Potop szwedzki – problem zdrady

1. Potop szwedzki – problem zdrady

2. Potop szwedzki 1655-1660 Podtrzymywanie pretensji do korony szwedzkiej przez Jana II Kazimierza stało się pretekstem do kolejnego najazdu Szwedów na Polskę (1655), zwanego potopem szwedzkim, który rozpoczął wojnę północną 1655-1660.

3. Rzeczpospolita w drugiej połowie XVII wieku

4. Sytuacja w państwie Rzeczpospolita znajduje się w trudnej sytuacji ze względu na wcześniejsze już prowadzenia walk zbrojnych z : • Kozakami, • Rosją, • Turcją Gdy Szwedzi najeżdżają na Polskę jest ona wyczerpana i osłabiona militarnie. Szwedzi wykorzystali trudności Polski i dążyli do zajęcia Kurlandii i Prus – absolutne panowanie nad Bałtykiem.

5. Zdrajcy ojczyzny Wśród Polaków znaleźli się tacy, którzy bez walki pozwolili Szwedom zająć ziemie polskie. Mieli oni w tym swój własny interes. Najczęściej była to chęć wzbogacenia się, przejęcia władzy bądź zemsty. Do wyżej wspomnianych należeli m.in.: -Krzysztof Opaliński, -A. K Grudziński, -Hieronim Radziejowski, -Janusz Radziwiłł, -Bogusław Radziwiłł

6. Krzysztof Opaliński Wojewoda poznański; stał na czele pospolitego ruszenia szlachty poznańskiej, które to 25 lipca 1655 roku pod Ujściem, zamiast bronić przeprawy przez Noteć, poddało się bez walki wojskom szwedzkim, dowodzonym przez A. Wittenberga.

7. Autor znanego i wielokrotnie wznawianego w XVII w. zbioru „Satyry”, albo „Przestrogi do naprawy rządu i obyczajów w Polszcze należące” (1650). Znany był z prywaty i politycznego awanturnictwa, poddając Szwedom Wielkopolskę, okrył się niesławą. Jego dzieło wskazuje na to, że był on przeciwny polityce panującej w kraju. Opaliński na łożu śmierci

8. KRZYSZTOF OPALIŃSKI wraz z wojewodą kaliskim A. K. GRUDZIŃSKIM, za namową H. RADZIEJOWSKIEGO poddali się na Wielkopolsce otwierając Szwedom drogę w głąb kraju. Wszyscy trzej zdrajcy przyczynili się do zajęcia przez Szwedów ziem polskich, czyli do potopu szwedzkiego.

9. Warunki układu kapitulacyjnego pod Ujściem z dnia 25 VII 1655 roku Warunki układu kapitulacyjnego zawartego między marszałkiem polnym hrabią Arvidem von Wittenberg a podkanclerzym koronnym Hieronimem Radziejowskim, wojewodą poznańskim Krzysztofem Opalińskim i wojewodą kaliskim Andrzejem Karolem Grudzińskim.

10. Hieronim Radziejowski Od 1650 roku podkanclerzy koronny. W 1648 brał udział w bitwie pod Piławcami. W 1651, po zwycięskiej bitwie pod Beresteczkiem, wraz z K. Opalińskim stanął na czele rokoszu szlacheckiego pospolitego ruszenia, który doprowadził do zaprzestania dalszych walk z B. Chmielnickim.

11. W 1652 skazany za obrazę majestatu królewskiego na śmierć, uciekł do Wiednia, następnie do Szwecji. Stał się wrogiem Polski i króla Jana II Kazimierza. Spiskował wraz z królową Krystynąi Karolem X Gustawem, władcami Szwecji, oraz B. Chmielnickim przeciw Polsce. W 1655 wkroczył z armią A. Wittenberga do Wielkopolski, gdzie udało mu się skłonić pospolite ruszenie pod Ujściemdo przejścia na stronę szwedzką.

12. W obliczu klęski króla Szwecji usiłował przejść na stronę polską, został jednakże uwięziony na zamku Örebro. W 1662, po uzyskaniu zniesienia infamii, powrócił do Polski. Zmarł w Adrianopolu, jako poseł króla polskiego do sułtana.

13. RADZIEJOWSKI, jak również OPALIŃSKI i GRUDZIŃSKI kierowali się dobrem własnym. Uważali, że Polska i tak stoi po przegranej stronie, więc warto się wkupić w łaski Karola Gustawa. Wiedzieli, że czeka ich za to wynagrodzenie ze strony króla szwedzkiego. RADZIEJOWSKI kierował się również chęcią zemsty za wygnanie z kraju.

14. Janusz Radziwiłł -książę (1612-1655), od 1653 wojewoda wileński, od 1654 hetman wielki litewski. Przywódca najpotężniejszego, radziwiłłowskiego ugrupowania na Litwie. 1633-1634 prowadził walki z Moskwą zakończone klęską pod Szepielewiczami. 1651 roku podczas wojen polsko-kozackich zajął Kijów. W 1654 roku w kolejnej wojnie z Moskwą odniósł zwycięstwo pod Szkłowem.

15. Przyczyny i przejawy radziwiłłowskiej zdrady • Podczas sejmu elekcyjnego (1648) Radziwiłł był zwolennikiem J. Rakoczego (księcia Siedmiogrodu), przeciwnikiem Jana II Kazimierza (króla Polski), do którego zawsze żywił niechęć. • Za jego namową poseł W. Siciński sprzeciwił się przedłużeniu sejmu w 1652, wprowadzając zasadę liberum veto. • Przeciwnik ugody białocerkiewskiej, w której król oddał ziemię kijowską Kozaków. Wcześniej natomiast w roku 1651 Radziwiłł zajął Kijów. • Gdy Szwedzi zajęli Wilno, słusznie obwiniał Jana Kazimierza o nieprzygotowanie Rzeczypospolitej do obrony

16. Radziwiłł jedyny ratunek dla Litwy widział w zerwaniu unii z Polską i stworzeniu księstwa, rządzonego przez Radziwiłłów pod protekcją Szwecji. Zrywając jednocześnie unie lubelska, zawarł układ z Karolem X Gustawem w Kiejdanach, który to uznawał protektorat Szwecji nad Litwą. Został okrzyknięty zdrajcą narodowym.

17. Władca Szwecji- Karol X Gustaw

18. Januszowi Radziwiłłowi nie udało się jednak doprowadzić Litwy do niepodległości, jak utrzymywał, gdyż ciężko chory zmarł w oblężonym Tykocinie, tuż przed jego zdobyciem przez oddziały, którymi dowodził Paweł Sapieha. Kościół nad Narwią w Tykocinie

19. 8 września 1655 skapitulowała Warszawa, 19 października Kraków. Magnateria i szlachta polska niemal w całości przeszła do obozu zwycięskiego Karola X Gustawa. Jan II Kazimierz z dworem i grupą wiernych magnatów schronił się na Śląsku. Jan Kazimierz

20. Utrata lennika Od Polski odwrócił się także Fryderyk Wilhelm, książę pruski i elektor brandenburski, który zawarł traktat z Karolem X Gustawem w Królewcu 17 stycznia 1656. Na mocy jego postanowień elektor brandenburski zrywał związki lenne z Polską i przechodził do obozu szwedzkiego jako lennik Karola X Gustawa. Coraz więcej osób odwraca się od Polski widząc jej słabą pozycję bojową. <w tle Karol X Gustaw>

21. Plan rozbioru Polski Gdy przychylna Rzeczpospolitej Rosja zawarła rozejm z Brandenburgią to Karol X Gustaw uznał, iż utrzymanie zdobyczy w Polsce przekracza jego możliwości. W tej sytuacji próbował doprowadzić do rozbioru Rzeczypospolitej.

22. Do akcji mającej na celu realizację tego zamierzenia wciągnął: • elektora Brandenburgii, • księcia siedmiogrodzkiego Jerzego Rakoczego, • Przywódcę KozakówChmielnickiego, • Bogusława Radziwiłła, który był bratem stryjecznym Janusz Radziwiłła.

23. Bogusław Radziwiłł Tak jak jego brat stryjeczny, był herby Trąby

24. Pierwszy w dziejach układ o rozbiorze Polski zawarto 6 grudnia 1656 w Radnot w Siedmiogrodzie. Nie został on jednak nigdy zrealizowany, gdyż do wojny przeciw Szwecji przystąpiły Austria i Dania, a sojusznik Karola X Gustawa Jerzy Rakoczy został sromotnie pobity w czasie odwrotu z łupieskiej wyprawy do Polski (1657).

25. ZDRADA • Oczywiste jest, że gdyby nie zdrajcy to kraj miał by większą gwarancję wygranej, • Każdy zdrajca odnosił jakieś korzyści ze swojej hańby- osobiste lub materialne, • Zdrada towarzyszyła prawie wszystkim ważnym wydarzeniom w dziejach historii i nadal będzie towarzyszyć!

26. KONIEC