ETKİLİ ÖĞRETMENLİK TEKNİKLERİ SEMİNERİNE HOŞ GELDİNİZ

1. ETKİLİ ÖĞRETMENLİK TEKNİKLERİ SEMİNERİNE HOŞ GELDİNİZ

2. Günümüzde gelişen teknoloji, iletişimin çeşitliliği, ucuzluğu ve hızı insanların fiziki çevrelerinin çok uzağındaki çevrelerle etkileşim içinde bulunmalarını sağlamaktadır. Bu insan davranışlarının daha da küreselleşmesine yol açmaktadır. Olumlu veya olumsuz davranışlar öğrencilerimize, dolayısıyla sınıf ortamına yansımaktadır. Okullarımızda geçen her gün sorunlar çığ gibi büyümekte ve karmaşıklaşmaktadır. Öğretmen olarak –ki öğretmenlik mesleği bir iletişimdir- kendimize ve öğrencilerimize daha iyi yardımcı olmak için, sınıf içinde ve dışında, en etkili iletişim tekniklerini araştırmak, okumak, bilmek ve uygulamak, bir silah gibi kullanmak zorundayız. Bu tek çıkar yolumuzdur.

3. ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİSİ Öğretme evrensel bir uğraştır. Herkes birbirine bir şeyler öğretir. Bu sunuda, "öğretme” nin nasıl daha etkili yapılacağını, öğrencilerin bilgilendirilip, olgunlaştırılırken çatışmaları azaltıp sistemin süresinin nasıl artırılacağını anlatıyor. "Etkili öğretmenlik eğitimi" öğreten herkesin etkisini arttıracak niteliktedir. Öğretme-Öğrenme sürecinin etkili olabilmesi için öğreten ve öğrenen arasında çok özel bir ilişkinin kurulması gerekir. Bu sunu öğretmenin söz konusu bağlantıları sağlayabilmesine yarayacak iletişim becerilerini ele alır. Amaç, öğrencilerin büyümesi ve gelişmesidir, fakat birçok öğretmen tarafından kullanılan ve okul idaresi tarafından salık verilen öğretme yöntemleri öğrencilerin bağımlı, gelişmemiş ve çocuksu kalmalarını sağlamaktan ileri gitmez. EÖE'de bütün bunların çözümünü bulmaya çalışacağız

4. ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİSİ İÇİN ETKİLİ BİR MODEL • Öğretmenler okuldaki öğrencilerdeki problemlerden dolayı hayal kırıklığına uğrayabilir ya da problemin çözümünde başarısız görülebilir. • Yapılan araştırmalara göre, onların başarısız olmadığını, tersine çoğunun öğretmenlik hakkında çok şey bildiği fakat bunu uygulamak için yeterli fırsatları bulamadığını göstermektedir.

5. ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİSİ İÇİN ETKİLİ BİR MODEL • İyi öğretmen tanımları genelde çok kişi tarafından kabul edilmiş yaygın inançlara dayanır. • Misaller: • 1. İyi öğretmen sakindir, telaşlanmaz, sinirlenmez, soğuk kanlıdır. • 2. İyi öğretmen önyargılı ve yanlı değildir, öğrencilere eşit davranır. • 3. İyi öğretmen her şeyden önce tutarlıdır. Değişmez, unutulmaz, hata yapmaz. • 4. İyi öğretmen her sorunun cevabını bilir.

6. ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİSİ İÇİN ETKİLİ BİR MODEL • İşte bir öğretmen kendisini bu yaygın inanç modellerine göre değerlendirir ve kendisini başarısız kabul eder. • EÖE' nde tuzaklardan kurtulup, durum ne olursa olsun gerçek bir kişi olarak davranmayı ve gerçek kendiniz olmayı göreceksiniz.

7. ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİSİ İÇİN ETKİLİ BİR MODEL Öğretmen ve öğrenci arasındaki ilişki, • 1. Açıklık • 2. Önemsenmek • 3. Birbirine ihtiyaç duymak • 4. Birbirinden ayrı olmak • 5. İhtiyaçlarını karşılıklı olarak giderebilmek özelliklerini içerirse, iyi bir öğretmen-öğrenci ilişkisi kurulmuş demektir.

8. ÖĞRENCİ SORUNUNU DİLE GETİRİR.

9. BİZ ÖĞRETMENLER GENELLİKLE AŞAĞIDAKİ ÇÖZÜM (DAHA DOĞRUSU ÇÖZÜMSÜZLÜK) İLETİLERİNE BAŞVURURUZ.

10. KABUL ETMEME DİLİ (12 İLETİŞİM ENGELİ)

11. ÇÖZÜM (SÜZLÜK) İLETİLERİ • Çözüm iletileri, öğrencilere tam olarak davranışlarını nasıl değiştireceklerini, ne yapmaları gerektiğini, ne yaparlarsa daha iyi olacağını ya da ne yapabileceklerini gösterir. • Çoğu öğretmen çözüm iletilerini, kendi gereksinmelerini kısa yoldan elde etmek için kullanırlar. • Yanlış olan, işe yaramaması ve yaradığı zaman bile taşıdığı gizli iletiler neden ile öğrenciyi küstürüp uzaklaştırmasıdır. • Çözüm iletileri, öğrencilerinin öğretmenlerine aynen karşılık verme tehlikesini taşırlar.

12. ÇÖZÜM (SÜZLÜK) İLETİSİ ( 1-5 ARASI) : • EMİR VERME : “Yakınmayı bırakta ödevini yap.” • UYARMAK – GÖZDAĞI VERMEK : “İyi not almak istiyorsan biraz kıpırdan.” • AHLAK DERSİ VERMEK : “ Okulda yalnızca çalışmalısın.” • ÖĞÜT VERMEK,ÇÖZÜM GETİRMEK : “Şimdi senin yapacağın şey,zamanını iyi planlamak. O zaman ödevlerini bitirebilirsin.” • NUTUK ÇEKMEK: “Ödevini tamamlamak için yalnızca 3 günün kaldığını hatırlasan iyi olur.”

13. BASTIRICI İLETİLER : • Öğretmen yanlışlarının yüzüne vurulmasının öğrenciye yardımcı olacağını düşünür. • Öğrenciler tarafından ya önemsenmez ya da yetersizlik duygularını pekiştirir. • Öğrenciler genelde bunlara gülüp geçerler.

14. BASTIRICI İLETİLER ( 6-8) : • YARGILAMAK,ELEŞTİRMEK,SUÇLAMAK : “Sen tembelsin, yada işi ağırdan alıyorsun.” • AD TAKMAK ,ALAY ETMEK : “1. Sınıf öğrencisi gibi davranıyorsun.” • YORUMLAMAK,ÇÖZÜMLEMEK,TANI KOYMAK : “Sen açıkça bu ödevi yapmaktan kaçıyorsun.”

15. BASTIRICI İLETİLER ( 9-10) : Öğretmen öğrencinin kendisini iyi hissetmesi için sorunlarını yadsır. • ÖVMEK , AYNI DÜŞÜNCEYİ PAYLAŞMAK , OLUMLU DEĞERLENDİRME YAPMAK : “Sen iyi bir öğrencisin, yaparsın.” • AVUTMAK, DESTEKLEMEK : “Her şey düzelecek, yarın kendini daha iyi hissedeceksin.”

16. BASTIRICI İLETİLER ( 11) : Öğretmen kendi bulacağı çözümün en iyi çözüm olduğunu öğrenciye kabul ettirmek için onu sorgular. • SINAMAK, SORGUYA ÇEKMEK, ÇAPRAZ SORGULAMAK : “Ödevini yapmaya ne zaman başladın ? Ben sana bu ödevi ne zaman verdim ? Kaç gündür ne yapıyorsun ?”

17. DOLAYLI İLETİ : Öğretmen konuyu değiştirmek, ilgilenmemek için kullanır. Öğrenciye kabul edilmediğini hissettirir. 12. OYALAMAK,ALAY ETMEK, KONUYU SAPTIRMAK : “Boşver daha zevkli şeylerden konuşalım. Şimdi zamanı değil. Dersimize dönelim.”

18. Bu engellerin öğrenci üzerinde etkileri çok olumsuz olabilir. Öğrenciye uymayan İYİ DEĞERLENDİRMELER ise öğrencide kızgınlık uyandırır. Beni kandırıyor ,beni değiştirmek için söylüyor mesajını algılar. • Tüm bu engeller aynı zamanda öğretmende de olumsuz etkiler yaratır. Öğretmen sinirli,gergin hale gelir. Hatta bazı öğretmenler bu sorunları okul dışı çevreye de taşırlar. Ve tepki alırlar. Öğrencin değilim diye :)

19. 12 İletişim engeli kabul etmeme dilidir. • Peki bunları kullanmayacaksak, yerine ne kullanacağız?

20. KABUL ETME DİLİ

21. EÖE kurslarındaki öğretmenler bir kişiye yardım etmenin yolunun hiç bir şey yapmaksızın yalnızca orada olmak olduğunu öğrenince şaşırır ve inanmazlar. • Usta danışmanlar başarılarını temelinin, kişiyi konuşmaya başlatmak ve onu dinleyerek yolunu açmak olduğunu söylerler.

22. ETKİLİ BİÇİMDE YARDIMCI OLMANIN DÖRT FARKLI YOLU: • 1. Edilgen Dinleme (sessizlik): Öğrenciye gerçekten kabul edildiğini duyumsatan ve sizinle daha fazla paylaşması için yüreklendiren çok güçlü bir iletidir. • 2. Kabul Ettiğini Gösteren Tepkiler: Dinlerken, özellikle duraklamalarda gerçekten dinlediğinizi göstermek için sözlü ya da sözcük belirtileri vermeye "kabul tepkileri" denir. "Hı-hı", "evet", "anlıyorum" gibi... • 3. Kapı Aralayıcı İletiler Ne Yapılabilir?: Öğrenciler, bazen daha çok konuşmak e başlamak için bile ek yüreklendirme beklerler. Bu iletilere "kapı aralayıcılar" denir. "İlginç, devam etmek ister misin?" "Söylediklerin çok ilginç", gibi • 4. Etkin Dinlemenin Gereği: daha fazla etkileşim ve dinleyenin yalnız duyduğunu değil, aynı zamanda doğru olarak anladığını da gösterir. Bu nedenle usta dinleyici "etkin dinleme“ yi daha yaygın kullanır.

23. ÖĞRENCİ: Gazeteyi çıkaramayacağım galiba. Pes ediyorum. • ÖĞRETMEN: (Sesizilik, baş sallama.) • ÖĞRENCİ: Sabahtan beri koşturuyorum. Gazetecilik kolu başkanı olduğum için her işi benim yapmam bekleniyor. • ÖĞRETMEN: Hıı. • ÖĞRENCİ: Ahmet yazıları bilgisayara geçmedi. Ayşe okul müdürüyle röportajı hala yapmadı. • ÖĞRETMEN: (Kafasını sallar.) • ÖĞRENCİ:(Biraz sustuktan sonra.) Herkesin yapacağı işi belirten bir liste yapmam lazım. • ÖĞRETMEN: Anlıyorum. • ÖĞRENCİ: Bu listeyi bu akşam yapacağım. • ÖĞRETMEN: Tamam.

24. ETKİN DİNLEME

25. ETKİN DİNLEME NASIL ÖĞRENİLİR • Etkin dinleme öğrencinin ilettiğini doğru anlamanızı sağlar. • Öğretmen, öğrenciyi anladığını gösteren geri iletiler verir. • İletişim işlemlerinde çözümleme çok önemlidir. • Öğrencinin de, sizin, kendisini doğru mu yanlış mı çözümlediğinizi bilmemesi de aynı derecede önemlidir. • Bu nedenle, öğrencinin iletisini yanıtlamadan önce, onu doğu çözümleyip çözümlemediğinize karar verdiğiniz düşünelim. • Tek yapılacak, çözümleme sonuçlarınızı kendi sözcüklerini kullanarak geri iletmektir. • Bu geri iletim yöntemine "etkin dinleme" denir.

26. ETKİN DİNLEME İÇİN NELER GEREKLİDİR? • Öğretmen, öğrencinin kendi sorunlarını çözebileceğine kesinlikle inanmalıdır. • Öğretmen, öğrencinin dile getirdiği duygu ve düşüncelerini, bir öğrencide olması gereken düşünceler saysa bile gerçekten kabul edilmelidir. • Öğretmen, duyguların genelde geçici ve anlık olduğunu bilmelidir. • Öğretmenler, öğrenciye sorunlarında yardımcı olmayı istemeli ve bunun için zaman ayırmalı. • Öğretmen, sorunu olan öğrenci ile birlikte olmalı ama kendi kimliğini korumalıdır. • Öğretmenler, öğrencilerin sorunlarını paylaşmak ve konuya başlamak için zorlanabileceklerini bilmelidir. • Öğretmenler, öğrencilerin sorunlarının gizliliğine saygı duymalıdır. • Etkin Dinleme (E.D.) öğrenmeyi kolaylaştırmada, yüreklendirmede, öğrencilerin düşünme, tartışma, soru sorma ve araştırmada kendilerini özgür hissedecekleri ortamı oluşturmada güçlü bir araçtır.

27. ETKİN DİNLEMEDE ZAMAN KAZANMA NEDENLERİ: • E.D. öğrencilerin sorunları ile başa çıkabilmelerine ve onları çözümlemelerine yardım eder. • E.D. öğrencilerin duygularından korkmamalarına ve duygularını kötü olmamalarını anlamalarına yardım eder. • E.D. sorunu çözmesine yardımcı olur. • E.D. sorunu çözümleme ve çözme sorumluluğunu öğrencide bırakır. • Öğretmen kendilerini dinlerken düşünce, görüş ve duygularını ve kabul ettiğini görür, bu nedenle görüşlerini almaya hazır olurlar. • E.D. Öğrenci ile öğretmen arasında da yakın ve anlamlı bir ilişkinin kurulmasını sağlar.

28. Öğrenci okulun açıldığı ilk gün dalgın dalgın dışarı bakmaktadır: • ÖĞRETMEN: Ne yapıyorsun Mehmet? • ÖĞRENCİ: Hiç. Bütün gün okulda kalmak zorunda mıyız? • ÖĞRETMEN: Sınıfta oturacağına dışarı çıkmak istiyorsun. • ÖĞRENCİ: Evet,. Burada yapacak bir şey yok. • ÖĞRETMEN: Bütün yaz yaptığın gibi dışarıda oynamak istiyorsun. • ÖĞRENCİ: Evet oyun oynamak, yüzmek, ağaçlara çıkmak istiyorum. • ÖĞRETMEN: Bütün bunları bırakıp okula gelmek çok zor olmalı. • ÖĞRENCİ: Evet, ah yaz bir gelse! • ÖĞRETMEN: Sen gerçekten yazı dört gözle bekliyorsun. • ÖĞRENCİ: Yaz gelince istediğim her şeyi yapabileceğim. • ÖĞRETMEN: Bende.

29. Burada öğretmen Mehmet’ in bir sorunu olduğunu anlamış, ona hemen cevap verme yerine sorunun altında yatan duyguları anlamıştır.

30. SEN İLETİLERİNE KARŞI BEN İLETİLERİ

31. Sınıf içi iletişimde “sen iletileri” yerine “ben iletilerini” kullanmak öğrencileri yaptıkları davranış üzerinde düşünmeye iter. • sen iletileri öğrenciyi yargılar ve öğrencide kızgınlığa sebep olur. • Sen iletileri yükümlülüğü karşıdakine verir.

32. Sen iletisi öğrencisi öğrenciyi olumsuz etkiler. Öğrenci kendisini değerlendirir. _______________________________________ Ben iletisi sorumluluğu karşıdakine yükler.Öğrenci öğretmeni değerlendirir.

33. Ancak en iyi kurgulanmış ben iletileri bile öğrencilerin incinmesine sebep olabilir. Öğrencinin mesajındaki kodlamayı iyi anlayıp uygun ben iletisi kullanmak gerekir.

34. SEN İLETİSİ • ÖĞRETMEN: Fatma, derse geç gelmen sorun oluyor. Dersi bölmek zorunda kaldığımdan rahatsız oluyorum. (1. Ben iletisi) • ÖĞRENCİ: Evet ama evde çok iş olduğundan derse yetişemiyorum. • ÖĞRETMEN: Seni anlıyorum ama görmezlikten gelemem. (2. Ben iletisi olumsuz kurgu) • ÖĞRENCİ: Niye bu kadar büyütüyorsunuz. Sadece bir-iki dakika geç geliyorum. • ÖĞRETMEN: Bundan sonra zamanında geleceksin. (Sen iletisi) • ÖĞRENCİ: (Kızgın bir şekilde yerine geçer.) Ne sinirli şey.

35. BEN İLETİSİ • ÖĞRETMEN: Fatma, derse geç gelmen sorun oluyor. Dersi bölmek zorunda kaldığımdan rahatsız oluyorum. (1. Ben iletisi) • ÖĞRENCİ: Evet ama evde çok iş olduğundan derse yetişemiyorum. • ÖĞRETMEN: Seni anlıyorum son günlerde yeni sorunların var. (Etkin dinleme) • ÖĞRENCİ: Doğru. Annem hasta ev işlerine yardımcı oluyorum. • ÖĞRETMEN: Annene yardım ettiğin için çok memnun olmalısın. (Etkin dinleme) • ÖĞRENCİ: Evet. Zor günlerinde yardımcı olmam gerekiyor. Ona hakkını ödemen gerektiğini anlıyorum. (Etkin dinleme) • ÖĞRETMEN: Çok güzel düşünüyorsun. Bende neden bu sıralar geç kalıyor diye düşünüyordum. (Etkin dinleme) • ÖĞRENCİ: teşekkür ederim. Annem yakında iyileşir. Bende evden erken çıkmaya çalışacağım.

36. İSTENMEYEN ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI

37. 1. Notla tehdit etme 2.Ceza olarak ödev verme 3.Sadece anlatım yöntemini kullanma derse güdülememe, cesaretlendirmeme, espiritüel olmama 4. Ödevleri kontrol etmeme 5.Sınıfa sırtını dönme 6.Sandalyede oturup ders anlatma

38. 7. Sadece başarılı olanlara söz hakkı verme 8. Yanlış davranışı veya cevabı aşırı eleştirme, olumsuz sözlerle etiketleme 9.  Öğretmediği konularda sınav yapma 10. Dersi iyi planlayamama, öğrencileri boş bırakma

39. 11. Zorlama ile disiplin sağlama 12.  Sınıfta herkesin görebileceği yerde durmama 13. Öğrencilerin psikolojik,sosyal,akademik yeterlik ve gelişim dönemleri gibi özelliklerini tanımama 14. Öğrencilerin ekonomik durumuna bakmadan araç gereç isteme

40. 15. İstenen davranış hakkında bilgilendirmeme 16. Öğretmenin kendi davranışları ve diğer öğretmenlerin davranışları arasındaki tutarsızlık 17. Öğrencinin davranışı yerine kişiliğini eleştirme 18. İstenen davranış için uygun ortam oluşturmama

41. 19. İstenen davranış için uygun pekiştireci zamanında vermeme 20. Haklı ile haksız öğrenciyi ayırt edememe 21. Cinsel,sosyal,ekonomik ve başarı durumu vb. özelliklere göre ayrım yapma,sürekli aynı öğrencilere sosyal alanlarda görev verme 22. Başarı zevkini tattıramama

42. 23. Derse girip dersi işleyip dersten çıkma; kitap öğretmeni olma, dersi soğuk atmosferde işleme 24. İstenmeyen davranışlar üzerinde istenenlerden daha fazla durma, her an konuyu kesip ayrıntılarla fazla ilgilenme 25. Bazı öğrencilere ismi ile hitap ederken diğerlerine hitap etmeme

43. 26. Ödül ve cezayı adil kullanmama 27. Körü körüne itaate alıştırmak için disiplin cezası verme, başarısız olarak değerlendirme 28. Argolu konuşma. 29. Başarılı ile başarısız öğrencileri akademik açıdan ayırt edememe ( örn. Her ikisine de aynı notu verme ) 30. Fiziksel ceza verme

44. TEŞEKKÜR EDERİZ

45. KAYNAK Etkili Öğretmenlik Eğitimi Dr. Thomas GORDON Çeviri Emel KASAY – Birsen ÖZKAN YA-PA Yayınları