Wrogowie merkantylistów - FIZJOKRACI

1. Wrogowie merkantylistów - FIZJOKRACI

2. Plan wykładu • Wprowadzenie – czas, miejsce, rys historyczny • Założenia doktryny • Przedstawiciele • Funkcjonowanie gospodarki • Koncepcja porządki naturalnego • Źródło bogactwa • Tablice ekonomiczne i ruch okrężny w gospodarce • Fizjokratyzm w Polsce • Turgot i schyłek fizjokratyzmu • Podsumowanie

3. Okres historyczny: 1750-1780

4. Obszar, na którym się rozwinął: Wyłącznie FRANCJA

5. Rys historyczny • Intensywny rozwój rolnictwa we Francji, ludność wiejska stanowi 80-85% całej społeczności i jest warstwą najuboższą. • Stan przemysłu jest gorszy niż w innych krajach. Niepowodzenie polityki uprzemysłowienia Colberta i bankructwo Królewskiego Banku przez nadmierną emisję pieniądza. • Właściciele kapitału zaczynają lokować go już nie w przemyśle a w ziemii. • Władza skupiona jest w rękach króla, ważniejsze urzędy obsadzą przez biskupów i kardynałów, rzadko przez osoby świeckie.

6. Rewolucja rolna we Francji • Wprowadzenie upraw roślin pastewnych (koniczyna, lucerna) • Zastosowanie ulepszonego sprzętu rolniczego • Hodowla nowych ras bydła • Stosowanie na masową skalę nawozów • Technika płodozmianu • Rozwój oświaty przez towarzystwa rolnicze • Koncentracja własności w rolnictwie • Swobodna dyspozycja własnością gruntu i ograniczenie prawa feudalnego

7. Fizjokratyzm stanowił intelektualną reakcję na merkantylizm

8. Założenia doktryny Physiocratie – panowanie przyrody, Odkrywanie zasad porządku przyrodniczego i społecznego, wynikających z konieczności fizycznej i siły doświadczenia ludzkiego

9. Teza fizjokratyzmu „Ziemia jest jedynym źródłem bogactwa, a rolnictwo - jako jedyna działalność produkcyjna, jedyne źródło narodowego bogactwa - jest zdolna do pomnażania tego bogactwa. Ziemia i gospodarowanie na niej dają produkt czysty - nowe dobra, nadwyżkę ponad koszty produkcji".

10. Francois Quesnay (1694-1774) Syn rolnika, lekarz nadworny króla Ludwika IV, encyklopedysta, autor dzieł ekonomicznych, w tym słynnej Tablicy ekonomicznej, założyciel wpływowej szkoły ekonomicznej, jego uczeń Anne Turgot został ministrem królewskim. Koncepcję praw natury przeniósł z medycyny, metodologii nauk przyrodniczych i sposobu funkcjonowania organizmu do ekonomii.

11. Ważniejsi autorzy i ich dzieła: • Francois QUESNEY, Tableau economiąue, 1758 {Tablica ekonomiczna) • Richard CANTILLON, Essay sur la naturę du commerce en generał, 1755 {Esej o istocie handlu w ogólności) • Pierre le Pesant de BOISGUILLEBERT, Dissertation sur la naturę des richesses, de 1'argent et des tributs...,, 1698 {Rozprawa o naturze bogactw, pieniądza i danin...) • Victor de MIRABEAU, Arnie des hommes, 1757 {Przyjaciel ludu) • Francois TROSNE, De l 'interet social, par rapport a la valeur, a la circulation, a l 'industrie et au commerce, 1777 {O społecznym znaczeniu wartości, obiegu, przemysłu i handlu)

12. FIZJOKRATYZM Funkcjonowanie gospodarki 1.Prawa natury 2.Konieczność budowy modeli teoretycznych 3.Rolnictwo 4.Obieg okrężny w gospodarce 5.Zakaz interwencji państwa w gospodarkę

13. Koncepcja porządku naturalnego • Głównym motywem działalności człowieka jest interes osobisty, a jego celem kształtowanie jak najlepiej swego losu, bez wyrządzania krzywdy innym • Cel też można osiągnąć pod warunkiem wolności ekonomicznej (święta wolność, porządek naturalny) • Porządek pozytywny – zwracanie uwagi na interes innych • Mechanizm samoczynnej regulacji • Początki leseferyzmu

14. Wizja ustroju naturalnego – prawa Quesnaya • Prawo do wolności osobistej i gospodarowania • Prawo do posiadania własności prywatnej. Sposób ograniczania tych praw istnieje w konstytucji danych państw.

15. Wizja ustroju naturalnego • Przeciwstawiali ją koncepcji ustroju sztucznego, opartego na umowie społecznej. • Uważali, że ustrój naturalny będzie realizowany przez ludzi bez przymusu wtedy, gdy ludzie zapoznają się z jego zasadami. • Fizjokraci uważali, ze nie ma gwarancji dobrego rządu i dlatego pełniejszą rękojmią realizacji tego ustroju jest oświata. • Quesnay przekształcił naukę ekonomii w naukę normatywną, która wyznacza normy postępowania.

16. Źródło bogactwa • Źródłem bogactwa kraju jest praca i ziemia • Dotyczy to tylko wielkiej produkcji rolnej • Przywóz z obcych krajów surowców i środków żywności jest szkodliwy

17. Tablica Ekonomiczna • Pierwszy w historii schemat przepływu bogactwa społecznego pomiędzy gałęziami produkcji. • Przedstawia reprodukcję prostą (powtarzającą się z okresu na okres w tych samych rozmiarach) i cyrkulację kapitału społecznego. • Quesnay przyjął jako pierwszy założenie stałości cen, produkcji i produktu czystego oraz kapitalistyczny system dzierżawy ziemi. • Opiera się na analizie ilościowej, w sposób rachunkowy przedstawia przepływ wytworzonego bogactwa pomiędzy klasami. • Wyróżnia obieg duży (obieg wytworzonego produktu pomiędzy klasami) i mały (obieg w ramach poszczególnych klas).

18. Tablica Ekonomiczna

19. Model struktury społecznej kraju • Klasa właścicieli • Klasa produkcyjna • Klasa bezpłodna • Klasa bierna

20. Klasa właścicieli • Król oraz duchowni i świeccy właściciele ziemscy • Posiada wyłączną własność ziemi, jest stróżem prawa i porządku publicznego. • Ma prawo pobierać rentę dzierżawną. • Renta dzierżawna równa jest wartości produktu czystego (nadwyżki ponad koszty produkcji)

21. Klasa produkcyjna • Rolnicy, drobni oraz produkcyjni – robotnicy dzierżawcy. • Tylko oni wytwarzają produkt czysty i pomażają bogactwo. • Produkcja rolników drobnych ledwie wystarcza na ich utrzymanie – gospodarka rabunkowa • Kapitał zainwestowany w rolnictwie powinien być zwolniony od podatków

22. Klasa jałowa (bezpłodna) • Rzemieślnicy, kupcy i przemysłowcy • Klasa ta nie pomnaża bogactwa społecznego, a jedynie przetważa wytworzone bogactwo. • Handel powinien odbywać się tylko między producentami a konsumentami, wszelkie pośrednictwo jest szkodliwe dla kraju • Ochrona interesów przemysłu i handlu jest również szkodliwa dla kraju

23. Klasa bierna • Proletariat miejski, biedota miejska, ubodzy. • Poza ruchem okrężnym w gospodarce. • Sytuacja tej klasy zależy od sytuacji ekonomicznej trzech podstawowych klas. • Stanowi ona rezerwę wolnej mocy najemnej.

24. Rys. 1. • Diagram ruchu okrężnego F. Quesnaya

25. Schemat Quesnaya jest pozbawiony realnej podstawy statystycznej

26. Polska • Zwolennicy fizjokratyzmu w Polsce: Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Antoni Popławski, Józef Sołtykowicz. • H. Kołłątaj z S. Staszicem tworzyli Komisję Edukacji Narodowej • W 1780 r. przeprowadzili reformę na Akademii Krakowskiej. • Wprowadzono wówczas do nauczania ekonomię pod nazwą „umiejętności polityczne”. • A. Popławski i J. Sołyukowicz walczyli z przeżytkami feudalizmu i krytykowali ten system. Przyczynili się do zniesienia poddaństwa chłopów. • Przyczynili się do powstania szkół parafialnych na wsiach, które uczyły dzieci chłopskie (3-4 klasowe).

27. Anne Robert Jacques Turgot (1727-1781) • Główny propagatorem idei fizjokratyzmu, odpowiedzialny za jej ewolucję. • Własność prywatna i nierówność majątkowa są niezbędne, bo przyczyniają się do wzrostu produkcji. • Inaczej niż u fizjokratów, własność nie jest prawem natury, ale instytucją użyteczną, wzmagającą wydajność pracy, wspomagającą życie w społeczeństwie. • Wprowadził też do języka ekonomicznego sprecyzowane pojęcie "kapitału" - są to u niego "wartości nagromadzone przez posiadaczy kapitału". • Posunął się także dalej niż fizjokraci i zrozumiał istnienie zysku z kapitału, jako dochodu niebędącego wynagrodzeniem za pracę lub zwrotem kosztów poniesionych przez przedsiębiorcę.

28. Anne Robert Jacques Turgot (1727-1781) • Jest rzecznikiem wolności gospodarczej, ale już nie tylko w interesie produkcji rolnej. • Wolność ekonomiczna jest potrzebna również i w przemyśle, i w handlu. • Choć rzemieślników też zaliczył do klasy jałowej, zwrócił jednak uwagę, że dodają nowe bogactwo realne do masy wytworzonych bogactw.

29. Upadek fizjokratyzmu • Gdy Turgot został ministrem finansów Ludwika XVI, spróbował wcielić teorie fizjokratów w życie. • Wydał szereg dekretów przeciwko pozostałościom porządku feudalnego. • Nie znalazło to jednak uznania w oczach właścicieli ziemskich oraz króla, jako reprezentanta klasy feudałów, który wkrótce Turgota odwołuje ze stanowiska. . • Wraz z upadkiem Turgota, upada cała szkoła fizjokratyzmu. • Bieg wydarzeń we Francji stał się tak szybki, że fizjokratyzm pozostał daleko za potrzebami życia

30. Zasługi fizjokratyzmu • Badanie zjawisk ekonomicznych – pierwsza szkoła ekonomii politycznej • Propagowanie oświaty