Od analizy finansowej do ekonomicznej projektu – ĆW 2

1. Od analizy finansowej do ekonomicznej projektu – ĆW 2

2. Analiza finansowa projektu Podstawa oceny opłacalności każdego przedsięwzięcia Bazując wyłącznie na przychodach (zyskach) i kosztach (stratach) podmiotu będącego animatorem projektu (firma, instytucja zarządzająca), określa się opłacalność finansową projektu - prognoza zasobów, dzięki którym zostaną pokryte przyszłe wydatki. Punkt wyjścia do dokonywania analizy ekonomicznej projektu

3. Analiza ekonomiczna Analiza finansowa • ekonomiczna zaktualizowana wartość netto - ENPV, • ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu – EIRR (ERR) • finansowa zaktualizowana wartość netto - FNPV, • finansowa wewnętrzna stopa zwrotu – FIRR (FRR) Dyskontowe wskaźniki oceny opłacalności: np. NPV, IRR,

5. Etap 1 – Skorygowanie o efekty fiskalne • celem etapu jest właściwe uwzględnienie efektów fiskalnych z punktu widzenia gospodarki (społeczeństwa), • na potrzeby analizy ekonomicznej należy przyjmować ceny nakładów i produktów przed naliczeniem podatku VAT i innych podatków pośrednich, • objęte analizą ekonomiczną ceny czynników nakładczych powinny obejmować podatki bezpośrednie • z punktu widzenia projektu podatek dochodowy jest odpływem i zmniejsza jego opłacalność, • z punktu widzenia gospodarki nie jest to koszt, a część dochodu z podatków jest rozdzielana przez rząd na zaspokojenie potrzeb ogólnospołecznych – stąd niekiedy podatki dochodowe należy zapisać jako korzyść projektu;

6. dotacje (rozumiane jako dochód transferowy) będą stanowiły cześć kosztów projektu (jako wyraz kosztów społecznych); • niekiedy podatki pośrednie lub dotacje mają na celu skorygowanie efektów zewnętrznych (np. podatki od cen energii, które mają zniechęcać do wytwarzania negatywnych efektów zewnętrznych na środowisko) – wtedy uzasadnione może być włączenie takich podatków do kosztów projektu (należy jednak uważać, by nie liczyć ich podwójnie, np. poprzez włączenie do oceny zarówno podatków energetycznych, jak i szacunkowych zewnętrznych kosztów środowiskowych). Problem podatków nie musi być potraktowany w bardzo precyzyjny sposób, jeśli ma on niewielkie znaczenie dla oceny projektu, jednak zawsze należy go rozważyć.

7. Etap 2 – Skorygowanie o efekty zewnętrzne (externalities) Efekty zewnętrzne (externalities) - w analizie projektów jest to rezultat projektu odczuwany przez jego otoczenie (stąd nie uwzględniany w finansowej ocenie projektu). Efekt zewnętrzny występuje wtedy, gdy fakt produkcji lub konsumpcji dobra lub usługi przez jedną jednostkę gospodarczą ma bezpośredni wpływ na poziom dobrobytu producentów lub konsumentów wchodzących w skład innej jednostki. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub negatywne.

8. celem tego etapu jest ustalenie wartości korzyści i kosztów zewnętrznych nie uwzględnionych w analizie finansowej, • niekiedy koszty i korzyści zewnętrzne, które są łatwe do zidentyfikowania, okazują się trudne do wycenienia, a efekty objawią się w połączeniu z innymi czynnikami dopiero w dłuższej perspektywie czasowej • można sporządzić wykaz niekwantyfikowalnych efektów zewnętrznych, dzięki czemu będzie istniała możliwość porównania relatywnej wagi aspektów kwantyfikowalnych, z czynnikami nie poddającymi się kwantyfikacji (dokonanie analizy wielokryterialnej).

9. metodologia OECD – uwzględnianie efektów zewnętrznych tylko w formie opisowej, ze względu na ich małe znaczenie • metodologia UNIDO – efekty zewnętrzne są wyceniane i włączane do opłacalności ekonomicznej projektu. • uwzględnienie oddziaływania na środowisko – przy zastosowaniu metody jakościowo-ilościowych, nawet nieprecyzyjne szacunki dają możliwość uchwycić część istotnych kosztów środowiskowych.

10. Przykłady społecznych korzyści zewnętrznych: • korzyści w postaci niższej wypadkowości w rejonach o dużym natężeniu ruchu; • oszczędności w czasie przewozu w ramach zintegrowanej sieci transportowej; • wydłużenie przewidywanej długości życia dzięki lepiej wyposażonym obiektom opieki zdrowotnej lub w wyniku redukcji substancji zanieczyszczających środowisko; • wyszkolenie zatrudnionych w projekcie robotników, którzy później będą mogli znaleźć lepiej płatną pracę; • zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej (przyciąganie nowych inwestorów) i tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku realizacji projektu; • linia kolejowa, która może zmniejszyć zagęszczenie ruchu na określonej drodze; • nowy uniwersytet, który może wspierać nauki stosowane a dzięki lepiej wykształconej sile roboczej mogą wzrosnąć przyszłe dochody pracowników; • uratowane życia ludzkie dzięki projektom w sektorze opieki zdrowia itp.

11. Przykłady społecznych kosztów zewnętrznych: • utrata produkcji rolnej z powodu odmiennego wykorzystania ziemi; • dodatkowe koszty netto dla władz lokalnych związane z przyłączeniem nowego zakładu przemysłowego do istniejącej infrastruktury transportowej; • wzrost kosztów usuwania ścieków; • zmniejszenie wartości rynkowej domów, w wyniku budowy nowego „uciążliwego” zakładu produkcyjnego w okolicy osiedla, itp.

12. Przykłady oddziaływania projektu na środowisko • ekologiczne koszty drogi szybkiego ruchu - szacowane na podstawie potencjalnego spadku wartości sąsiadujących z drogą nieruchomości, z powodu większego hałasu lub spalin, pogorszenia jakości krajobrazu; • ekologiczne koszty dużego „truciciela” przemysłowego, np. rafinerii - szacowane na podstawie potencjalnego wzrostu wydatków na opiekę zdrowia wśród mieszkańców i pracowników..

13. Przykład: Zagospodarowanie obiektu zabytkowego na cele turystyczne

14. Potencjalne efekty finansowe

15. Potencjalne efekty ekonomiczne

16. Etap 3 - Od cen rynkowych do cen kalkulacyjnych Celem tego etapu analizy jest określenie wartości współczynników przeliczeniowych, które umożliwiają przekształcenie cen rynkowych w ceny kalkulacyjne (eliminujące zniekształcenia rynkowe i wpływ regulacji państwowych i przez to lepiej odzwierciedlające alternatywny społeczny koszt zasobów).

17. Ceny produktów będących przedmiotem wymiany międzynarodowej • Każdy produkt będący przedmiotem wymiany międzynarodowej będzie wyceniany na podstawie cen rynku międzynarodowego – OCRM (w anglojęzycznej literaturze – border price) • OCRM – sprowadza wartość rynku międzynarodowego do granicy projektu (np. brama zakładu, składowisko na którym producent sprzedaje swoje wyroby, itp.)

18. PROJEKT Granica państwa Cena CIF Koszt transportu z zakładu do rynku Koszt transportu od granicy do rynku RYNEK Wycena OCRM - substytucja importu OCRM = (cena CIF + koszt transportu od granicy do rynku) – koszt transportu z projektu do rynku

19. Granica państwa PROJEKT Cena FOB Koszt transportu do granicy Koszt transportu do projektu Wytwórca surowca (np. kopalnia) Wycena OCRM (zużycie produktu dotychczas eksportowanego) OCRM = (cena FOB - koszt transportu z kopalni do granicy) + koszt transportu z kopalni do projektu

20. Ceny produktów i nakładów nie będących przedmiotem wymiany międzynarodowej • stosowane będą ceny obserwowane na rynku lokalnym (brak bardziej konkurencyjnych rynków). • na rynku, na którym występują zakłócenia, konsument może towar kupić lub nie, przez co wyraża swoją „gotowość do zapłaty” (willingnes to pay) – cena przyjmowana w analizie ekonomicznej. • krańcowy koszt produkcji surowca - koszt pozyskania surowca przez krańcowego dostawcę, w sytuacji gdy realizacja projektu wymusza wzrost podaży surowca.

21. Przykłady zniekształceń cenowych • ziemio-chłonny projekt, np. budowa obiektu przemysłowego, gdzie ziemia zostanie udostępniona bezpłatnie przez publiczną instytucję, podczas gdy w przeciwnym wypadku mogłaby przynosić rentę gruntową; • projekt rolniczy, którego realizacja uzależniona jest od dostaw wody według bardzo niskiej taryfy, wysoko dotowanej przez sektor publiczny; • energo-chłonny projekt, którego funkcjonowanie zależy od dostaw energii elektrycznej w ramach systemu regulowanych taryf, przy czym taryfy te odbiegają od długookresowych kosztów krańcowych. • elektrownia funkcjonująca w ramach systemu monopolistycznego, który powoduje znaczne rozbieżności między cenami elektryczności a długookresowymi kosztami krańcowymi: w takim przypadku korzyść ekonomiczna może być mniejsza od korzyści finansowej.

22. Dyskontowanie • po przygotowaniu tabeli dla analizy ekonomicznej, dokonuje się dyskontowania przy pomocy wybranej społecznej stopy dyskontowej w celu uzyskania: • ekonomicznej zdyskontowanej wartości netto inwestycji (ENPV) • ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu z inwestycji (ERR lub EIRR).

23. europejska stopa dyskontowa – wyznaczona na poziomie 5% funkcjonuje jako standardowy wskaźnik wzorcowy dla projektów współfinansowanych ze środków UE (projektodawcy po uzasadnieniu mogą przyjąć inną wartość stopy) • dzięki uwzględnieniu, w analizie ekonomicznej, efektów zewnętrznych i cen dualnych, większość projektów o niskiej lub ujemnej finansowej rentowności wykazuje dodatnią stopę ERR

24. każde przedsięwzięcie, które po aktualizacji przy założeniu stopy dyskontowej na poziomie 5%, wykazuje wskaźnik ERR niższy od 5% lub ujemną wartość ENPV, powinno być poddane dodatkowej ocenie lub zostać odrzucone • ujemna wartość ENPV może być do przyjęcia w pewnych wyjątkowych przypadkach, np.: projekt niesie ze sobą istotne korzyści nie dające się oszacować w kategoriach pieniężnych, pod warunkiem jednak, że korzyści takie zostaną szczegółowo ukazane

25. Zadanie 1 Korzystając z poniższych danych oraz tabeli dotyczącej opłacalności finansowej (FNPV) projektu XYZ określ ekonomiczną opłacalność inwestycji (ENPV): • korzyści wynikające z oszczędności czasu wynoszą 42 tys. EUR • korzyści wynikające ze zwiększonego ruchu turystycznego 78 tys. EUR • koszty związane ze zwiększonym zanieczyszczeniem środowiska 33 tys. EURO • współczynnik przeliczeniowy dla sprzedaży produktu A wynosi 1,1, dla produktu B 1,15, dla odpraw 1,2, a dla kosztów operacyjnych 0,98, a dla nakładów inwestycyjnych 0,9, • ostatni okres to zamknięcie projektu

26. Przepływy finansowe w inwestycji (w tys. Euro)