SAĞLIK BİLİMLERİ

1. SAĞLIK BİLİMLERİ • HERŞEYDEN ÖNCE SAĞLIKLI YAŞAMAYA… BrainTr TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR

2. OLUŞMA • Doğum Öncesi Gelişim: Yumurta;Döllenme süresi şöyle sıralanabilir. * Yaş : sıfır * Yaş : 3 günlük * Yaş : 5-6 günlük Boy: 0,1 mm Boy:0,3 mm Boy : 0,8 mm * Yaş : 7-8 günlük * Yaş : 28 günlük * Yaş : 6 hafta Boy : 1 mm Boy : 2,5 mm Boy : 13 mm * Yaş : 4 aylık * Yaş : 9 aylık Boy: 18 cm Boy: 50 cm

3. VÜCUDUMUZU TANIYALIM • Vücudumuz : Mikroskopla görülebilen küçük yapı taşlarından oluşan hücrelerden oluşur. • Hücreler birleşerek dokuları, dokular birleşerek organları, organlar birleşerek harika vücut makinamızı meydana getirirler.

4. MİKROSKOP ALTINDA İNSAN • Bir hücreden altmış trilyon hücreye • Bütün canlıların en küçük yapı taşı hücredir. İnsan, bir tek döllenmiş hücreden yaratılmaktadır. Dişi ve erkek üreme spermi ile bir tek hücre oluştururlar. Dört günlük yolculuktan sonra ana rahim duvarına yapışarak hayatını devam ettirir.

5. İnsanın bütün hücrelerinde 46 (23) çift adet kromozom vardır. Erkek x kromozomu ile dişi x kromozomu ile birleşirse; kız, erkek y hücre kromozomu ile dişi x kromozomu birleşirse; erkek. Erkekte x-y hücre kromozomları dişi de x-x hücre kromozomları vardır. • İki hücre birleşince 92 kromozom oluşur. • İnsan vücudunda % 56’sı sudan ibarettir. 40 litre olduğu düşünülürse ; 25 litresi hücrelerin içinde yer alır. 5 litresi kanın plazmasında, 10 litresi dokularda bulunur.

6. KEMİKLER • Kafa kemiği,alın,burun,alt,üst çene,boyun omurları,köprücük,omuz,göğüs omurları,dirsek kemiği,kuyruk sokumu kemiği,kuyruk kemiği,bilek kemiği,parmak kemiği,el tarağı,bacak kemiği,diz kapağı,kaval kemiği,kamış kemiği,ayak bileği,ayak tarağı. Kemiklerden insan vücudu oluşur. İskelet 206 kemikten meydana gelir.

7. KASLAR • 600’e yakın kas vardır. • 2 Çeşit kas vardır; • Çizgili kaslar: Yürümek,koşmak,yük kaldırmak,konuşmak ve yazı yazmak gibi irademize bağlı hareketleri yerine getirirler. 400 yakın kas var. • Düz kaslar: Mide,bağırsak,böbrek ve karaciğer gibi irademiz dışında iç organlarımızı çalıştırırlar. 200 yakın kas var.

8. KAN VE DOLAŞIM SİSTEMİ • Bu görevin merkezi kalptir. Temiz kanı atardamara pompalayan kalp vücuda temiz kan verir. Toplardamardan kirlenmiş kanı emer ve akciğere göndererek temizlenmesini sağlar. Toplar ve atardamarlar kalbe bağlıdırlar. Atar ve toplar damarlar vücudun hücrelerine nüfus edecek incelikte olmadıklarından bunlara bağlı çok ince kılcal damarlar vardır. Kılcal damarlar sayesinde bütün dokuların içine girerek hücreleri beslerler. • Oksijen: en fazla oksijene ihtiyaç duyan organ kalptir.Kalp kanın % 75’ni kendisi için çalıştırır.Kalan % 25 ise vücut kullanır.Kalpten sonra oksijene en çok ihtiyaç duyan beyindir.

9. TANSİYON VE NABIZ • Kalbin kasılıp gevşeyerek damarlara yaptığı basınca,halk arasında kalp atışı denir. Yaklaşık 60-80 defa kasılma yapar. Buna vuruş veya nabız denir. Nabzı bilek,çene alt tarafından saniye şeklindedir.

10. SİNDİRİM SİSTEMİ • Hücrelerin,oksijenden ayrı olarak,gıdaya da ihtiyacı vardır.bu gıdaları kandan alır.Kan ise yediğimiz besinlerden elde eder.Buna sindirim sistemi diyoruz.

11. BEYİN • Organların merkezidir.En iyi korunan organımızdır.İnsan beyni 12-15 milyarı sinir hücresi olmak üzere 100 milyar hücreden meydana gelmiş,yaklaşık 1400 gram ağırlığında yumuşak bir dokudur.Desteksiz olarak katı bir yere bırakıldığında muhallebi gibi yayılır.Beynimiz,yumuşak bir zar ve daha dışta sert gevşemez bir tabaka ile çevrilidir.Bu durumu ile kemiklerden yapılmış bir kafatası içinde yer alır.Beyin=>Beyin kıvrımları=>Beyincik=>Beyin sapı şekli ile Sağ,Sol ve Yarım küre loblarından oluşur.

12. SOLUNUM SİSTEMİ • Hücrenin en önemli ihtiyacı oksijendir.Oksijensiz kalan bir hücre 7-8 dakikadan fazla yaşayamaz.Çok hassas olan beyin hücreleri daha önce ölürler.Hücreler oksijen ihtiyaçlarını kandan,kan da akciğerden temin etmektedir.Bu sistemin alışverişine solunum sistemi diyoruz.

13. SİNİR SİSTEMİ • Beynimizin içinden giden ve dolaşan sinir damarlarımız hareketlerimizi ve hareketsizliğimizi yani negatif ve pozitif yanlarımızı kontrol etmektedirler. • Sinir sisteminin en büyüğü insanda mevcuttur.

14. DUYU ORGANLARI • Gözle görür,kulakla işitir,burunla koklar,dilimizle tat alır ve derimizle ise sıcağı,soğuğu,yumuşaklığı ve sertliği hissederiz.Duyu organları haber alıcılarıdırlar,bu beyne sinir sistemiyle ulaştırılır ve değerlendirilip anlam ifade eder.

15. SAĞLIKLA İLGİLİ MEVZULAR • YAPAY SOLUNUM • Eğer nefesi boğuk ve hıçkırıksıysa yana doğru döndürün (yarası yoksa) netice vermezse derin bir nefes alıp ağzına yapışın ve bütün gücünüzle üfleyin,göğsü şişmişse bırakın,şişmemişse 15-20 defa tekrarlayın.

16. KALP DURMASI • Gözlerinin göz bebeği büyümüş ve nabzı duyulmaz,işitmez ve kıpırdamıyorsa kalp durmuş olabilir.Bu durumda masaj yapın;göğsünün ortası (memelerin arası) bulacak şekilde kollar gevşek ve dik üç saniye içinde basınç yapın.Bunu 5 defa tekrarlayın,ardından yapay solunum yapın.

17. KIRIK-ÇIKIK-BURKULMA • Burkulma: Aniden bir sarsılmayla incinebilen hareketlerden;damar yırtılması,şişme,morarma meydana gelebilir.Böyle durumda burkulan yeri sarsmayın altına sert bir düzlemde bir şeyle sarıp koruyun.(ilkin soğuk su ile yıkayın) • Çıkık: parmak-kol-bacaklarda-belde görülen kemikten ayrılana çıkık denir.Bu durumda sarsmayın ve dokunmayın.Doktora görünün. • Açık kırıklar: Dokuyu delip dışarı çıkarsa bu açık kırıktır.Bu durumda sarsmayın sakin dikkatlice düzeltmeye ve sarmaya çalışın

18. EZİLMELER • Bir darbe sonucunda zedelenip dokuda kılcal damarların ezildiği durumda ilkin soğuk suyla kompres yapın sonra soğuk bezle zedelenen yerin üstüne sarın.

19. BAŞ YARALANMALARI • Bunun belirtileri baş kanaması,baş dönmesi,el,kol dengesizliği durumunda hemen düz bir şekilde sarsmadan yatırın ve düzenli nefes almasını sağlayıp gereken durumu kontrol edin.

20. VÜCUT YARALANMALARI • Herhangi dokunun yaralanmasında veya sivri birşeyin batmasıyla müdahale edip temizlenmeli ve tetanos aşısı yapılmalıdır. • Belirtileri;dokununca acır,yanar,şişer.

21. KANAMALAR • Toplardamar,atardamar,kılcal damarlar da kanamalarda ilk yapılacak şey bezi kanayan yere bastırarak 10-20 dakika bekleyin eğer kanama kesilmez ise ciddi bir durum vardır.Ama ilk müdahale olarak 4 katlı bir bezi üstüne koyup hafifçede iki yandan bağlanabilir.Yarım saatten fazla kapalı bırakılmamalı sargıyı açıp iki dakika açık kalması gerekiyor.Hala durmadıysa tekrar kapatın.

22. BURUN KANAMASI • Sıcak ve düşmeden meydana gelebilecek kanamalarda burnu 4 dakika sıkın ve oturun burundan nefes almayın.Ciddi bir durumda kanama durmazsa hemen doktora gidilmeli bunun yanında soğuk bir bezle bastırılmalı.Yaşlılarda tansiyon yüksekliğinden olabilir,doktora gitmeleri iyi olur.

23. YANIKLAR • Üç çeşit yanma vardır • Güneş yanıkları: Deri kızarır • Isı yanıkları: Kabarcıklar oluşur • Kimyasal madde yanıkları: Dokularda zedelenme yapar. • Bu durumda soğuk suyla kompres yapın bezle üstünü kapatıp sarın.Tuzlu su için (çay kaşığı ¼) 15 dakika da bir.

24. SICAK ÇARPMASI • Bundan yaşlılar ve çocuklar en çok zarar görür.Bu tür durumlarda baş ağrısı,ateş yüksekliği ve halsizlik belirtileri görülür.Elbiseler çıkarılıp soğuk bir süngerle vücuda sürtmeli sonra dinlenmelidir.

25. DONMA • Bu belirtiler;burun,kulak,el,ayakla hissedilir.Ancak ilkin hissedilmez sonra parmaklarda,bacaklarda ağrı hissedilir.İlk müdahale soğuk suyla üstüne sürülmeli yavaş yavaş sıcaklık hissettirilmeli. • Donan birini hemen sıcak sobaya yaklaştırmayın.

26. ZEHİRLENMELER • Bulantı,karın ağrısı,kusma ve sürekli ishal durumlarında parmakla ağzın iç kısmındaki küçük dile dokundurup kusmayı sağlayın.Eğer ağır bir zehirlenme ise (gaz,benzin) kusturmayın çünkü boğaza zarar verir. • Farklı Zehirlenmeler: Yılan,akrep ve mantar gibi ağır zehirlerden gelen bir durumda mantar zehirlenmesinde kusturulması sağlanmalı bunun için küçük dile parmak sokma veya tuzlu su içirme.Yılan ve akrep zehirlenmelerinde müdahale zehirlenen bölgeye alev verilmeli ve jiletle yırtmalı emmeli tükürmeli (ağızda yara olmamalı) ondan sonrasında bir şeyle bağlayıp vücutta dolaşmamasını sağlamalı.

27. TARAFİK KAZASI • Eğer kaza sırasında kişilerden gelen sesliye değil baygın veya şokta olup susanla ilgilenin.Herhangi bir kazalı durumda kemeri çıkarıp yara varsa üzerine bastırın.

28. ELEKTRİK KAZASI • Çıplak elle çıplak kabloya dokunmamalı.Islak elle elektrik cihazlarını kullanmamalı.Herhangi bir durumda elektriğin çarpmasıyla karşılaştığınız kişiyi bir plastik veya odunla ayırmaya çalışın.

29. SUDA BOĞULMA KAZASI • Derin ve bilinmeyen bir suyun içine,hele tek başınıza ise hiç girmeyin.Boğulmadan kurtarılan veya kurtulan biri bayılmışsa yapay solunumla kendine getirin.

30. GÖZE YABANCI BİR CİSİM KAÇARSA • Genellikle;toz,kıl,tahta parçası veya sert cisimleri göze kaçması üstteki göz kapağı içine geçer.Göze zarar vermeyecek şekilde hafifçe kapağın altından almaya çalışın,olmuyor ise bırakın.Gözün içindeyse kapatıp açın,gözünüzün yaşıyla birlikte çıkmaya başlar.

31. SOLUNUM YOLUNA BİR ŞEY KAÇARSA • Bu boğaza veya buruna girmiş yemek kırıntıları veya küçük çocuklarda boncuk vb. şeylerin kaçması ile birlikte,hemen burundaysa sümkürtün,boğazda ise öksürtün.Buda olmasa doktora gidin.

32. KRAMP • Aniden kasların kasılmasıyla oluşur.Soğuk ve sıcaktan kaynaklanabilmekte ve yaşlılarda daha sık görülmektedir.Eğer ağır şekilde geçmez ise ciddi bir sinir sistemi hastalığıdır.Bu durumda masaj yapıp ovmak iyi gelecektir.

33. BAYILMA • Beyne giden kanın bir anda azalmasıyla a doğar.Bayılanı düz bir yere uzatıp 10 dakika içinde ayılması sağlanmalı.

34. ŞAK • Bayılma şekline benzer ancak daha ciddi sebepler geçirebilme riski taşır. • Belirtileri;yüzde sararma,baş dönmesi,mide bulantısı,görme ve işitmede zayıflama, hızlı hızlı nefes alıp verme. • Ayıltmaya çalışın;masaj,solunum,soğuk bez kullanın.

35. ŞUUR KAYBI • Herhangi bir sebeple beyinden sinir sistemi kanalıyla organlara giden kumandaların kısmen veya tamamen durması halidir.kısmen sersemleme ve şok geçirme,tamamen durmasına koma diyoruz. • Eğer mantıksız konuşuyorsa;şok,hiç konuşamıyorsa,kıpırdamıyorsa;koma neticesidir. • Nedenleri;zehirlenme,havasızlık,havale,kalp krizi,beyin sarsıntısı,beyin iltihabı,kan kaybı,şeker kanaması,aşırı ateş yükselmesi.

36. KALP KRİZİ • Ağır seyreder,yani yavaş yavaş gelişir.Başta hafif sonra sık sık tekrar eder. • Belirtileri;nefes darlığı,göğüste,üst karın bölgesinde,,sol kolun aşağı tarafında ve omuzda ağrı,ayak bileklerine şişlik,tırnaklarda ve dudaklarda morarma,sürekli öksürük. • Kalp krizi geçireni hemen yatırın,ağrı şiddetli ise bacakların altına bir yastık koyun,odayı havalandırın.

37. HIÇKIRIK • Göğüs boşluğu ile karın boşluğu arasında diyaframın irademiz dışına kasılmasıdır. • Nedenleri;fazla yemek,hazımsızlık,acı ve baharatlı gıdalar,katılırcasına gülmek. • Ne yapmalı;nefes alıp tutmalı,su içmeli,aniden korkulma tesirli olur.

38. BULAŞICI HASTALIKLAR • İnsandan insana geçen hastalıklara denir.Mikroplar gözle görülemeyecek kadar küçük,tek hücreli,bölünerek çoğalan mikro-organizmalardır.Bunlara karşı vücudumuzda savaşan antikorlar (molekül) lenfosit hücreleri virüslü dokulara gönderir ve zaferi muhakkak onlar alır.

39. MİKROPLAR NASIL BULAŞIR • Havadan,sudan,yiyecek maddelerinden bulaşabildikleri gibi hayvansal yolla;bir,pire,tahta kurusu,sinek,böcek gibilerden de bulaşabilirler. • Bu tür kötücül virüslerden uzak durmalıdır.

40. VÜCUDUN SAVUNMA SİSTEMLERİ • Biz mikroplarla yaşarız her an ama bizi koruyan antiseptik moleküller vardır.Vücuda gelen zararlı virüsleri temizler ve dengemizi korur. • Ancak alkol,uyuşturucu gibi zararlı maddelerle savaşı yenemez.

41. KIZAMIK • Mikrobun girmesinden 11 gün sonra kendini belli eder. • Belirtileri;ateş yükselir,öksürük ve nezle başlar,iltihaplanma görülür. • Ne yapmalı;12. aydan sonra kızamık aşısı yaptırınız (çocuklara) hastaya sulu ve sıvı yiyecekler verin.Kızamığa benzer hastalıklar da vardır.soğuktan ve yaralardan korunmalı kendimizi hastalığa kaptırmamalıyız.

42. ÇIBAN • Ateşli hastalıklarda veya vücudun yenik düştüğü sıralardan faydalanıp virüs yoluyla dokuyu işgal ederler. • Ne yapmalı;oluşan çıbanın etrafını temizleyip üstünü örtün.

43. BULAŞICI MENENJİT • Menigokak adı verilen hastalık mikrobuyla tehlike verir.Bir ila beş yaşındaki çocuklarda çabuk bulaşır.Ayrıca gençlerde gıda ve uykusunu alamayanlarda dahildir.boğazda bekleyen menenjit mikropları,vücut direncini yendikleri ilk fırsatta beyin zarına ulaşır ve istila eder. • Belirtileri;kusma,ensede sertlik,baş ağrısı,hasta başını yere eğemez,ışıktan ve gürültüden rahatsızlık,yüksek ateş,yüzde kızarıklık,deride döküntüler başlar. • Ne yapmalı;doktora gidilmeli.

44. BEYİN İLTİHABI • Beynin,fazla uykuyla ele geçirilmesi yani hastalıklar edinmesi bunlar;herpes,kızamık,çiçek,suçiçeği gibi bulaşıcı hastalıklar yoluyla yardımcılık yaparlar. • Belirtileri;yüksek ateş,kusma,baş ağrısı,bulantı daha sonra yüz ve boyun bölgelerinde felçler çıkar.felç öncesinde;şaşılık,çırpınma nöbetleri ve uyku hali görülebilir.Doktora görünmeli ve gereken yapılmalıdır.

45. ÇOCUK FELCİ • Buna büyüklerde yakalanabilir.sindirim sisteminden geçerek virüsler en fazla lağım sularını kullanır.Sinek ve diğer uçucu haşereler tarafından yiyecek maddelerinden bulaşır.Aşırı yorgunluk,üşütme,vücut hastalığında yenik düşmede,virüsler antikorları yenerek sistemde dolaşır. • Belirtileri;ilkin bir şey hissettirmez sinsicedir.Sonrasında soğuk algınlığı,ateş,baş ağrısı,halsizlik,terleme ve iştahsızlık belirtileri.Sonra da felç rahatsızlığı baş gösterir.Eğer felç hali solunum sistemine atlarsa,hasta yutkunma,konuşma ve soluk alma güçlükleri çeker.müdahale edilmediği takdirde sonu ölümdür.Hasta bu durumda direncini yitirmemeli ve gereken sağlık tedbirlerini almalıdır.

46. KUDUZ • Özellikle köpek,kedi,kurt,tilki ve yarasa gibi memeli hayvanlarda görülen bir hastalıktır.İnsanlara da bunların ısırıklarıyla geçer.Virüsler yaradan içeri girdikten sonra sinirler yoluyla merkez sinir sistemine ulaşır;tahribatını yaparak sonu ölüm olan genel felçlere sebebiyet verirler. • Belirtileri;hayvanlar ısırdıktan bir ila altı ay sonra hastalık kendini belli eder. • İlk belirtileri;huysuzluk ve karamsarlıktır,sonra ağızda ağrılar başlar ve su içilemez duruma gelinir.Sonrası ise delilik belirtileridir. • Bu durumda ısırılma vakalarında hemen soğuk su ve sabunla yıkayın ve doktora görünün.

47. TETANOZ • Toz,toprak ve hayvan gübresi ile bulaşmış yaralarda vücuda giriş yaparlar. • Belirtileri;mikroplar girdikten üç hafta sonra kendini belli eder.Endişe ve huzursuzluk belirtileri ile kas sertliği ve ağzını açamama durumu belirir. • Ne yapmalı;çocukları evvela korumalı tehlike yüksektir.Tetanoz aşısı,boğmaca ve difteri aşısı yapılmalıdır.

48. GIDA ZEHİRLENMELERİ • Çeşitli yiyecek bozukluklarında meydana gelir.Mesela konserve şişmiş kutudaysa onu almayın ve dolapta bekletilen ve koku alan yiyecekleri yemeyin. • Belirtileri;yenen zehirli gıdalar barsaklar tarafından emilerek kana karışır ve merkez sinir sistemini etkiler. • Kusmaya çalışın ve sonra da doktora mutlaka gidin.

49. DİFTERİ • Bu hastalığa sebep olan bakteri kalpte ve sinir sisteminde çok tehlikeli bozukluklar yapan bir zehir salgılamaktadır.Difteri mikrobu en çok burun,ağız ve gırtlakta yerleşmekle beraber,göz,ortakulak,göbek ve deride görüldüğü vakalarda vardır. • Belirtileri;baş ağrısı,kusma,karın ağrısı gibi. • Doktora görünün ve difteri aşısı yaptırın.

50. BOĞMACA • Mikropların üst solunum yollarına yerleşmesinden iki hafta sonra hastalık kendisini öksürük ile belli eder.İlkin soğuk algınlığı ve hafif ateşle başlar.Sonra da akşam vakitlerinde gelen öksürük devresi başlar,kramplar ve kusmalar olabilir. • Ne yapmalı;doktora görünmeli ve hastanın odası havalandırılmalı,güneş görmeli.Ayrıca kuru şeyler değil sulu ve enerjik yiyecekler verilir.