ECO² Landschappelijke buffering in de Gentse Kanaalzone

2. ECO²Landschappelijke buffering in de Gentse Kanaalzone 16 december 2010 Sylvie Fosselle

3. Inhoud • Situering ECO² • Fundamenten ECO² • Landschapsontwikkeling ECO² • Procesverloop • Financiering van de landschapsbouw • Werking en Structuur van het landschapsfonds • Vervolgacties

4. Situering ECO²

5. Vlaamse Landmaatschappij (VLM) • Extern verzelfstandigd agentschap • Departement Leefmilieu, Natuur en Energie • Voogdijminister: Joke Schauvliege • “samen investeren in de open ruimte” • Inrichting en beheer van de open ruimte • Kernafdelingen: • Mestbank • Platteland • Landelijke inrichting • Inrichten open ruimte, landelijke gebieden

6. Economie x ecologie = • EFRO-project Doelstelling 2 “kenniseconomie en innovatie” • Samenwerking tussen • Vlaamse Landmaatschappij • Boerenbond • Agro|aanneming • met steun van • Agentschap voor Natuur en Bos, • Limburgs Steunpunt Rurale Ontwikkeling vzw • Rurant vzw • 3 luiken: • Agro-beheersgroepen • Agro-aannemingen • Uitbouw landschappelijke buffering in de Gentse Kanaalzone

7. Landschap in de Gentse Kanaalzone • Gentse Kanaalzone RSV  economische poort Vlaanderen • Ontwikkeling nieuwe bedrijventerreinen (Kluizendok, RiemeN,…) • Gentse Kanaalzone: behoud dorpen, goed wonen • Enkele woonkernen slechte leefbaarheid • Behoud dorpen, inspanningen i.f.v. leefbaarheid dorpen • Buffers Gentse kanaalzone: • Geen band meer met traditioneel landschap, ontwikkeling haven • Koppelingsgebieden als buffer en overgang naar bedrijvenzones • Aantrekkelijke koppelingsgebieden kunnen band met aanwezige open ruimte versterken

8. Opdracht VLM in de Gentse Kanaalzone • Besluiten Vlaamse Regering 11 juni en 25 juni 2004: • Uitwerken landinrichtingsproject voor de Gentse Kanaalzone • Deelname aan verschillende overlegstructuren • Goedkeuring sociale begeleidingsplan • Opdracht VLM • Oprichten van een grondenbank • Begeleiden van landbouwers en tuinders bij onteigening

9. Koppelingsgebieden Klein Rusland-Oost Rieme-Noord Rieme-Oost Rieme-Zuid Doornzele-Noord Sint-Kruis-Winkel-Zuid Doornzele-Kanaalzijde Desteldonk-Noord Desteldonk-Zuid Langerbrugge-Zuid

10. Inrichting koppelingsgebieden (GRUP als basis voor inrichting) Recreatief park Avrijevaart en Molenvaardeken als ruggengraat voor ecologische infrastructuur Beboste zone als buffer voor Kluizendokcomplex Bestaand landschap aangevuld met kleine landschapselementen Net van langzame verkeersroutes

11. Inrichting Koppelingsgebieden: GRUP Hierover gaat het wel • Groene zones • park, bosbuffer, ecologische infrastructuur e.a. (geen landbouw) • Inrichting door overheid • Gele zones = landbouwgebied • Verweving buffering & landbouw • = afstandsbuffer • Intentie: visuele buffer met opgaand groen Hierover gaat het niet

12. Opwaarderen landschap in landbouwgebied • Bestaande maatregelen: • Beheersovereenkomsten • Subsidies aanleg/onderhoud kleine landschapselementen (KLE) • Subsidies aan particulieren via landinrichting • Zoeken naar alternatieve oplossingen

13. Fundamenten ECO²

14. Randvoorwaarden Uitgaan van lokale situatie Havencontext ! • Bedrijfsleven • Maatschappelijk verantwoord ondernemen  • Wensen goed ondernemingsklimaat • Wensen goed imago, goed nabuurschap • Bewoners • Wensen groene buffers • Zijn geëngageerd • Landbouw • Landbouwareaal daalt door uitbreiding haven  hoge druk op grond • Boeren wensen verder landbouw te doen zonder onteigeningen  vrijwilligheid, invulling bepaald door landbouwers

15. Context biedtkansen voor landschapsontwikkeling project • Acute maatschappelijke vraag naar buffering vraag • Economische potenties middelen • Landbouwers mogelijks geïnteresseerd mits verdienen aan landschapsbouw  aanbod Markt

16. Project boeren, bewoners en bedrijven bouwen samen aan het havenlandschap ECO² Gentse Kanaalzone

17. Principeschema Overheid: Goed leven/wonen/werken in leefbare Gentse Kanaalzone Initiator / facilitator / regisseur Intentieverklaring: doelstellingen, output, aanpak (startmoment) Procesbegeleiding Innovatieve financiering Draagvlak Win-win zoeken Participatief – interactief beleid • Biedende partij • Landbouwers / grondgebruikers • Vragende partij • Burgers/bedrijven • Sponsoring Appreciatie Overeenkomst • Product • Landschappelijke buffering

18. Landschapsontwikkeling ECO²

19. Landschapsontwikkeling ECO² - Wat is dat? • Niet: • Natuurontwikkeling (geen waardevolle graslanden, lage perceelsranden, bossen etc.) • Aankopen grond en aanplanten bomenrijen/houtkanten door overheid • Wel: landbouwteelten gecombineerd met kleine landschapselementen • Door Heggen, Houtkanten, Bomenrijen in landschap • Vrijwillig • Landbouwers uitnodigen zelf initiatief te nemen • Landbouwers verdienen evenveel met buffering als met traditionele gewassen

20. Landschapsontwikkeling – Ook kleine stukjes helpen! • Huidige situatie • ECO² = combinatie landbouwgebruik en landschap

21. Landschapsontwikkeling - Perceelsrandbegroeiing

22. Procesverloop

23. Stand van zaken: procesverloop Fase 0: voorbereiding onderzoek Fase 1: productvorming landschapsontwikkeling Fase 2: productvermarkting campagnelandschapsfonds Fase 3: productie uitvoering - opvolging procesbegeleiding

24. Fase 0 voorbereiding • Voortraject VLM: opdracht Vlaamse regering • Contacten met gemeentebesturen, havenbedrijf, provincie, landbouwers, bewonersgroepen • Duidelijke vraag naar buffering, geen onteigening van landbouwers • Geen contact met bedrijven • Overleg met lokale betrokken partijen ifv landschapsbouw door landbouwers (Boerenbond, stad Gent, gemeente Evergem, provinciebestuur, INBO, polders, VLM) • Vrijwilligheid • Flexibiliteit • Hogere vergoeding voor landschapsbouw

25. Fase 0 voorbereiding • Actorenanalyse • Bestaande enquêtes en informatie GKZ • Gesprek met bedrijven, bewonersgroepen, landbouworganisaties • Opdeling in actoren en intermediairen (wie beïnvloedt wie) • Inschakelen communicatiebureau (CIBE) • Doelgroepenbenadering + dialoogtechnieken • Fondsenwervingstrategie • Procesbegeleiding • Quick scan  actoren in kaart brengen, doelstelling definiëren, communicatieplan opmaken • Doelgroepen apart benaderen om conflict te vermijden • Eerst landbouwers, als zij niet meedoen: geen landschapsbouw, eerst product creëren, dan verkopen

26. Fase 0 voorbereiding • Draagvlak creëren bij sleutelfiguren (lokale overheden, MiNaraad, landbouworganisaties, havenbedrijf, …) via overleg (vb. interactieve vergadering met afgevaardigden BB) • Onderscheid tussen doelgroepen en intermediairen

27. Fase 1 productvorming • Informatievergadering met landbouwers • Uitnodiging per brief + telefonisch contact • Informatief gedeelte: plenair, presentatie + informatieve vragen • Duidelijk afbakenen waarover het gaat en waarover niet • Focus op vrijwilligheid (afblokken oproerkraaiers), flexibiliteit, financiële aspect en engagement • Transparant: we vragen engagement, momenteel onzeker of bedrijven financieren • Informatiemapje: ppt, veelgestelde vragen, contactformulier, kaartmateriaal (werd naar alle afwezigen gestuurd) • Interactief gedeelte: werkgroepen • Positieve en negatieve aspecten project • Iets vergeten? • Zouden jullie mee instappen? • Burgemeester (voorwoord) + afgevaardigden landbouworganisatie • Communicatiebureau modereert (geen conflict met VLM)

28. Fase 1 productvorming • Landschapsateliers • Uitnodiging per brief (verslag vorige vergadering) + telefonisch contact • Informatief gedeelte: korte herhaling + vragen • Interactief gedeelte: • werkgroep/koppelingsgebied: afspreken met buren • Kaart- en fotomateriaal • Iedereen duidt aan met stift • Begeleiding van 2 vlmpersonen • Wat is mogelijk? Geen verplichting, vrijwillig. • Afgevaardigden landbouworganisaties • Landbouwers moedigen elkaar aan • Ook ontmoedigen… • Landbouwers persoonlijk bezoeken • Resultaat: 18 landbouwers, 7000m bomenrijen op kaart • Voorstelling aan pers

30. Fase 2 productvermarkting • Start campagne ‘Buffer boom(t)’ • Informeren, sensibiliseren, mobiliseren burgers én bedrijven • Broodzakken, affiches, infobladen, website, pers, bedrijvendossier… • Informatievergaderingen: informatief + interactief gedeelte • bewoners • Verenigingsleven, scholen, bewonersgroepen • Moeilijk te engageren • Buffers zijn al lang beloofd, nog steeds niet gerealiseerd • Gemengde gevoelens over landbouwers (en bedrijven) • Bedrijfsleven • Moeilijk te bereiken ahv bestaande bedrijfsverenigingen • Brief minister, 2 X aanschrijven + telefonisch contact (tijdrovend) • Zeer positief • Ondersteund door lokale en regionale politici (schepen van haven, minister van leefmilieu, havenbedrijf) • PR (infomapje, peterschap)

33. 18 bedrijven ondersteunen: € 85.000

34. Ondertekening ECO²charter

35. Fase 3 productie landbouwers LOP bedrijven steun bewoners steun Uitvoeren landschapsbouw Contracten afsluiten ECO²charter ondertekenen Landschapsfonds oprichten

36. Oprichten landschapsfonds • Voortraject met Koning Boudewijnstichting • Installatievergadering met alle lokale actoren samen • Uitnodiging per brief: stavaza + nota werking & structuur van het fonds + kandidaatstellingsformulier • Verkiezing lokale adviesgroep en beheerscomité • Geen overrompeling, wel engagement

37. Fase 3 productie: landschapsbouw

38. Procesverloop

39. Financiering landschapsbouw

40. Financiering: via 2 kanalen • Overheid: generiek beleid • Beheersovereenkomsten • Gemeentelijke vergoeding • Conform EU staatssteun • Stimulans via private financiering (bedrijven, burgers) • Landschapsfonds

41. Landschapsfonds: een multi-functionele tool • Financieringstool • Verzamelt geld om doel (landschapsbouw) te bereiken • Financiering op lange termijn • Democratisch beheer • Bestuurscomité en lokale adviesgroep • Alle actoren worden betrokken en nemen samen beslissingen • Overheid ondersteunt • Voortzetting van het samenwerkingsverband • Bedrijven helpen bomen aanplanten, … • Evaluatie van de landschapsbouw door alle partners • Ruimte voor overleg en nieuwe ideeën

42. Werking en structuur van het fonds

43. Landschapsfonds Gentse kanaalzone • Doelstelling: creëren van groenbuffer in agrarische zone van de koppelingsgebieden door landbouwers • Duur : 20 jaar • In schoot van Koning Boudewijnstichting (fiscale aftrekbaarheid) • Beheer wordt overgedragen aan bestuurscomité • Verantwoordelijk voor beheer • Beslist over aanwending financiële middelen • Hoe doelstelling bereiken • Engagement en samenwerking • KBS 1 stem • 3 afgevaardigden/oprichters 1 stem • Onafhankelijke voorzitter 1 stem • VLM (ondersteuning, expertise) geen stem • min. 1x per jaar samenkomen

44. Landschapsfonds Gentse kanaalzone • Lokale Adviesgroep • Samenwerking en doelstellingen evalueren • Aanbevelingen en adviezen voor bestuurscomité • Per doelgroep max. 3 vertegenwoordigers (indien minder, evenveel van elke doelgroep) • Waarvan per doelgroep één lid ook in bestuurscomité • Engagement en samenwerking • VLM ondersteuning/secretaris • Voorzitter lokale adviesgroep • Min. 1x per jaar samenkomen • Plaats van overleg? -suggesties

45. 45

46. Landschapsfonds Gentse kanaalzone • Koning Boudewijnstichting: dagelijks beheer: • secretariaat • boekhouding • Communicatie • Financiering en rekening van het fonds: • KBS beheert financiële middelen, bestuurscomité beslist hoe • Stichters engageren zich werkingsmiddelen binnen te brengen (er is nu al € 85.000); bij onvoldoende middelen ontbinding/nieuwe fondsenwerving • in ruil voor secretariaat en boekhouding: 5% uitgaven fonds naar KBS

47. Vervolgacties

48. Vervolgacties • Opvolging landbouwers ifv aanplant en beheer • Evaluatie aanplanting en samenwerking fonds met lokale adviesgroep & bestuurscomté (maart 2011) • Uitbetaling landbouwers(januari 2012) • Verdere evaluatie fonds, nieuwe fondsenwerving ( na ….jaar) • Kennis verspreiden en valoriseren

49. Meer weten? www.ecokwadraat.be/gentsekanaalzone Sylvie.fosselle@vlm.be 09 244 85 45 Stefan.debrabander@vlm.be 09 244 85 71 Leen.vannieuwerburgh@vlm.be 09 248 56 35