1 / 88

ESER ELEMENTLER

ESER ELEMENTLER. Prof. Dr. Arzu SEVEN. Eser Elementler. İnsan ve hayvan dokularında kilogram başına miligram ve ya daha az oranda bulunan inorganik moleküllerdir İnsan vücudunda bulunan eser elementlerin toplam miktarı yaklaşık 10 gr’dır.

duaa
Download Presentation

ESER ELEMENTLER

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. ESER ELEMENTLER Prof. Dr. Arzu SEVEN

  2. Eser Elementler • İnsan ve hayvan dokularında kilogram başına miligram ve ya daha az oranda bulunan inorganik moleküllerdir • İnsan vücudunda bulunan eser elementlerin toplam miktarı yaklaşık 10 gr’dır

  3. Eksik alındığı zaman işlev bozukluğu oluşturan ve fizyolojik dozlarda bu bozukluğu önleyen element esansiyel kabul edilir • Eser elementler, invivo işlemleri için özgüldürler ve bunların yerine benzer kimyasallar geçemez

  4. Eser Elementler • Enzim aktivitesinde kofaktör ve ya katalizördürler • Normal doku fonksiyonu için şarttırlar • Ham besinlerden optimum yararlanma için önemlidirler

  5. Eser Elementler • Sıklıkla enzimin aktivatörü olarak metal içeren bir metalloenzim olmasından dolayı önemlidir • Temel atılım yolu feçesdir. Fakat idrarla atılan eser elementler de mevcuttur

  6. Demir Bakır Çinko Kobalt Manganez Molibden Krom Selenyum İyot Flor Eser Elementler

  7. DEMİR(Fe) • Demir yer kabuğunda en bol bulunan elementlerden birisidir • 70 kg’lık bir insanda ortalama 4-5 gr demir bulunur

  8. Demir İçeren Enzimler • NADH Dehidrogenaz • Süksinat Dehidrogenaz • Katalaz • Lesitin Kolesterol Açil Transferaz • Fosfoenol Piruvat Karboksikinaz

  9. Vücuttaki demirin dağılımı - %70’i hemoglobinde (~ 2,5 gr) - %25’i ferritin ve denatüre olmuş ferritin yapısındaki hemosiderinde - %3-4’ü miyoglobinde - %0,1’i sitokromlarda - %0,1’i demir-enzim komplekslerinde - %2’si hücreler arası sıvıda - %0,1’i plazmada(~ 2,5 mg) transferrine bağlı olarak bulunur

  10. Erişkinde normal şartlarda günlük diyetle yaklaşık 1 mg demir emilir

  11. Demirin emilimi Fe2+ iyonu şeklinde, başlıca duodenum ve jejenumda olmaktadır ( Aktif Transport) İnce bağırsak mukozasında bulunan ferritin ve transferrinin demir emilimini birlikte düzenlediklerine inanılmaktadır.

  12. Sistein, askorbik asit ve tiyol grubu içeren bazı indirgen maddelerin etkisiyle Fe3+, Fe2+ haline indirgenir; böylece daha kolay çözünür ve emilebilir hale gelmiş olur. Fe2+, mide sıvısında gastroferrin, amino asitler ve fruktoz ile şelatlar oluşturur ve böylece asidik mide sıvısının bağırsakta nötürleşmesi sırasında Fe2+’nin Fe(OH)2 şeklinde çökmesi önlenmiş olur. Fosfat, fitat, oksalat gibi bazı maddeler demiri çözünmeyen bileşiklere dönüştürerek emilimini engellerler.

  13. Transferrin (siderofilin), molekül başına iki adet Fe3+ içeren demir taşıyıcı proteindir. ( 75 kD, β1 globulin ) Ferritin, apoferritin adlı proteine %20-23 oranında Fe3+ bağlanmasıyla oluşmuş bir demirli proteindir.

  14. Plazmada demir, transferrine bağlı olarak taşınır.Transferrin, normalde 300 µg/dL demir bağlama kapasitesindedir (Total demir bağlama kapasitesi-TDBK, TIBC). Fakat transferrinin sadece %40 kadarı demirle doymuş haldedir (transferrinin % doygunluk oranı). Transferrine bağlı demir, kemik iliğine taşınır ve depolanır. Depoda demir, ferritin ve hemosiderin şeklindedir.

  15. Serum demir düzeyinin normal değeri insanlarda 60-150 g/dL kadardır. Plazma demir konsantrasyonu, vücut demir miktarını yansıtmaz. Demirin çok az bir kısmı plazmadadır. Proteine bağlı transport fraksiyonu fonksiyoneldir ve konsantrasyonu sıkı kontrol edilemez; fizyolojik şartlara bağlı olarak büyük değişiklikler oluşabilir.

  16. Serum demir düzeyinin normalden yüksek olması hipersideremiolarak tanımlanır. Hemolitik anemilerde hipersideremi görülebilir. Serum demir düzeyinin normalden düşük olmasıhiposideremiolarak tanımlanır. Aneminin en sık rastlanan nedenleri demir eksikliği ve kronik kan kaybıdır.

  17. Demir Fazlalığı (Aşırılığı) • HEMOSİDEROZİS: Doku hasarı olmaksızın görülen demir fazlalığıdır • HEMOKROMATOZİS: Demirin tutulan organlarda hücre hasarı ve fibrozis şeklinde harabiyet oluşturmasıdır. Sıklık sırasına göre; Karaciğer, pankreas, kalp kası, hipofiz, eklem ve deri etkilenen organlardır

  18. HEMOGLOBİN ♂ ≤ 13g/dl ♀ ≤ 12 g/dl A N E M İ MCV ≤ 82 FERRİTİN FERRİTİN YÜKSEK Normal Düşük DÜŞÜK NORMAL Yüksek N Talasemi Minör Demir Eksikliği Anemisi Demir Eksikliği Anemisi Kronik Hastalık Anemisi Periferik Yayma Hb Elektroforezi

  19. MİKROSİTER ANEMİLERDE AYIRICI TANI

  20. Cu Fonksiyonları • Birçok enzim için esansiyel kofaktör Sitokrom c oksidaz (elektron transport zinciri, ataksi) Süperoksid dismutaz (reaktif oksijen türleri) Tirozinaz (melanin sentezi ilk basamağı,depigmentasyon) Dopamin β-hidroksilaz (katekolamin dönüşümü) Lizil oksidaz (kollajen sentezi, çapraz bağlanma defekti) Monoamino oksidaz Seruloplazmin ( ferrooksidaz, Fe transportu,emilimi) Askorbat oksidaz Peptidilglisin monooksijenaz • Redoks reaksiyonlarında yer alır.Cu içeren enzimler oksijeni direkt bağlar ve reaksiyona girer

  21. Metabolizma; • Büyük bir kısmı duodenum, az bir kısmı mideden emilir. • Emilimi etkileyen faktörler; cinsiyet,miktar,kimyasal form,diyettekiZn,kadmiyum, sülfat, aminoasitler, liflibesinler ve fitat, intestinal diffüz hastalıklar(sprue,scl,lenfosarkoma..) • Tükürük ve mideden emilimi özel bir proteine bağlanarak olur.

  22. …. • Cu, barsak mukoza hücrelerinde metallothionin ile birleşir. 61 aminoasitlik bir peptid. İntestinal mukozal hücrelerde merkaptopeptid oluşumu yoluyla Cu bağlar Çinko ve kadmiyumu da bağlar. Sisteinden zengindir. Sentezini çinko artırır.

  23. Emilen Cu Bakır-albumin,bakır-histidin kompleksleriyle KC’e taşınır. Seruloplazmin,transkuprein bakır-albumin, bakır- aminoasit komplekslerini içeren taşıma mekanizmalarıyla hücre içine taşınır. Hücre içinde bakırın hareketi ve protein yapısına girmesi GSH ve metallotionin tarafından düzenlenir.

  24. …. • Dolaşımda az bir kısmı albumin transkuprein • Çoğunluğu seruloplazmine bağlı olarak bulunur. Dokulara transportta albumin önemlidir.

  25. Seruloplazmin • Karaciğerde sentezlenir. • Akut faz reaktanıdır. • Ferrooksidaz aktivitesi vardır. • Antioksidan etkilidir.

  26. Cu primer olarak feçesle atılır Barsakta emilmeyen form Biliyer sekresyon(0.5-1.3 mg/gün) GİS sekresyon (gastrik sıvı, eksfolye barsak mukozası) • İdrar ve terle kayıp (%3 den az) • Menstruel kayıp (0.1-0.8 mg)

  27. Bakır Regülasyonu • KC anahtar organ (depo,inkorporasyon,seruloplazmin salınımı) • İntestinal emilim mekanizması • Biliyer atılım

  28. Bakır Eksikliği • YD da prematürite(son trimestir hızlı birikim), malnütrisyon, malabsorbsiyon, kronik diyare, hiperalimentasyon, uzun süreli düşük bakırlı sütlü diyet • Klinik bulgular; Nötropeni Lökopeni Hipokrom anemi Osteoporoz, kemik-eklem anomalileri Apne,hipotoni,psikomotor retardasyon Depigmentasyon,solukluk Hiperkolesterolemi Büyük arterlerde frajilite ve nöral doku demiyelizasyonu. Belirtiler Cu replasmanıyla tersine döndürülür.Plazma Cu ,seruloplazmin konsantrasyonlarıyla takip edilir.

  29. Parenteral infüzyon sıvıları (0.5-1.5 mg/gün Cu önerilir) • SCA için Zn tedavisi, penisilamin kullanılması • Cu eksikliği disritmi ve hiperlipidemi yoluyla koroner kalp hastalığı riskini artırır. Belirtiler;EKG,hiperkolesterolemi, glikoz intoleransı, hipertansiyonu içerir.

  30. Bakır eksikliği ile karakterize iki önemli tablo; Wilson sirozu Menkes Hastalığı

  31. Menkes Hastalığı • Bakır taşınma ve depolanmasında defekt • Klinik belirtiler 3 aylıkken ortaya çıkar, 5 yaşına kadar ölüm meydana gelir. • Bükülmüş ve birbirine dolaşmış saç(bakırın katalizlediği disülfit bağ oluşumu kaybolmuş) • Cilt ve saçta depigmentasyon • Hipotermi • Ağrı • Serebellar dejenerasyon • Vasküler defektler meydana gelir

  32. Wilson Hastalığı ( Hepatolentiküler dejenerasyon) • Cu birikim hastalığı. • Genellikle 6- 40 yaşlarda görülür. • Bakır birikimine bağlı genetik bir hastalık. • Nörolojik bozukluklar • Karaciğer sirozu • Korneada bakır birikimi • Bakırın yol açtığı lipid peroksidasyonlarına bağlı olarak hemoliz,nekroz ve hücresel hasar gelişir. • KC de seruloplazmin sentezi ve buna bağlı plazma seruloplazmin düzeyi azalır. • Serbest ve albumine bağlı Cu artmasına karşın düşük seruloplazmin nedeniyle total serum Cu ı azalır,bu nedenle tanıda serum Cu, seruloplazmin ve üriner Cu aynı anda ölçülmeli

  33. Östrojen,OKS,testosteron,progesteron İnfeksiyon ve inflamatuar streste artan IL-1 in akut faz etkisi (RA de serum-sinovya seruloplazmini) Cu ı artırırken, • Kortikosteroidler,ACTH Hemolitik sarılık, hemokromatozis,hepatik sirozda hasarlı KC in seruloplazmin sentez yeteneğindeki azalmayla da Cu miktarı düşer.

  34. Bakır toksikasyonu • Bulgular Sistemik toksik etkiler Hemoliz Hepatik nekroz GİS Kanamaları Oligüri Hematüri Hemoglobinüri Proteinüri Konvülsiyonlar Koma Ölüm

  35. Laboratuvar… • Serum-plazma Cu ve seruloplazmin konsantrasyonları • SOD (eritrosit) ve sitokrom c oksidaz (trombosit,lökositte) enzim aktiviteleri

  36. Diyetteki minerallerin en zehirlisi SELENYUM dur. • Erkeklerin ihtiyacı kadınlardan daha fazla. • E Vitamini ile birlikte etkisini daha iyi göstermektedir. • C Vitamini ise inorganik selenyumu etkisiz kılabilmekte iken organik olanına etki etmez.

  37. Selenyumun Doğal Kaynakları; • Bira mayası, tahıllar, karaciğer, tereyağı, balık, kırmızı et, sebzeler. • Anne sütü inek sütünden çok daha fazla selenyum içerir. • Selenyum şampuan ve cilt toniklerinde de kullanılır. Bunların içindeki selenyumun deriden de emilmesi mümkündür.

  38. Emilim; • Selenyum emilimi, sindirilen bileşiğin çözünürlüğüne ve günlük selenyum-sulfur oranına bağlıdır. Emilim için mevcut selenyum, gıda kaynaklarının cinsine (örneğin deniz besinleri selenyum bakımından zengindir ama çok az emilir.) ve gıda proses metodları gibi birçok farklı faktöre bağlıdır. • Sigara gis’den selenyum emilimini azaltır.

  39. Selenyum, birkez emildikten sonra glutation peroksidaz enzimi oluşturmak için ve hemoglobin ve myoglobin gibi çeşitli proteinlerle birlikte olmak için sulfur içeren aminoasitlerle (cysteine ve methionin) reaksiyona girer. • Selenyumun fazlası idrarda atılır ve selenyum içeren dimetil selenid molekülü solunum sırasında dışarı çıkarılır

  40. Aşırı selenyum alındığı hallerde; • saç ve tırnak dökülmeleri, • deri döküntüleri • polinevrit ortaya çıkar.

  41. Eksik alındığında; • Tırnak yatağında beyazlanma, kaslarda ağrı ve hassasiyet görülür. • Keshan hastalığı (kardiyomiyopati)’na neden olur. Baş dönmesi,halsizlik,iştah kaybı,bulantı,titreme,anormal EKG,kardiyojenik şok ile karakterizedir. • Kashin Beck hastalığına neden olur; Endemik osteoartrittir. • AİDS hastalarındaki eksiklik ölüm riskinide arttırır.

  42. Dokularda selenyum iki formda bulunur • Selenometiyonin. • Selenosistein

  43. Selenosistein;aslında sistein amino asidinin bir sülfürünün yerine selenyum atomunun geçmesi ile meydana gelir. • Biyolojik olarak selenyumun aktif formudur. • Glutatyon peroksidaz, iyodotironin deiyodinaz, selenoprotein P,selenoprotein W, tiyoreduksin redüktaz yapısında yer alır.

  44. Oksidan strese karşı organizmanın savunmasında yardımcı2GSH + H2O2 → GSSG + 2H2O

  45. Selenyum-Kanser; • Selenyumun kan seviyeleri yüksek kişilerde veya selenyum alımı artmış kişilerde Ac,prostat,cilt ve kolon kanseri riskinin azaldığı gösterilmiş (200 mikrogram verildiğinde).

  46. Tiroid hormonları sentez ve metabolizması ile ilişkili • Tip1,2,3 iyodotironin deiyodinazlar selenoproteinlerdir. • T4’ün periferde T3’e dönüşmesinde görevlidirler. • Selenyum eksikliği sonucunda hipotiroidizm m.g. • Selenyum ve iyodun birlikte eksikliğinin tek başına iyot eksikliğinden daha şiddetli hipotiroidizme neden olduğu gösterilmiş.

  47. ÇİNKO METABOLİZMASI • Besinlerle alınan çinkonun %15-30’u duodenumdan ve proksimal jejenumdan emilir. • Emilim aktif , enerjiye bağımlı ve spesifik transport(bağlayıcı) ligandları yoluyladır • Barsak epitel hücresinde metallotionein içinde depolanır • Kalsiyum,fosfor,demir ve bakır içeriği yüksek besinler ve bitki ve tahılların yapısında bulunan fitatlar, selüloz ve diğer lifler çinko emilimini azaltır

  48. Proteinden zengin besinler emilimini arttırır • Dolaşımda: %60 albumine • %40 2-makroglobuline • çok az transferrin ve serbest aminoasitlere bağlanır • Çinko metabolizmasında rol oynayan başlıca organ karaciğerdir. • %70 oranında dışkı ile atılır. • İdrar ve ter ile de bir miktar kayıp olur.

  49. ÇİNKONUN FONKSİYONLARI • 300’den fazla metalloenzimin yapısal bileşeni Enzimlerin aktif bölgelerine bağlanır. Karbonik anhidraz RNA ve DNA polimerazlar Karboksipeptidazlar SOD Alfa-aminolevülinik asit dehidrataz Alkalen fosfataz Timidin Kinaz Alkol dehidrogenaz Metallotionein

More Related