Łamanie publikacji

1. Łamanie publikacji Terminologia

2. Typograficzny system miar (1) • Typograficzny system miar to metody mierzenia zachowane w drukarstwie • System Bertholda – obowiązujący w Polsce system metryczny wg którego oblicza się materiał drukarski, taki jak np. fonty i linie. • Punkt typograficzny – podstawowa jednostka normalnego systemu miar typograficznych • 1 pkt = 0,376 mm (w Polsce) • 1 pkt = 1/72’’ (1 cal = 25,4 mm) (angloameryk.) • Cycero – jednostka równa 12 punktom typograficznym • Kwadrat – jednostka równa 4 cycero

3. Szpalta, łam, akapit • Szpalta – nieprzełamany skład tekstu o dowolnej liczbie wierszy – w wyniku łamania ze szpalty mogą być tworzone łamy lub kolumn • Łam – liczba wierszy składu tekstowego, dostosowana do długości (wysokości) kolumny • Akapit – układ wierszy zakończony znakiem nowej linii

4. Kolumna • Kolumna – przełamany skład tekstowy, odpowiadający jednej stronnicy • Skład jednołamowy i kolumna jednołamowa- szerokość kolumny pokrywa się z szerokością łamu • Kolumna wielołamowa – szerokość kolumny stanowi wielokrotność szerokości łamu • Kolumna spuszczona – kolumna, w której od góry pozostawiono niezadrukowane miejsce (ok. ¼ wysokości) • Kolumny rozkładowe – kolumny odpowiadające położonym obok siebie stronnicom, parzystej i nieparzystej

5. Linia bazowa pisma ACcĆćfGQgXabdxq • Linia bazowa pisma – linia na której oparte są litery tekstowe typu a, o, u, x oraz wersaliki: A, C, D, itd. Linia górna pisma Linia bazowa pisma Linia dolna pisma

6. Czasami jest stosowana zmiana odstępu pomiędzy liniami bazowymi (wierszami) w akapicie. Na przykład 14 na 18 pkt (14/18 pkt) oznacza 14-punktowe pismo na 18-punktowej interlinii. Interlinia 14/18pkt Stopień pisma, interlinia • Stopień pisma – wysokość liter mierzona między górną a dolną linią pisma ACcĆćfGQgXabdxq Stopień pisma • Interlinia – odległość między dwiema liniami bazowymi pisma sąsiednich wierszy w akapicie

7. Zasadnicza część litery ACcĆćfGQgXabdxq Linia górna pisma Linia środkowa pisma Linia bazowa pisma Linia dolna pisma • Zasadnicza cześć litery – odległość między linią bazową a linią środkową pisma

8. Litery z wydłużeniami i akcentami • Wydłużenie górne np. liter f, k, h oraz wydłużenie dolne np. liter g, j, y wyznaczają linie wydłużeń górnych i dolnych AąĆćFfbhOgęń Linia górna pisma Linia wydłużeń górnych Linia wydłużeń dolnych Linia dolna pisma • Akcenty znaków – wyznaczane przez linie akcentów, np. w ą, ę, ć. Linia górna pisma AąĆćFfbhOgęń Linia akcentów górnych Linia akcentów dolnych Linia dolna pisma

9. Strony niosące znaku ń Strona niosąca znaku Strona niosąca znaku • Strona niosąca znaku – lewy lub prawy odstęp krawędzi znaku od krawędzi zamkniętej płaszczyzny na której umieszczony jest znak

10. Tracking (śledzenie) • regulowanie świateł między literowych; • algorytm dostosowywania odstępów (normalny, ściśnięty, rozspacjowany) między znakami przy zachowaniu rozmiarów znaków:

11. Kerning i ligatury • Kerning (podsuwanie) to dostosowywanie światła polegające na tym, że jedna część litery jest umieszczona w stronie niosącej sąsiadującej litery • Kerning jest stosowany do wyrównywania odległości między wybranymi parami liter przy dużych rozmiarach tych liter • Ligatury to połączenia pewnych liter, ich zgrupowanie w pojedynczy znak tak, aby zmniejszyć pojawiający się między nimi niepotrzebny odstęp.

12. Justunek • Justunek – materiał zecerski, służący do wypełniania tych części w składzie, które nie mają dawać odbitki w druku: • Spacja – justunek o stopniu odpowiadającym stopniowi pisma danego składu i o szerokości mniejszej od połowy stopnia tego tekstu • Półfiret – justunek o stopniu odpowiadającym stopniowi pisma danego składu i szerokości równej jego połowie • Firet – justunek o stopniu odpowiadającym stopniowi pisma danego składu i szerokości równej jego stopniowi

13. Nazewnictwo stopni pisma • 6 pkt – nonparel • 7 pkt – kolonel • 8 pkt – petit • 10 pkt – garmond • 12 pkt – cycero • 14 pkt – średnian • 16 pkt – tercja • 36 pkt – konkordans • 48 pkt - kwadrat

14. Pagina • Pagina – część kolumny zawierająca numer stronnicy • Żywa pagina – część kolumny ze zmiennym tekstem (np. tytułem rozdziału) i nie musi zawierać numeru stronnicy.

15. Łamanie publikacji Zasady łamania tekstu

16. Ustawianie wcięć akapitowych • Wielkość wcięcia akapitowego przy składzie o szerokości 6 kwadratów wynosi jeden firet; przy składzie powyżej 6 kwadratów – 1,5 fireta

17. Rozbijanie akapitu na szerokość kolumny • Jeżeli końcowy wiersz akapitu jest krótszy od pełnego wiersza o mniej niż jeden firet, to należy go rozbić na pełną szerokość kolumny.

18. Gubienie „wiszącej” końcówki • Jeżeli ostatni wiersz akapitu nie równa się co najmniej dwukrotnej szerokości wcięcia akapitowego, to taką „wiszącą” końcówkę należy zgubić w wierszach poprzednich

19. Odległość między wyrazami • Normalna odległość między wyrazami powinna wynosić 1/2 firetu i nie powinna być mniejsza niż 1/4 firetu i większa niż 1,5 firetu • W składzie nie można dopuścić do tworzenia tzw. „korytarzy bieli” – zarówno w kierunku pionowym, jaki i po przekątnej

20. Przenoszenie liter i dzielenie wyrazów • Na końcu wiersza nie należy zawieszać pojedynczych liter (np. i, a, w, z), mimo że są one wyrazami, • Nie należy przenosić do drugiego wiersza dwóch liter wyrazu czteroliterowego, np. wo-da, ko-ło, oraz dwóch liter wyrazów, których końcowa sylaba składa się z dwóch cienkich liter, np. karuze-li, niedzie-li • Grupy cyfr (powyżej czterech) oddziela się spacją z wyjątkiem ułamków dziesiętnych, lat i numerów

21. Oddzielanie wyrazów • Znaki ułamków, wykładników potęg, procentów, minut, stopni itp. stawia się po liczbach bez odstępu • Przy wyrazach dwuczłonowych stawia się dywiz (krótką kreskę), a nie pauzę, dywizu nie oddziela się spacjami • Tekstu złożonego kursywą nie spacjuje się • W tytułach nie należy dzielić wyrazów • Przy składzie tytułów wersalikami odstępy należy wyrównywać ręcznie za pomocą kerningu

22. Wyliczenia i wynumerowania • Przy składaniu wyliczeń za cyframi stawia się kropki, po których zdanie należy rozpoczynać dużą literą • Po wyliczeniach wyróżnionych literami stosuje się nawiasy, po których zdanie rozpoczyna się małą literą