujące się problematyką zdrowia – partnerzy merytoryczni Kampanii Opieka merytoryczna eksperta w dziedzinie zdrowia – autor merytoryczny Zaangażowanie metodyka specjalizującego się w opracowywaniu materiałów dot. problematyki zdrowotnej dla określonej grupy wiekowej adresatów INSTYTUCJE AUTORYTET METODYK

15. Instytucje – wiarygodność programu ORGANIZATOR Fundacja Aby żyć PARTNERZY PATRONAT HONOROWY Poparcia Kampanii udzielił Konsultant Krajowy ds. Epidemiologii z Państwowego Zakładu Higieny Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, prof. dr hab. n. med. Andrzej Zieliński.

16. Kuratoria oświaty - patronaty • Honorowego patronatu programowi edukacyjnemu Pierwszy dzwonek udzieliły kuratoria oświaty czterech województw: • Podkarpackie • Wielkopolskie • Lubuskie • Śląskie

17. Autorytet naukowy programu Dr n. med. Ewa Talarek • lekarz pediatra z doświadczeniem w dziedzinie chorób zakaźnych wieku dziecięcego • asystentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego • autorka artykułów naukowych poświęconych chorobom zakaźnym i szczepieniom Autorka Poradnika dla nauczyciela – kompendium wiedzy na temat zakażeń meningokokowych, które pozwala przygotować się pedagogowi do zajęć tematycznych

18. Wiedza programowa • Inwazyjna Choroba Meningokokowa • Czym jest IChM? • Epidemiologia • Co to są meningokoki, jak dochodzi do zakażenia i kto jest na nie narażony? • Obraz kliniczny • Przebieg zakażenia i jego najczęstsze objawy: zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych i sepsa • Leczenie • Chemioprofilaktyka – antybiotyki podawane dożylnie • Immunoprofilaktyka • Szczepienia ochronne, grupy ryzyka i zalecany wiek szczepienia • Profilaktyka nieswoista • Jak unikać zakażeń meningokokami – higieniczne zachowania profilaktyczne Kompendium wiedzy dla nauczyciela przygotowuje go do przeprowadzenia zajęć

19. Metodyk programu Mgr Gabriela Gajewska • nauczyciel dyplomowany Kolegium Nauczycielskiego w Warszawie • ekspert MEN do spraw awansu zawodowego • wykładowca w studium pedagogicznym • autorka fachowych artykułów oraz książek edukacyjnych dla uczniów Autorka Scenariuszy zajęć lekcyjnych – konspekty wskazujące nauczycielowi przebieg lekcji i sposoby aktywizacji uczniów

20. Zdaniem metodyka • Najlepszym sposobem zachowania zdrowia jest troska o nie, zatem przestrzeganie zasad prawidłowego żywienia, czynnego wypoczynku i szczepień ochronnych. • Osobami odpowiedzialnymi za zdrowie są nie tylko lekarze i rodzice, ale również każdy młody człowiek osobiście. • Treści zajęć wynikają z podstawy programowej i mogą być realizowane na lekcjach przyrody, biologii czy godzinie wychowawczej. Mają przede wszystkim na celu zmianę zachowań młodzieży, tak popularnego użyczania koledze tzw. gryza czy łyka, czyli podjadania od przyjaciół napoczętych już kanapek lub picia ze wspólnej butelki. • Wspólne oglądanie filmów czy prowadzenie w domu rozmów rodziców z dziećmi, z pewnością będzie sprzyjało kształtowaniu nawyków zdrowotnych i przypominało o wizytach u lekarza w celu sprawdzenia stanu zdrowia i wykonania w odpowiednim czasie zalecanych szczepień, bo chronią one przed ciężkimi i niebezpiecznymi chorobami nie tylko niemowlęta, dzieci w wieku szkolnym, ale również młodzież kończącą szkoły ponadpodstawowe.

21. Wiedza programowa w praktyce Mądre zachowanie – zdrowie w dobrym stanie • Doświadczenie – uwaga bakterie! • Jesteś na dyskotece, oglądasz film w kinie - lot mydlanych baniek • Karty pracy indywidualnej – prawda czy fałsz? • Chusteczkę do nosa pożyczaj tylko najlepszemu koledze • Gdy jesteś osłabiony nie chodź na wycieczki, do kina, do dyskoteki • Nie lekceważ objawów chorobowych, gorączki lub spadku temperatury ciała, bólów • stawów, nudności, zgłoś się szybko do lekarza • Scenki rodzajowe • W gabinecie lekarskim – rola lekarza, rola pacjenta • W domu rodzinnym – rola rodzica, rola lekarza • Na urodzinach u kolegi – rola uczestników urodzinowego przyjęcia • Film edukacyjny – oglądanie wspólnie z rodzicami • Szczera rozmowa – dyskusja na temat przedstawionych zagadnień Szkoły podstawowe

22. Wiedza programowa w praktyce Zdrowie to profilaktyka i szczepienia ochronne • Ulotka informacyjna • Dyskusja na temat informacji dot. meningokoków • Film edukacyjny • Dyskusja na temat sytuacji przedstawionych w filmie • Karta pracy grupowej • Plakat problemowy i komentarz do zawartej w nim merytoryki z punktu widzenia nauczyciela, ucznia, przyjaciela, lekarza i rodzica Gimnazja i licea

23. Bezpłatny pakiet edukacyjny Poradnik i scenariusze zajęć • Poradnik dla nauczyciela • Kompendium wiedzy na temat Inwazyjnej Choroby Meningokokowej • Scenariusze zajęć lekcyjnych • Integralna część Poradnika – propozycja wykorzystania tematu w praktyce: • Scenariusz dla szkoły podstawowej • Scenariusz dla szkół gimnazjalnych i liceów

24. Bezpłatny pakiet edukacyjny Ulotki informacyjno-edukacyjne • Materiał edukacyjny dla ucznia • „Wyciąg” najważniejszych informacji dla rodzica • Narzędzie pracy podczas zajęć lekcyjnych – informacje, dyskusja z nauczycielem podczas lekcji • Informacja dla rodziców – przekazana przez nauczyciela podczas wywiadówki lub przez dziecko po realizacji zajęć • Profilowane pod kątem adresata: • dzieci młodsze, • młodzież gimnazjalna i licealna

25. Bezpłatny pakiet edukacyjny Plakat • Materiał dla każdej klasy • Do zawieszenia w klasie lub na tablicy w holu • Zawiera główne założenia kampanii – hasło, logo, partnerów, adres strony www

26. Bezpłatny pakiet edukacyjny Filmy edukacyjne • Forma dodatkowej aktywizacji uczniów podczas zajęć – jeden z etapów lekcji to dyskusja uczniów i nauczyciela na temat zagadnień przedstawionych w filmie • Zaangażowanie w problematykę rodziców – wspólne oglądanie filmu w domu, rozmowa dzieci i rodziców – film do pobrania ze strony internetowej (zakładka dla szkół) • Dwie wersje narracji filmowej: • dla szkół podstawowych • dla gimnazjów i liceów

27. Platforma www Zakładka dla szkół • Zakładka poświęcona programowi edukacyjnemu • Możliwość pobrania wersji elektronicznej wszystkich materiałów pakietu edukacyjnego • Umożliwia realizację programu każdej szkole, która ma dostęp do sieci internetowej

28. Ewaluacja programu Ankieta ewaluacyjna Nauczyciele realizujący zajęcia programowe dokonują oceny programu – wypełniają ankietę ewaluacyjną i odsyłają ją do koordynatora. Certyfikat potwierdzający realizację programu – dodatkowa zachęta dla nauczyciela do odesłania ankiety. Opinie nauczycieli pozwalają na dokonanie ewentualnej korekty wskazanych przez nich elementów pakietu programowego.

29. Koordynator programu Multi Communications • Agencja Public Relations specjalizująca się w działaniach edukacyjnych do szkół. • Autor i koordynator programów edukacyjnych: • Jem kolorowo! • Smak zdrowia • Każdy uczeń wie, co robić z ZSEE • Stres pod kontrolą • Akademia Wychowania Słonecznego • Domestos. Tu byłem Kontakt do zespołu koordynującego projekt: Beata Borzyszkowska beata.borzyszkowska@multipr.pl, tel. 604 592 656 Olga Witkowska olga.witkowska@multipr.pl, tel. 668 841 362 Monika Urbaniak monika.urbaniak@multipr.pl, tel. 604 089 925

30. Dziękujemy