Descartes en de interactie van lichaam en geest

1. Descartes en de interactie van lichaam en geest

3. Cartesiaans Dualisme Lichaam Geest bestuurt de hersenen Ik wil mijn vinger optillen besturen het lichaam

4. Materiële Substantie Denkende Substantie • Lichaam Geest • hart • bloed • spieren • zenuwen • pijnappelklier, met daarin: • animale geesten • Lees: Passies van de ziel ## 10 en 16 (pag. 180/181)

5. Materiële Substantie Denkende Substantie • Lichaam Geest • hart • bloed • spieren • zenuwen • animale geesten • materieel: de kleinste bloeddeeltjes • gaan van hersenen naar zenuwen naar spieren • regelen: • a. automatische lichaamsprocessen (ademhaling, hart) • b. aansturing lichaam door geest

6. GEEST acties (actief, doend) Denken (al het mentale) passies (ondergaand)

7. GEEST actiesvolitie (actief, doend) (= wil) Denken (al het mentale gewaarwording (= waarneming) passies (ondergaand) cognitie (= overtuiging)

8. GEEST op lichaam gericht (ik wil arm optillen) actiesvolitie (actief, doend) (= wil) op geest gericht (ik wil deze som oplossen) Denken (al het mentale gewaarwording (= waarneming) passies (ondergaand) cognitie (= overtuiging)

9. GEEST op lichaam gericht (ik wil arm optillen) actiesvolitie (actief, doend) (= wil) op geest gericht (ik wil deze som oplossen) Denken (al het mentale vanuit geest (ik voel/wil …) gewaarwording (= waarneming) passies vanuit lichaam (ondergaand) cognitie (= overtuiging)

10. GEEST op lichaam gericht (ik wil arm optillen) actiesvolitie (actief, doend) (= wil) op geest gericht (ik wil deze som oplossen) Denken (al het mentale vanuit geest (ik voel/wil …) gewaarwording (= waarneming) extern d.m.v. passies vanuit lichaam zintuigen (ondergaand) intern cognitie (honger) (= overtuiging)

11. GEEST LICHAAM op lichaam gericht animale (ik wil arm optillen) geesten in arm actiesvolitie pijnappelklier (actief, doend) (= wil) op geest gericht (ik wil deze som oplossen) Denken (al het mentale vanuit geest (ik voel/wil …) gewaarwording (= waarneming) extern d.m.v. passies vanuit lichaam zintuigen (ondergaand) intern cognitie (honger) (= overtuiging)

12. GEEST LICHAAM op lichaam gericht animale (ik wil arm optillen) geesten in arm actiesvolitiepijnappelklier (actief, doend) (= wil) op geest gericht (ik wil deze som oplossen) Denken (al het mentale vanuit geest (ik voel/wil …) gewaarwording (= waarneming) extern animale d.m.v. geesten in oog passies vanuit lichaam zintuigen pijnappelklier (ondergaand) intern (als boven) cognitie (honger) (= overtuiging)

13. GEEST LICHAAM op lichaam gericht animale (ik wil arm optillen) geesten in arm actiesvolitiepijnappelklier (actief, doend) (= wil) Denken Lees: ##31,32; pag 184-5

14. Een ander extreem voorbeeld van hersenonderzoek waarin de vraag naar het bestaan van een vrije wil zich aandient, is te vinden in de geschiedenis van de student MatthewNagle. Matthew raakte in 2001 bijna geheel verlamd na met een mes in zijn nek te zijn gestoken waardoor zijn zenuwbanen werden doorgesneden. Hij kon alleen nog zijn hoofd en nek bewegen en had geen controle meer over de rest van zijn ledematen. Ook was zijn spraakorgaan beschadigd, maar zijn de overige organen van zijn lichaam functioneerden nog normaal. Om Matthew weer enige bewegingsvrijheid te verschaffen, boorden onderzoekers een gaatje in zijn schedel en plantten ze een chip in het hersengebied dat de lichaamsbewegingen aanstuurt. Via een draadje uit de schedel werd de informatie van de hersenen direct aan een computer doorgegeven en leerde Matthew met zijn gedachten de cursor van een computer te besturen. Ook kon hij dankzij de hersenchip de hand van een robotarm samenknijpen en weer loslaten waardoor hij voorwerpen kon verplaatsen. De filosoof René Descartes speculeerde vierhonderd jaar geleden al over hoe de ziel de bewegingen van het lichaam aanstuurt. 3p 3 Hoe zou Descartes de macht die Matthew over de robotarm heeft en het nog normaal functioneren van de meeste van zijn organen verklaren? Leg in je antwoord de volgende zaken uit en pas deze toe op de situatie van Matthew: a) hoe volgens Descartes de ziel macht heeft over het lichaam, b) hoe volgens Descartes ons lichaam als machine werkt, c) wat volgens Descartes de rol van animale geesten daarbij is.

15. 3 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: • een verklaring van de macht van Matthew over zijn robotarm aan de hand van hoe de ziel volgens Descartes macht heeft over het lichaam: de vrije wil stuurt middels de pijnappelklier de machine van het lichaam, in dit geval de robotarm, aan 1 • een verklaring van het normaal functioneren van de organen van Matthew aan de hand van hoe volgens Descartes ons lichaam als machine werkt: zelfstandigheid van lichaamsfuncties zonder bewuste aansturing 1 • een verklaring van de situatie van Matthew aan de hand van wat volgens Descartes animale geesten zijn: deeltjes die via de zenuwen de spieren aansturen, wat bij Matthew niet meer mogelijk is 1

16. voorbeeld van een goed antwoord: • Door de vrije wil heeft de ziel volgens Descartes macht over het lichaam, dat het middels de pijnappelklier aanstuurt en waardoor het bijvoorbeeld ledematen laat bewegen zoals voorgenomen. Deze vrije wil is bij Matthew blijkbaar nog intact, evenals het hersengebiedje dat het lichaam aanstuurt (ook al is dat niet werkelijk de pijnappelklier). Matthew kan immers wel degelijk via dat hersengebiedje een machine aansturen, alleen is die machine niet zijn lichaam maar een robotarm 1 • Volgens Descartes is het lichaam een machine die zelfstandig in staat is om bijvoorbeeld adem te halen, bloed rond te pompen en voedsel te verteren. Dat is ook de reden waarom Matthews organen normaal bleven functioneren, terwijl hij zijn ledematen niet meer kon aansturen 1 • De animale geesten zijn volgens Descartes de meest levendige en kleine deeltjes van het bloed die door de poriën in de hersenmassa door de zenuwen en de spieren stromen, waardoor ze het lichaam op alle mogelijke manieren bewegen. Bij Matthew was het niet meer mogelijk dat zijn ledematen in beweging werden gebracht omdat zijn zenuwen waren doorgesneden. De animale geesten kunnen zich dus niet meer van de hersenen naar de ledematen bewegen 1