Download
1 / 23
230 likes | 710 Views
MADDE DÖNGÜLERİ. Madde Döngüleri. Tüm canlılar dünyanın yüzeyinde ya da yüzeye çok yakın ince bir toprak katmanında yaşarlar ve güneş enerjisinin dışındaki gereksinimlerini bu katmanın içerdiği kaynaklardan karşılar.
E N D
Madde Döngüleri Tüm canlılar dünyanın yüzeyinde ya da yüzeye çok yakın ince bir toprak katmanında yaşarlar ve güneş enerjisinin dışındaki gereksinimlerini bu katmanın içerdiği kaynaklardan karşılar. Eğer yaşamın sürmesi için gerekli olan su, oksijen ve diğer maddeler sadece bir tek kez kullanılsaydı, şimdiye kadar hepsi çoktan tükenmiş olurdu.
Madde Döngüleri Doğanın tüm işlevlerinin çevrimler halinde düzenlenmiş olması bu işlevlerin sonsuza dek yinelenmesini sağlamaktır. Hava, su, toprak, bitkiler ve hayvanlar arasında sürekli bir alışveriş olması yeryüzünün tüm zenginliklerinin tekrar tekrar kullanılabilmesine ve böylelikle yaşamın sürmesine olanak verir.
Su Döngüsü Yeryüzündeki suların buharlaşarak bulutu oluşturması ve sonra da yağış halinde yeryüzüne dönmesi olayına suyun döngüsü denir.
Ağaçlar, terleme yoluyla havayı nemlendirir. Eğer ormanları tahrip edersek, havanın nemi ve yağış azalır. Yörenin iklimi sertleşir. • Denizlerin yüzeyine yayılan petrol tabakası suyun buharlaşmasını engeller. Bu nedenle su döngüsündeki denge bozulur. Olumsuzluklar başlar.
Bunları Biliyor Muydunuz? Araştırmalarda, terleme ve buharlaşma yoluyla her büyük ağacın yaklaşık 5 tane 10.000 wattlık hava soğutucusuna eş değer bir soğutucu etki yaptığı hesaplanmış. Bu olay bir ormanın içini çevresinden ortalama 10C kadar daha serin tutuyor.
Karbon ve Oksijen Döngüsü • Üretici bitkiler, havadan aldığı CO2’i fotosentezle işleyerek bol karbonlu besinler haline dönüştürür. Bu arada oksijeni atmosfere verir. • Bitkiler ürettikleriyle, besin zincirindeki tüketicilere besin kaynağı olurlar. Böylece bol karbonlu besinler ve oksijen tüketicilerce alınır.
Karbon ve Oksijen Döngüsü • Tüketiciler besinleri oksijen ile yakarak solunum sonucunda karbonu CO2 şeklinde atarlar. • Havadaki CO2 tekrar üreticiler tarafından kullanılır. • Ayrıca karbon içeren ölü maddeler ve atıklar, ayrıştırıcılar tarafından besin olarak kullanıldıktan sonra CO2 gazı şeklinde atılırlar. Böylece CO2 ve oksijen döngüsü tamamlanmış olur.
Petrol, kömür ve doğal gazın aşırı derecede kullanılması, havadaki karbondioksit oranını artırarak, oksijen oranını azaltmaktadır. Bu, hem hava kirliliğine hem de asit yağmurlarına yol açmaktadır. • Atmosferde biriken CO2, sera etkisi yaparak dünyamızın normalden fazla ısınmasına neden olur.
CO2 düzeyinin daha da yükselmesi, ancak yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelinmesi ve enerjinin daha etkin biçimde kullanılması ile önlenebilir.
Azot Döngüsü Azot (N2), • yaşam için gerekli bir öğe ve canlıların her hücresinde bulunur; • canlıların temel yapı maddesi olan proteinlerin yapısına katılır; • proteinler aracılığıyla edinilir; • kokusuz ve renksiz bir gazdır; • soluduğunuz havanın %78’ini oluşturur. Havadaki azot moleküllerinin canlılara yararı yok. Bu atomlar öyle sıkı sıkıya birbirine tutunmuş ki başka herhangi bir şeyle kolaylıkla tepkimeye girmiyorlar.
Yıldırım ve şimşek gibi doğa olayları, toprağa azot bağlanmasında etkilidir. • Hayvanların atıklarındaki azotlu bileşikler ayrıştırıcılar tarafından parçalanır, ayrıştırılır ve toprağın yapısına katılır. Ayrıştırıcılar sayesinde ölü bitki ve hayvanların yapısındaki proteinlerden azot gazı elde edilir. • Topraktaki azotlu bileşikleri ise, bitkiler alıp fotosenteze katar. Bu şekilde azot besin zincirine katılmış olur. • Fasulye, bakla gibi bazı bitkilerin (baklagillerin) köklerinde yumrular, bu yumruların içinde de havanın azotundan yararlanan bakteriler vardır.
Çiftçiler, binlerce yıldır toprağa azotça zengin gübre ekerler. • Bağlı azot, toprağa bırakıldıktan sonra, bir kısmı bitkilerce ve bitkileri yiyen canlılarca alınır. Bir kısmı yüzeydeki ya da yer altındaki sularla taşınır. Böylece, nereye, niçin uygularsak uygulayalım, küresel ekosisteme sürekli bağlı azot ekliyoruz.
Bunları Biliyor Muydunuz? • Çiftçiler, yüzyıllardır kullanılamaz hale gelmiş tarlaları yeniden canlandırmanın yolunun buralara baklagil ekmek olduğunu biliyorlardı. Böylece azot toprağa geri dönüyordu. • Bugün, baklagiller küresel ekosisteme her yıl 40 milyon ton civarında bağlı azot ekler.
Sanayi tesislerinin fazla olduğu yerlerde petrol ve kömür gibi fosil yakıtların çok kullanılmaları sonucu havada azot dioksit birikir. Havada biriken azot dioksit de asit yağmurlarına neden olur. • Ülkemizde yaz aylarında çıkan ya da çıkartılan orman yangınları da havada karbondioksit ve azot dioksidin birikmesine neden olur.
