Hernieuwbaar gas in de toekomstige G-gassamenstelling Den Haag, 13 oktober 2011

1. Hernieuwbaar gas in de toekomstige G-gassamenstellingDen Haag, 13 oktober 2011 Vereniging Groen Gas Producenten Micha Sanders, voorzitter

2. Vereniging Groen Gas Producenten • Branche organisatie voor ondernemingen die Groen Gas (gaan) produceren • Groen Gas = gas wat uit hernieuwbare bronnen komt en commercieel of technisch aardgas kan vervangen • Leden: (Vertegenwoordigen nagenoeg alle productie in 2011) afkomstig o.a. uit: agrarische sector, industrie en afvalbranche • Missie: belangenbehartiging en bevordering van goede marktomstandigheden en randvoorwaarden voor haar leden. • Opgericht mei 2011, bezig met verdere profilering naar alle ‘stakeholders’. Toegetreden tot het GEN.

3. Vereniging Groen Gas Producenten Hernieuwbaar gas in de toekomstige G-gassamenstelling • Historisch kader • Karakteristiek Groen Gas • Praktijk ervaring met Groen Gas • Ambitie verduurzaming gashuishouding Nederland • Entry- versus exit-specificaties • Meetbare eenheden voor kwaliteit • Hernieuwbaar gas inpasbaar binnen bandbreedte G-gas • Samenstelling, veiligheid en duurzaamheid • Taken en verantwoordelijkheden in het veld • Conclusie

4. Vereniging Groen Gas Producenten Historisch kader • Vanaf 1900 grootschalige ontwikkeling ‘stadsgas’ netten • 50 jaar geleden transitie naar ‘Slochteren kwaliteit’ met landelijk net • 25 jaar geleden eerste Groen Gas projecten gestart • Ondernemingen van voormalige gasbedrijven en afvalbedrijven • Groen Gas goed maakbaar binnen bandbreedte G-gas bij invoeding in regionale gasnetten 4 bar en 8 bar. • Jaren ervaring “gasbronnen” stortgas, vergistergas en RWZI-gas • Tijdens MEP periode alleen stimulering ‘verstromen’ • Tot 2006 totale stilstand Groen Gas in NL, kennis en ervaring bij gasbedrijven (nu Netwerkbedrijven) lijkt verwaterd!

5. Vereniging Groen Gas Producenten Karakteristiek Groen Gas • Samenstelling mengsel CH4 en inert CO2 / N2. • Bijna nihil hogere koolwaterstoffen of verbindingen daarvan. • Sporen elementen >0% zoals CO, H2, H2S of siloxaan • Kwaliteit geregeld door ‘afwobben’ CO2 tot midden in Wobbe band • Gebruikseigenschappen gelijk aan “Slochteren gaskwaliteit” • Laag klopgetal, laag propaangetal, hoog methaangetal. • Normaal afgestelde branders met Groen Gas lagere NOx lagere CO • Calorische waarde rond “Slochteren norm” (35.17MJ/Nm³ UHV) • Kwaliteit lange termijn stabieler dan mengsels fossiel gas Kwaliteit fossiel gas is bron afhankelijk Groen Gas heeft kwaliteitsregeling

6. Vereniging Groen Gas Producenten Praktijk ervaring met Groen Gas Bewezen product • Start na gedegen onderzoek naar veiligheidsrisico’s en normen door het VEG gasinstituut, jaren lang intensieve monitoring gaskwaliteit • Na 20 jaar Groen Gas productie materialen installaties, appendages en leidingen onderzocht plus onderzoek voorkomen micro organismen (RIVM). Geen aanleiding voor adviezen over aanvullende beheersmaatregelen. Bewezen techniek • Productie technieken: PSA / Water-wassing / Chemische-wassing / Membranen zijn ruimschoots bewezen in de praktijk in Nederland en daar buiten.

7. Vereniging Groen Gas Producenten Ambitie verduurzaming gashuishouding Nederland • Horizon tot 2014 naar 2020 en verder richting 2050 • “Groen Gas Green Deal” ambities: - In 2014: Vergisting 300 miljoen Nm³, daarna tot 750 miljoen Nm³ - Na 2020: 1,5-2,0 miljard Nm³ met >10% uit (hout)vergassing. - In 2050 streefgetal 30 miljard Nm³ • Werkelijk te realiseren productie volumes afhankelijk van beschikbaarheid biomassa en stimuleringsmaatregelen overheid • Werkelijke invoeding afhankelijk van lokale omstandigheden • Stimuleringsbeleid Groen Gas maakt kaders en prioritering noodzakelijk voor transport en distributie van duurzaam gas en stelt randvoorwaarden aan de G-gassamenstelling vanaf 2021

8. Vereniging Groen Gas Producenten Entry- versus exit-specificaties Groen Gas naar eindgebruiker via 4 routes. • Via landelijk net GTS (nu invoeding, toekomst ook import) • Menging met gas uit landelijk net in mengstation bij GOS • Invoeding met verdringing ander gas in het net • Menging met aardgas op klantspecificatie bij eindgebruiker • Er moet in een distributienet onderscheid gemaakt worden: - Entry specificaties gericht op netveiligheid en -integriteit - Exit specificaties gericht op veilig gebruik gastoestellen etc. • Non-discriminatie tussen invoeders van gassen met nu en in de toekomst brede entry-spec voor Groen Gas met het doel dat exit veilig is. • Geen terugprojectie exit eisen op entry specs bij o.a. “overstorten”

9. Vereniging Groen Gas Producenten Aanbeveling: Meetbare eenheden voor kwaliteit • Eisen aan G-gaskwaliteit geen beperking voor toepassing en productie hernieuwbaar gas. Veiligheid, net- & installatie-integriteit moeten gegarandeerd zijn. • Veiligheid toestellen en machines borgen door eenduidige en meetbare gasspecificaties. Vlamstabiliteit, klop-eigenschappen vertalen in eenduidige normen • Samenstelling is meetbaar, veiligheidseisen zijn niet rechtstreeks meetbaar en moeten bewaakt kunnen worden vanuit samenstelling. • Geen verwarring eisen referentiegas voor testen en G-gaskwaliteit • Vaststellen over welke periode gas gemeten moet worden om aan normen te voldoen, bijvoorbeeld calorische waarde kan over langere tijd worden gemiddeld en Wobbe index / O2 wordt continu bewaakt

10. Vereniging Groen Gas Producenten Hernieuwbaar gas inpasbaar binnen bandbreedte G-gas • Bij huidige bronnen is biogas het startproduct met voornamelijk CH4 en CO2. Soms komt N2 voor tot 14% • Groen gas voldoet nu aan voorgestelde G-gasspecificatie, na 2021 moet Groen Gas direct maakbaar blijven vanuit biogas en syn-gas • In voorkomende gevallen kan vrijwillig N2 worden toegevoegd. • In principe geen bijmenging met hogere koolwaterstoffen, in voorkomende gevallen kunnen bijvoorbeeld propaan of butaan op vrijwillige basis worden bijgemengd

11. Vereniging Groen Gas Producenten Samenstelling, veiligheid en duurzaamheid • Vlamstabiliteit van branders bij nieuwe toestellen garanderen voor Groen Gas met CO2 max 10-11% en lage Wobbe index • Rekening houden met sporen elementen >0% en samenstelling van Groen Gas uit syn-gas zoals aanwezigheid CO en H2 • Rekening houden met wisselend aanbod Groen Gas aan toestellen, machines en branders in combinatie met een willekeurige mix van gassen uit “de matrix” van oud en nieuw G-gas/H-gas/LNG etc. • Groen Gas, verbrandingsproducten en sporen elementen bewaken op verschillende aspecten: - Corrosie eigenschappen normeren bij entry voor toegepaste materialen in het net, toestellen, machines en branders. - Vertaling geldende normen zoals MAC waarden bij exit en bijv. rekening houden met maximale blootstelling tot LEL concentraties. • Beperk “lekkage” hogere koolwaterstoffen om landelijk net heen naar regionale netten via o.a. menging met Groen Gas.

12. Vereniging Groen Gas Producenten Taken en verantwoordelijkheden in het veld • Kaders vanuit politiek met duidelijke richtlijnen over kosten toedeling en marktordening, taken en verantwoordelijkheden marktpartijen • Producent is verantwoordelijk voor zijn product op entry basis. • Netbeheerder distributienet is verantwoordelijk voor kwaliteit op exit punten bij aflevering aan aangeslotenen. • In alle deel netten bewaakt Netbeheerder de massa- en energie balans. Volumetrische toerekening bij afrekeningen is definitief verleden tijd na aanpassing G-gassamenstelling in 2021. • Aangeslotenen (zowel producenten als afnemers) dienen transparant in staat gesteld te worden om bij grote bandbreedte de afrekening van de leverancier (PV-partij) in MWh te herleiden op hun daadwerkelijke productie of energieverbruik.

13. Vereniging Groen Gas Producenten Conclusie: “Er is een G-gas toekomst denkbaar met Groen Gas als ‘mainstream’ en fossiel gas als bijmenging en profielbrandstof.” • Base-load met Groen Gas uit hernieuwbare bronnen • Peak-shaving met Slochteren, buffers en LNG