Daniel Buzikiewicz

1. Sopot dawniej i dziś Daniel Buzikiewicz

2. Opowiadanie o pewnym żydzie z ulicy Podjazd Mieszkał na ul. Podjazd pewien żyd, który był jubilerem. Jakimś cudem zdołał wojnę przeżyć, ale prawdopodobnie jak większości nie bardzo podobało mu się co się w dziesięcioleciu po wojnie z Polską działo. Toteż jak wielu mu podobnych, zdecydował się na emigrację. A było to po odwilży chyba w roku 1956. Jubiler jak to Jubiler powinien jak wiadomo z założenia posiadać złoto - w szczególności, jeśli przewiduje urządzenie się w nowym kraju, co oczywiste - wymaga znacznego nakładu środków. Obowiązywał naturalnie zakaz posiadania tego ostatniego jak również wywożenia, oddychania i wielu innych podobnych rzeczy. Dwaj smutni panowie wyszli z tego jakże oczywistego założenia i wraz z ekipą poszukiwawczą zjawili się na Dworcu Morskim w Gdyni, na nabrzeżu francuskim skąd odpłynąć miał "Stefan Batory" zawożąc Jubilera wraz z rodziną i kilkoma wielkimi, pomalowanymi na czarno skrzyniami dobytku w miejsce które wybrał na spędzenie reszty życia. Obowiązywał jak wiadomo również zakaz powrotu.

3. Opowiadanie o pewnym żydzie z ulicy Podjazd Zaczęto przeszukiwać dobytek Jubilera. Powoli, metodycznie, bez pośpiechu z morderczą pewnością znalezienia i precjozów. Przeszukano każdą rzecz pod kątem rzekomego przemytu. Dokonano rewizji osobistej, nawet bardzo osobistej, porozkręcano wszystkie skrzynie - myśląc że mają podwójne dno, przekartkowano każdą książkę. Nie znaleziono absolutnie nic. Dwaj smutni panowie kierujący rewizją posmutnieli jeszcze bardziej... W końcu, poskręcano czarne skrzynie z powrotem, popakowano w nie poprzednio wybebeszoną zawartość, z niedbalstwem wartym tyle samo co wcześniejsza skrupulatność przeszukania. Smutni panowie dwaj, nadal nie mogący uwierzyć w swoją porażkę próbowali zmusić Jubilera do zdradzenia miejsca ukrycia precjozów co oczywista zdało się na nic. W końcu dali za wygraną, skrzynie wraz z właścicielami przeszły odprawę. Panowie stojący na nabrzeżu odprowadzali tęsknym wzrokiem rodzinę wchodzącą na trap. Ostatnim wysiłkiem SB-ckiej woli jeden z panów poprosił o zdradzenie miejsca ukrycia złota przyrzekając brak jakichkolwiek konsekwencji. Kiedy ostatnia skrzynia znalazła się na pokładzie "Batorego" żyd ze smutnym uśmiechem na ustach powoli wydobył z kieszeni mały scyzoryk. Podszedł do jednej ze skrzyń i zaczął leniwym i nieporadnym ruchem zeskrobywać warstwę grubej, czarnej farby z okucia skrzyni. Panowie na nabrzeżu wraz z ekipą zastygli w poczuciu bezsilności. Okucia skrzyń odlane były ze złota i pomalowane dla niepoznaki grubą warstwą ordynarnej, czarnej, olejnej farby. Zaznaczyć należy że skrzyń było kilka i wykonane były z iście przedwojenną solidnością, licząc 4 okucia na każdą skrzynię łatwo jest przypuszczać, że Jubiler miał z czego urządzać się w nowej ojczyźnie.

4. Ciekawostka • W 1928 r. sopockie molo rozbudowane zostało do dzisiejszych rozmiarów (512 metrów długości). Od tej pory pozostaje najdłuższym drewnianym pomostem w Europie. W tym czasie sopockie kąpielisko osiąga apogeum swojej popularności - w sezonie letnim miasto gościło blisko 30 tys. turystów zagranicznych.

5. Ulice dawniej i dziś ul. Marynarzy Dawna nazwa: Kleine Unterführung.(ul. Mały Podjazd) Dawną ul. Mały Podjazd wybudowano w 1909 r. Wtedy powstał tunel pod torami łączący obecną ul. Kościuszki oraz Al. Niepodległości. Obecna nazwa została nadana uliczce po II Wojnie światowej.

6. Ulice dawniej i dziś • ul. Kościuszki • Dawna nazwa: Schulstr.(ul.Szkolna) • Jedna z najstarszych dróg w Sopocie. Przy niej usytuowany jest jeden z najstarszych dworów - pozostałość ery patrycjuszowskiej oraz szereg zabytkowych willi i budynków użytku publicznego. Historycznie droga łączyła główny rynek miasta oraz młyn w Karlikowie. Ulica widoczna jest na najstarszych planach osady Sopot z 1634 r. oraz 1714 r. jako granica posiadłości dworu (Szwedzkiego) Francuskiego. W XIX w. w czasie rozwoju najbardziej dynamicznego rozwoju miasta wybudowano przy niej szereg architektonicznie unikatowych budynków. Ulicę przecina obecnie zasypany potok haffnera, który widoczny jest w parku stworzonym w XIX w. nieopodal ratusza miejskiego. Wykonał go w 1714 r. Johannes Casparus Schirschmidt, geometra królewski, w związku z rozważanymi około 1700 r. w Dreźnie planami założenia w Sopocie portu morskiego.

7. Ulice dawniej i dziś Widok na główne skrzyżowanie obecnej ul. Kościuszki (dawniej szkolnej), widoczny hotel dworcowy z 1871 r., oraz poczta sopocka, zdjęcie z ok. 1903 r. (TPS)

8. Ulice dawniej i dziś ul. Niepodległości Dawna nazwa: Danzigerstr./ Pommerschestr./ Neustädterstr. (ul. Gdańska/ ul. Pomorska/ ul. Nowomiejska) Al. Niepodległości: Główna ulica Sopotu, łącząca Gdańsk z Gdynią ma w obrębie Sopotu długość 4,3 km. Wiedzie na miejscu bardzo starej drogi, od czasów średniowiecznych łączącej Gdańsk z miastami północnego Pomorza. W części południowej, na terenie świemirowa, a także w części północnej, na terenie Kamiennego Potoku, składa się z dwóch jezdni przedzielonych pasami zieleni. W centralnej części miasta, na długości 2 km, ma jedną jezdnię z czterema pasami ruchu. Gruntownie przebudowana w latach 60. XX w. w wyniku poszerzenia ulicy utraciła dawny charakter alei z przydomowymi ogrodami. Na zróżnicowaną zabudowę po obu stronach ulicy (w centralnej części miasta pochodzącą przeważnie z przełomu XIX i XX w.) składają się czynszowe wille i malownicze kamieniczki o wysokości nie przekraczającej czterech pięter, skromniejsze od nich piętrowe domy mieszkalne wyposażone w drewniane werandy, dwa stare dworki oraz nowsze budynki mieszkalne i usługowe, pochodzące również i z drugiej połowy XX w. Dawna rezydencja na Stawowiu (pod numerem 618), budynek Dworu Hiszpańskiego pod numerem 781, oraz przydrożna kapliczka u wylotu ulicy Jacka Malczewskiego, figurują w rejestrze zabytków. Dawne nazwy ulicy: W latach 1824 - 1934, na południe od połączenia z ulicą Bohaterów Monte Cassino - Danzigerstraße (Gdańska), a na północ od tego połączenia - Pommerschestraße (Pomorska).

9. Ulice dawniej i dziś Al. Niepodległości, skrzyżowanie z obecną ul. Malczewskiego, przebudowa ulicy w latach 30 XX w. (Sopot Kronika XX w.)

10. Ulice dawniej i dziś ul. Bohaterów Monte Cassino Dawna nazwa: Seestr. (ul. Morska) ul. Bohaterów Monte Cassino Biegnie na miejscu dawnej drogi gruntowej łączącej od XVII w. Sopocką wieś z osadą rybacką nad brzegiem morza. W przeważającej części zabudowana jest po obu stronach, co najwyżej trzypiętrowymi domami mieszkalnymi z przełomu XIX i XX w. Po obu stronach ulicy mieszczą się liczne sklepy, kawiarnie, bary, restauracyjki, biura podróży i inne placówki usługowe, teatr i dwa kina, a na jej przedłużeniu - sopockie molo. W latach 1824 - 1945 nazywana była ulicą Morską (Seestr.), a w latach 1945 - 1956 - ulicą Konstantego Rokossowskiego. Obecna nazwa ulicy upamiętnia bitwę o wzgórze Monte Cassino w środkowych Włoszech, stoczoną w dniach 11-18 V 1944 r. z decydującym udziałem 2 Korpusu Polskiego pod dowództwem Władysława Andersa. Obecna ul. Bohaterów Monte Cassino w latach przedwojennych, widok na zabudowania dolnej części ulicy, zdjęcie z ok. 1920 r. (TPS)

11. Budowle dawniej i dziś ul. Bohaterów Monte Cassino ul. Bohaterów Monte Cassino

12. Budowle dawniej i dziś Kościół św. Jerzego Kościół św. Jerzego

13. Budowle dawniej i dziś Dawna nazwa: Kościół Zbawiciela (Erlosekirche) Lokalizacja: ul. Plac Konstytucji 3 Maja 2 Kościół Garnizonowy p.w. św. Jerzego. Neogotycka trójnawowa budowla, ze strzelistą wieżą od frontu, wzniesiona w latach 1899 - 1901 z kamiennych ciosów oraz nie otynkowanej cegły, według projektu Louisa von Tiedemanna z Poczdamu. Oryginalna więźba dachowa imitująca sklepienie kolebkowe oraz stare witraże w wieży i zakrystii. Do roku 1945 pełnił rolę kościoła ewangelickiego p.w. Zbawiciela. Na placu przed kościołem stoi malownicza neogotycka kapliczka z ceramicznym daszkiem wspartym na czterech kolumnach, ufundowana w 1909 r. przez przewodniczącego komitetu budowy kościoła Hermanna Burruckera (architekt Gessner z Wejherowa). W pierwszych latach po zbudowaniu pełniła rolę ulicznej studzienki, dziś kryje figurę św. Wojciecha. O kościele tak pisze M. Sperski: "Ogród wokół Plebanii Kościoła Garnizonowego przy ulicy Tadeusza Kościuszki 1 jest pozostałością starego założenia parkowego z czasów patrycjuszowskich, otaczającego niegdyś Dwór Francuski. Najcenniejszym drzewem w tym ogrodzie jest Dąb Stanisława Leszczyńskiego, rosnący przy krawędzi Skarpy Sopockiej. Pomiędzy ścianą kościoła a budynkiem plebani rosną okazy kasztanowców, buków pospolitych, klonów pospolitych, grabów, lip drobnolistnych, żywotników zachodnich, modrzewia europejskiego i jodły jednobarwnej, w wieku przekraczającym 100 lat. Pozostałością tego samego założenia parkowego jest także rząd 120 - letnich platanów klonolistnych na zapleczu kamieniczek przy ulicy Władysława Jagiełły 6 - 8 i dworku przy ulicy Fryderyka Chopina 3."

14. Budowle dawniej i dziś Dworzec Kolejowy Dworzec Kolejowy Lokalizacja: ul. Dworcowa 7-9 Z dawnego kompleksu budynków dworca kolejowego zachował się budynek bagażowni dworca kolejowego. Skromny budynek, o wystroju nawiązującym do gotyku, jest pozostałością zespołu budynków najstarszego sopockiego dworca, wzniesionego w 1870 r. Z tego samego okresu pochodzi konstrukcja wiaty peronu podmiejskiej kolei, wspartej na słupach z żeliwnymi odlewami korynckich kolumn. Główny budynek dworca pochodzi z 1970 r. Parcela pod numerem 8-10 to dawny hotel dworcowy wzniesiony w 1871 r., w stylu typowym dla sopockiej architektury drugiej polowy XIX w. Planuje się rozbudowę tego budynku i rekonstrukcję zniszczonych architektonicznych detali.

15. Budowle dawniej i dziś ul. Dworcowa ul. Dworcowa Dawna nazwa: Bahnhofstr. (ul. Dworcowa) Ulica o długości 170 m, w centrum Sopotu, łączy plac Konstytucji 3 Maja oraz ulicę Tadeusza Kościuszki z dworcem kolejowym. Ukształtowała się po 1870 r. Na zróżnicowaną zabudowę przy tej ulicy składają się budynki stacyjne, dawny hotel dworcowy oraz cztery kilkurodzinne wille czynszowe z pierwszej ćwierci XX w.

16. Budowle dawniej i dziś Molo Lokalizacja: ul. Plac Kuracyjny Drewniany pomost spacerowy i widokowy o długości 515,5 metra, wyprowadzony w morze na odległość 450 m od brzegu. Pierwszy pomost spacerowy dla kuracjuszy zbudował w 1827 r., na miejscu dzisiejszego mola, Jan Jerzy Haffner. Miał on zaledwie 41 m długości i 1,6 m szerokości. W 1842 r. stał już na jego miejscu nowy pomost o długości 63 m i szerokości 2,5 m, a w roku 1882 molo wydłużono do 94 m, poszerzono do 3, m i wyposażono na końcu w prostokątną platformę, do której mogły dobijać mniejsze statki. Dalsze rozbudowy wykonano w latach: 1886, 1895 i 1904, a do obecnych rozmiarów molo rozbudowano w latach 1927 - 1928, tj. w stulecie jego powstania. Molo

17. Budowle dawniej i dziś Szkoła Gminna Elementarna Dawna nazwa: Wyższa Szkoła Dziewczęca/ Dawne Gimnazjum Lokalizacja: ul. Kościuszki 18/20 Budynek szkoły gminnej wzniesiono w 1904 r. przy dawnej ul. Szkolnej (obecnie ul. Kościuszki 18/20). Powstała ona jako projekt Paula Puchmuellera i była rozbudową starszego pochodzącego z 1875 r. gmachu szkoły. Jak w innych szkołach w tym okresie istniał podział na oddziały męskie i żeńskie. W 1904 r. z budynku przy zostaje przeniesiona szkoła elementarna (klasy żeńskie) i przejęty przez funkcjonujące w Sopocie od 1 kwietnia 1903 r. progimnazjum. Przy ul. Szkolnej znajdowały się klasy żeńskie. Klasy męskie przeniesiono do szkoły Książęcej. Zadaniem progimnazjum zadaniem było przygotowanie uczniów do podjęcia nauki w ostatnich klasach gimnazjalnych. W 1910 r. klasy te otrzymały status szkoły realnej oraz zostały przeniesione do nowego budynku wybudowanego w 1909 r. gimnazjum przy ul. Królewskiej. W części budynku w trakcie budowy ratusza w latach 1910/ 11 mieściły się biura magistratu. Po drugiej wojnie światowej szkoła rozpoczęła swoją działalność 15.04.1945 r. jako Państwowe Liceum Handlowe. Po wielokrotnych zmianach nazwy od 1983 r. funkcjonuje jako Zespół Szkół Handlowych.

18. Budowle dawniej i dziś Ratusz Miejski Lokalizacja: ul. Kościuszki 25-27 Pierwszą siedzibą władz miejskich Sopotu była dokupiona pod koniec 1900 r. przez gminę Willa Fewsona. Nieistniejąca dziś willa znajdowała się na parceli przy obecnej ul. Kościuszki 25-27. Sąsiadowała ona z parkiem Herbstów i potokiem Haffnera od strony południowej oraz parcelą Hotelu Victoria od strony północnej. Od strony wschodniej graniczyła ze skarpą sopocką. Pierwsza sesja Rady Miasta nastąpiła 1 kwietnia 1902 r. właśnie w dawnej Willi Fewsona, którą od 1910 r., używano jako ratusza. W latach 1910 - 1911 na miejscu willi wybudowano nowy ratusz według projektu Paula Puchmuellera. Pierwotny projekt budynku sięgał do wieży zegarowej. Rozbudowa budynku nastąpiła w latach 1922 - 1923, gdy Sopot stał się siedzibą władz powiatowych. Budynek powiększono w kierunku skarpy sopockiej oraz Potoku Haffnera, w skutek czego powstała sala obrad oraz galerię. Po drugiej wojnie światowej z racji zniszczeń wojennych, które dosięgnęły Gdańsk, budynek był siedzibą władz wojewódzkich. Od 1958 r. gmach służy jako urząd miejski. Ratusz Miejski

19. BRODWINO Brodwino to miejsce niewielkiej osady słowiańskich Pomorzan. Jak pisze F. Mamuszka w Bedekerze Sopockim w przekazie źródłowym z 1255 r. nosiła nazwę Brutnino (...) utworzoną z przymiotnika brodny - leżący przy brodzie. Przywilejem z 5 III 1283 r. książę pomorski Msciwuj II nadał osadę Brodwino klasztorowi cystersów w Oliwie. W jakiś czas później w 1550 r. przyłączono ją do Sopotu. Dolina Brodwina jest szczególnie malowniczym zakątkiem Sopotu. Przed II Wojną Światową pokrywały ją łąki przedzielone strumieniem Kamiennego Potoku, którego źródło znajduje się właśnie w tym miejscu. Przy końcu doliny znajdują się mokradła i przedwojenne ujęcia głębinowe wody pitnej, wybudowane w latach 1922-1926 przez Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągowe. Kompleks wodociągów składa się z szeregu zbiorników głębinowych oraz niskich budynków. Jeden z budynków znajduje się na środku rozległej polany, inne położone są wzdłuż górnej części potoku. W latach 70-tych XX w dolinie zbudowano osiedle mieszkaniowe i równocześnie skanalizowano górną część Kamiennego Potoku. Wtedy też na Brodwinie pojawiają się pierwsze utwardzone drogi, zajmujące miejsce polnych i leśnych ścieżek przedwojennych szlaków.

20. BRODWINO Dwie z tych dróg zasługują na wzmiankę: malownicza droga do osady Bernardowo oraz droga do Wielkiego Kacka. Pierwsza wcina się malowniczym wąwozem w północne wzgórza doliny na wysokości dawnego ujęcia wody i prowadzi lasem aż do zagubionego w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym Bernardowa. W okolicy osady istnieją do dziś pozostałości magazynów amunicji baterii przeciwlotniczej na wzgórzu 142 marine-flak oraz przedwojenna strzelnica. Droga do Wielkiego Kacka, przy której istniała rogatka graniczna z Wolnym Miastem Gdańsk, jest przedwojennym traktem przecinającym serpentynami wzgórza morenowe. W czasie rozbudowy osiedla mieszkaniowego w dolinie Brodwina zlikwidowano prosperujący tu zakład ogrodniczy, zasypano staw oraz potok, którego jedynym świadectwem są studzienki kanalizacyjne w środkowej części parku. . Idąc ścieżkami leśnymi na północnych wzgórzach doliny możemy dostrzec przesiekę odznaczającą byłą granicę Rzeczy Pospolitej i Wolnego Miasta Gdańska. Kierując się w stronę Zatoki Gdańskiej dojdziemy do Dzielnicy Kamienny Potok.

21. KONIEC