TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

1. TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Unutulmamalı ki dil, bir milletin ses bayrağıdır. Milli hafızanın, hatıraların, duygu ve düşüncelerin, maddi ve manevi değerlerin ortak hazinesidir.Milli kültürün en önemli unsuru olduktan başka, aynı zamanda yapıcısı ve taşıyıcısıdır .

2. Türk yazı dilinin başlangıcını miladın ilk asırlarına çıkartan Orhun Abideleri,Türk Edebiyatının ilk şaheseri olma özelliğini taşımaktadır.

3. Türk ictimai hayatının ulvi tablosu olan Orhun Abideleri, Türk medeniyetinin ve yüksek Türk kültürünün büyük vesikasıdır.

4. Yazıtlarda kullanılan eski Türk “runik” yazısı 38 harf veya işaretten oluşur. Uygulanan yazı sistemi, hece yazısı ile alfabetik sistemin bir karışımı gibidir.

6. “Oguzbegleriboduneşidiñ üze teñribasmasar asra yirtelinmeserTürükboduneliñintöriniñ kem artatıudaçıerti.”(KT D22)“Ey Türk, Oğuz beyleri ve halkı, işitin! Üstte gök çökmedikçe, altta yer delinmedikçe senin devletini ve yasalarını kim yıkıp bozabilir?

7. Türkçenin bilinen ilk sözlüğü olan DivânüLügati’t Türk , 1072 senesinde KaşgarlıMahmud bin Hüseyin bin Muhammed tarafından yazılmıştır. KaşgarlıMahmud sadece bir sözlük yazarı değil, aynı zamanda bir diyalektolog, etnolog ve halk edebiyatı araştırmacısıdır. 11. yy.ın bu çok yönlü Türkoloğunu, Radloff “Türkolojinin babası” saymıştır.

8. DivânüLügati’t Türk, Türkçeden Arapçaya bir sözlüktür. Eserin girişinde birkaç cümleyle Allah’a övgü ve peygambere dua kısmından hemen sonra Kaşgarlı şöyle der; “Tanrının devlet güneşini Türk burçlarında doğdurmuş olduğunu ve göklerin bütün tegrelerini döndürmüş bulunduğunu gördüm.Tanrı onlara Türk adını verdi ve onları yeryüzüne ilbay kıldı.”

9. “Eren arıgörpeşür “ÖpkemkelipogradımÖçin kekin irteşürArslanlayu kükredimSakal tutup tartışur Alplar başın togradımKöksi ara ot tüter” Emdi meni kim tutar”

10. İslami Türk Edebiyatının bilinen ilk büyük eseri olan KutadguBilig, 6645 beyitten oluşan bir siyasetnamedir. Yazarı Balasagunlu Yusuf Has Hacip’tir.

11. “Bayat atı birle sözüg başladımTörütgen, igidgen, keçürgen idim” “Tanrı adı ile söze başladım; Yaratan, besleyen, bağışlayan rabbim.”

12. KutadguBilig’den bir örnek

13. Dede KorkutTürk dünyasının en meşhur ve en büyük simalarından olan Dede Korkut, Oğuzların Bayat boyundandır.

14. Dede Korkut Kitabı (kendi adıyla Kitāb-ı Dedem Ḳorḳud Alā Lisān-ı Tāife-i Oġuzḫan), Oğuz Türklerinin en bilinen epik destanlarındandır. 15. ve 16. yüzyılda yazıya geçirilmiştir. Dede Korkut Kitabı’ndaki hikâyeler tarih boyunca dilden dile, anlatıcıdan anlatıcıya aktarılan bir sözlü gelenek ürünüdür.

15. Ali Şir NEVAYİÇağatay Türkçesinin en büyük şair ve yazarıdır. Sadece Çağatay sahası değil tüm Türk Edebiyatının en önemli isimlerindendir. Türkçeyi yüksek bir sanat dili haline getirmek ve münevver Türk’ün ruhunu yükseltmek gayesi güttüğü belirtilen Nevayi’nin, yüksek bir milli şuura ve sarsılmaz bir Türkçe sevgisine sahip olduğu hemen hemen tüm eserlerinde görülmektedir.

16. “Türk nazmıdaçümin tartıp alemEyledim ol memleketni yek –kalem”“Ne zaman ki ben Türk şiirinde bayrak yükselttim, işte o zaman bütün memleketi birleştirdim.”

17. Mevlana Celaleddin-i Rumi

18. “İnsanların en hayırlısı, insanlara yararı olandır. Sözün en hayırlısı, az ve anlaşılır olanıdır.”“Ölümümüzden sonra mezarımızı yerde aramayınız!Bizim mezarımız âriflerin gönüllerindedir”

19. “Yeşilliklerden, çiçeklerden meydana gelen bahçe geçici, fakat akıldan meydana gelen gül bahçesi hep yeşil ve güzeldir.”“Duydum ki bizi bırakmaya azmediyorsun, etme. Başka bir yar, başka bir dosta meylediyorsun, etme”

20. Divan-ı Kebirden bir sayfa örneği

21. Vara vara vardım ol kara taşa Hasret ettin beni kavim kardaşaSebep ne gözden akan kanlı yaşa Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm Karacoğlan der ki kondum göçülmez Acıdır ecel şerbeti içilmez Üç derdim var birbirinden seçilmez Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm KARACAOĞLAN

22. Can evimden vurdu felek n'eyleyimBen ağlarım çelik teller iniler Ben almadım toprak aldı koynuna Yarim diyen bülbül diller iniler Doya doya mah cemalin görmedim Saçlarını çözüp çözüp örmedim Bir gececik sefasını sürmedim Sarmadığım ince beller iniler Yürü bire Dadaloğlu'm yürü git Dertli dertli Çukurova yolun tut Bunda suçum varsa Hakk'a tövbe et De ki gayrı bizim iller iniler DADALOĞLU

23. Dertli olmayanlar derde yanar mıTahkik dervis ikrarından döner miHer bir uçan gül dalina konar mıBen bülbülüm dersin gülün var mıdırPîr Sultan‘ım senin derdin desilmezDerdi olmayanlar derde düs olmazMürsidsiz rehbersiz yollar asılmazMürsideteginde elin var mıdır Pir Sultan Abdal

24. Âb-gûndurgünbed-i devvâr rengi bilmezemYâmuhîtolmış gözümden günbed-i devvâra su Zevk-ı tîğundanacebyoh olsa gönlüm çâkçâkKim mürûr ilen bırağur rahneler dîvâra su Vehm ilen söyler dil-i mecrûhpeykânunsözinİhtiyât ilen içer her kimde olsa yara su FUZULİ/Su Kasidesi

25. Gülistân görmedik gül kokmadık ammâruhün meyden Gül-ender-gül gülistân-der-gülistân olduğun gördük Bi-hamdillâh yine kilk-i Nedîmâ-yısühân-sâzınGazel-perdâz-ı bezm-i sadr-ı zî-şân olduğun gördük NEDİM

26. Hoş geldi bana mey-kedeninâb ü havâsı Billâh güzel yerde yapılmış yıkılası Zibâ yaraşır hil’at-i nâz ol boyu serveİki kolumu etsem ana bel dolaması Meddâh olalı çeşm-i gazâlânınaBâkiÖğrendi gazel tarzını Rûm’unşuarâsı BAKİ

27. Yaktı nice canlar o nezaketle tebessüm Şirin dahi kasdetmesi cana gülerektirBed-asla necabet mi verir hiç üniforma Zerduz palan ursan eşşek yine eşşektirBed-maye olan anlaşılır meclis-i meyde İşret güher-i ademi temyize mihenktir Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir Nadanlar eder sohbet-i nadanla telezzüzDivanelerin hemdemi divane gerektir ZİYA PAŞA

28. Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selametten    Çekildik izzet ü ikbal ile bab-ı hükûmetten Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten    Mürüvvet-mend olan mazluma el çekmez ianetten Hakir olduysa millet şanına noksan gelir sanma    Yere düşmekle cevher sakıt olmaz kadr ü kıymetten Vücudun kim hamir-i mâyesi hâk-i vatandandır    Ne gam rah-ı vatanda hak olursa cevr ü mihnetten NAMIK KEMAL

29. Mehmet Ziya GÖKALP Yapıtları ve görüşleriyle Türkçülüğü önemli ölçüde etkileyen Türk toplumbilimci, yazar, şair ve siyasetçidir. Meclis-i Mebusan’da ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde milletvekilliği yapmıştır. Türkçülüğün öncüsüdür.

30. Güzel dil Türkçe bize, Başka dil gece bize. İstanbul konuşması En sâf, en ince bize. Lisanda sayılır öz Herkesin bildiği söz; Ma'nâsı anlaşılan Lûgate atmadan göz. Türklüğün vicdânı bir, Dîni bir, vatanı bir; Fakat hepsi ayrılır Olmazsa lisânı bir. Ziya GÖKALP

31. Ömer SEYFETTİNTürk edebiyatının önde gelen hikâye yazarlarındandır. Asker, şair ve güçlü bir edebi yeteneği olan bir öğretmendir. Türk kısa hikâyeciliğinin kurucu ismidir. Ayrıca edebiyatta Türkçülük akımının kurucularındandır. Türkçe'de sadeleşmenin savunucusudur. Kısa ömrüne pek çok sayıda eser sığdırmıştır. “Yaptığım değil, hattâ düşündüğüm kötülüklerin bile vicdanımda tutuşturduğu sonsuz cehennem sıkıntıları içinde hâlâ kıvranıyorum.”

32. Reşat Nuri GÜNTEKİN cumhuriyet dönemi edebiyatında önemli bir yeri olan Çalıkuşu, Yeşil Gece ve Anadolu Notları gibi önemli eserlere imza atmış romancı, öykücü ve oyun yazarıdır.

33. Halid Ziya UŞAKLIGİLServet-i Fünun ve Cumhuriyet Dönemi yazarlarındandır. Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar en önemli eserlerinden bazılarıdır.“Ben Türkçe’nin ezeli bir âşığıyım. Hepimiz öyle değil miyiz? Ben Türkçe’yi muhtelif devirlerinde   muhtelif şekillerde  gördüm   ve    sevgilimi  o  şekil-ler ve libaslar  altında    kendi cevherinde  sevdim.”

34. İstanbul Üniversitesi'nde edebiyat profösörü olan Halide Edip, İngiliz Filoloji Kürsüsü Başkanlığı yapmış bir akademisyen; 1950'de girdiği TBMM'de ise milletvekilliği yapmış bir siyasetçidir. I. TBMM hükümetinde sağlık bakanı olan Adnan Adıvar'ın eşidir. II. Meşrutiyet'in ilanı ile birlikte yazarlığa başlayan Halide Edip; yazdığı yirmi bir roman, dört hikâye kitabı, iki tiyatro eseri ve çeşitli incelemeleriyle Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleri Türk edebiyatının en çok eser veren yazarlarındandır. Sinekli Bakkal adlı romanı, en bilinen eseridir. Eserlerinde kadının eğitilmesine ve toplum içindeki konumuna özellikle yer vermiş, yazıları ile kadın hakları savunuculuğu yapmıştır. Bir çok kitabı sinemaya ve televizyon dizilerine uyarlanmıştır.

35. Mehmet Akif ERSOYTürkiye Cumhuriyeti'nin ulusal marşı olan İstiklâl Marşı’nın güftekârıdır. "Vatan şairi" ve "milli şair" unvanları ile anılır.Şairin Safahat adı altında toplanan şiirleri 7 kitaptan oluşmuştur. Şair, İstiklâl Marşı’nı Safahat'a koymamıştır. Nedenini ise şöyle açıklar: "Çünkü ben onu milletimin kalbine gömdüm".

36. …“Sarılır, indirilir mevki-i müstahkemler, Beşerin azmini tevkif edemez sun'-i beşer; Bu göğüslerse Hudâ'nın ebedi serhaddi; 'O benim sun'-i bedi'im, onu çiğnetme' dedi. Asım'ın nesli...diyordum ya...nesilmiş gerçek: İşte çiğnetmedi nâmusunu, çiğnetmiyecek. Şühedâ gövdesi, bir baksana, dağlar, taşlar... O, rükû olmasa, dünyâda eğilmez başlar, Vurulup tertemiz alnından, uzanmış yatıyor, Bir hilâl uğruna, yâ Rab, ne güneşler batıyor!” …

37. Sembolizmin öncülerinden olan Ahmet HAŞİM, dış dünya gözlemlerini kendi prizmasından geçirerek anlatır; sonbahar, akşam kızıllığı ve karamsarlık önemli temalardır. Ahmet Haşim fıkraları, denemeleri ve gezi yazılarıyla da önemli bir yazardır. Düz yazılarında dili sade ve oldukça başarılıdır. Göl Saatleri, Piyale, Karanfil, Bir Günün Sonunda Arzu önemli şiirleri arasındadır.

38. “Yorgun gözümün halkalarında Güller gibi fecr oldu nümayan, Güller gibi... sonsuz, iri güller Güller ki kamıştan daha nalan; Gün doğdu yazık arkalarında! Altın kulelerden yine kuşlar Tekrarını ömrün eder ilân. Kuşlar mıdır onlar ki her akşam Alemlerimizden sefer eyler? Akşam, yine akşam, yine akşam Bir sırma kemerdir suya baksam; Üstümde sema kavs-i mutalsam! Akşam, yine akşam, yine akşam Göllerde bu dem bir kamış olsam!” Ahmet HAŞİM

39. Arif Nihat ASYAEdebiyatımızda “Bayrak” şairi olarak tanınan Arif Nihat ASYA, şiirlerinde hece, arûz ve serbest vezinleri kullanan Arif Nihat, nazmın her tür ve şekliyle eserler vermiştir. Güzel ve zarif benzetmelerin yanı sıra, keskin zekâsının, şakacı mizâcınınmahsûlü olan nükteleri, hicivleri, kelime oyunları üslûbunu tamamlayan önemli unsurlardır. Tarihimizin şanlı sayfalarını şiirleştiren şair, Rubai türünün yeni Türk edebiyatında önemli şahsiyetlerinden kabul edilir. Bayrak ve vatan, onun mısralarında en usta anlatıcısını bulmuştur.

40. Ey,mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü, Kızkardeşimin gelinliği,şehidimin son örtüsü! Işık ışık, dalga dalga bayrağım, Senin destanını okudum, senin destanını yazacağım. Sana benim gözümle bakmayanın mezarını kazacağım. Seni selamlamadan uçan kuşun yuvasını bozacağım. Dalgalandığın yerde ne korku, ne keder... Gölgende bana da, bana da yer ver ! Sabah olmasın, günler doğmasın ne çıkar. Yurda ay yıldızın ışığı yeter. …

41. Cahit Sıtkı TARANCISanat için sanat ilkesine bağlı kaldı. Ona göre şiir, kelimelerle güzel şekiller kurma sanatıdır. Vezin ve kafiyeden kopmamış; ama ölçülü veya serbest, her türlü şiirin güzel olabileceği inancını taşımıştır. Açık ve sade bir üslubu vardır. Çoğu gerçeğe bağlı olan mecazları, derin, karışık ve şaşırtıcı değildir. Uzak çağrışımlara ve hayal oyunlarına pek itibar etmemiştir. Zaman zaman bazı imaj ve sembollere başvurmuştur.

42. Haydi Abbas, vakit tamam;Akşam diyordun işte oldu akşam.Kur bakalım çilingir soframızı;Dinsin artık bu kalb ağrısı.Şu ağacın gölgesinde olsun;Tam kenarında havuzun.Aya haber sal çıksın bu gece;Görünsün şöyle gönlümce.Bas kırbacı sihirli seccadeye,Göster hükmettiğini mesafeyeVe zamana.Katıp tozu dumana,Var git,Böyle ferman etti Cahit,Al getir ilk sevgiliyi Beşiktaş'tan;Yaşamak istiyorum gençliğimi yeni baştan.

43. Ben sana mecburum bilemezsin Adını mıh gibi aklımda tutuyorum Büyüdükçe büyüyor gözlerin Ben sana mecburum bilemezsin İçimi seninle ısıtıyorum. Ağaçlar sonbahara hazırlanıyor Bu şehir o eski İstanbul mudur Karanlıkta bulutlar parçalanıyor Sokak lambaları birden yanıyor Kaldırımlarda yağmur kokusu Ben sana mecburum sen yoksun. Attila İLHAN

44. Dört nala gelip uzak AsyadanAkdenize bir kisrakbasi gibi uzananBu memleket bizimBilekler kan içindeDisler kenetliAyaklar çiplakVe ipek bir haliya benzeyen toprakBu cehennem, bu cennet bizimKapansin el kapilariBir daha açilmasinYok edin insanin insana kullugunuBu davet bizimYasamak bir agaç gibi tek ve hürVe bir orman gibi kardesçesineBu hasret bizimNazım HİKMET Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak da,hattâ sevda yüzünden ölmek de ayıp değil.

45. Orhan Veli KANIK Türk Edebiyatında Garip Akımının kurucusudur. Aruzu çok iyi bilen, hece şiirinin özelliklerini kavramış, çocukluk anılarını, aşk, özlem temalarını, uç bir duyarlılığa götüren genç bir şair olarak tanınmıştır.İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı Önce hafiften bir rüzgar esiyor; Yavaş yavaş sallanıyor Yapraklar, ağaçlarda; Uzaklarda, çok uzaklarda, Sucuların hiç durmayan çıngırakları İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı. İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı; Kuşlar geçiyor, derken; Yükseklerden, sürü sürü, çığlık çığlık. Ağlar çekiliyor dalyanlarda; Bir kadının suya değiyor ayakları; İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı. …

46. Necip Fazıl KISAKÜREKNe hasta bekler sabahı,Ne taze ölüyü mezar.Ne de şeytan bir günahı,Seni beklediğim kadar. Geçti istemem gelmeni, Yokluğunda buldum seni;Bırak vehmimde gölgeni, Gelme artık neye yarar ?

47. Türk dili ,Türk milleti için kutsal bir hazinedir. Çünkü Türk milleti geçirdiği sayısız felaketler içinde ahlakının, geleneklerinin, hatıralarının, çıkarlarının, kısaca bugün kendi milliyetini yapan her şeyin dili sayesinde korunduğunu görüyor. Türk dili Türk milletinin, kalbidir, zihnidir. Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK