GATA Aile Hekimliği AD 21.02.2008, 13:30

1. Tıpta Yaklaşımlar Biyopsikososyal Model GATA Aile Hekimliği AD 21.02.2008, 13:30 Doç. Dr. Zekeriya Aktürk zekeriya.akturk@gmail.com www.aile.net / 20

2. “Hastalık yoktur; hasta vardır.” Sözünden ne anlıyorsunuz? / 20

3. Amaç ve Hedefler • Amaç:Bu sunum sonunda katılımcıların tıptaki klinik yöntemler ve biyopsikososyal yaklaşım hakkında bilgi sahibi olmaları ve biyopsikososyal modelin aile hekimliğindeki önemini savunmaları amaçlanmaktadır. • Hedefler: • Tıptaki dönemleri açıklayabilmeli • Sistemler yaklaşımını açıklayabilmeli • Biyopsikososyal modeli açıklayabilmeli • Biyolojik, sosyal, psikolojik ve varoluşçu faktörlerin sağlığa olan etkilerinin önemini savunmalı / 20

4. Tıpta Dönemler • Semptomatik dönem: • ilk tıp; her bulgu bir hastalık • Hipokrat, Razi, İbni Sina; kan, balgam, safra dengesi • Laboratuvar çağı • 1880; kuduz mikrobu • Klinik çağ • Aynı hastalık farklı kişilerde farklı seyrediyor… • Sosyal tıp • 1848; “Genellikle hekimlik biyolojik bilimlerden sayılır. Gerçekte o, sosyal bir bilimdir, çünkü amacı toplumsaldır…” • "Bir kimsenin hasta oluşu sadece o kişinin sorunu değildir. Kişinin hastalığı ailesinden başlayarak bütün toplumun sorudur.” • Sistemler yaklaşımı • Engel 1980; “İnsan karmaşık bir canlıdır; hastalığı için tek bir sebep bulmak zordur” • Biyopsikososyal tıp / 20

5. Tıpta Dönemler • Semptomatik dönem: • ilk tıp; her bulgu bir hastalık • Hipokrat, Razi, İbni Sina; kan, balgam, safra dengesi • Laboratuvar çağı • 1880; kuduz mikrobu • Klinik çağ • Aynı hastalık farklı kişilerde farklı seyrediyor… • Sosyal tıp • 1848; “Genellikle hekimlik biyolojik bilimlerden sayılır. Gerçekte o, sosyal bir bilimdir, çünkü amacı toplumsaldır…” • "Bir kimsenin hasta oluşu sadece o kişinin sorunu değildir. Kişinin hastalığı ailesinden başlayarak bütün toplumun sorudur.” • Sistemler yaklaşımı • Engel 1980; “İnsan karmaşık bir canlıdır; hastalığı için tek bir sebep bulmak zordur” • Biyopsikososyal tıp • “Hastalık yoktur; hasta vardır” / 20

6. Tıp gerçekten ilerliyor mu? • 1967’den 1972’ye laboratuvar testleri %33 arttı. • McGinnis 1976 • Peki ya hasta memnuniyeti?? / 20

7. Bir Vaka • Ayşe Ç., 19 y • Profesyonel sporcu • Spor sırasında dizi inciniyor. Ortopedist tedavi ve öneriler veriyor. Takip vizitesinde kaslarda zayıflama ve genel semptomlar (halsizlik, terleme, boyun ağrısı) var. egzersizlerini yapmıyor. Ortopedistle anlaşamıyorlar. • Aile hekimine başvuruyor. • Aile hekimi hastalığın Ayşe’nin hayatındaki etkisini konuşuyor. Muhafazakar aile. Eğitim ve başarıya önem veriliyor. Kardeşler okulda çok başarılı. • Yaralanma öz güven kaybına yol açmış • Hastalıkla ilgili iç görü sağlanması ve konuşulması tedaviye uyumu sağlıyor ve Ayşe kısa süre sonra iyileşiyor. McWinney S. 68 ve 173. değiştirilerek / 20

8. Sistemler Hiyerarşisi Toplum Aile, küçük gruplar, kültür Birey Nöro-endokrin-immun sistem Organ sistemleri Dokular Hücreler / 20 Moleküller Engel 1980

9. Diz Travmasından Önce Muhafazakar Toplum Aile, küçük gruplar, kültür Birey Nöro-endokrin-immun sistem Organ sistemleri Dokular Hücreler Moleküller Kardeşleri çok başarılı Ergenlik dönemi, başarılı sporcu, öz güveni yüksek / 20

10. Diz travmasının etkisi Sistem değişiklikleri Toplum Aile, küçük gruplar, kültür Doktor-Hasta Birey Nöro-endokrin-immun sistem Organ sistemleri Dokular Hücreler Moleküller Tıbbi kaynakların kullanımı OlayDiz travması Kriz Anlaşmazlık, iletişim kopukluğu Planların bozulması, hareket kısıtlılığı, ağrı, öfke, depresyon, huzursuzluk Aşırı otonom sinir sistemi aktivitesi Taşikardi, terleme, kilo kaybı Eklem travması, kas hasarı Travmaya cevap / 20

11. Değişimin Etkisi Sistemlerde değişim OlayTedavi edici ilişkinin sağlanması Toplum Aile, küçük gruplar, kültür Doktor-Hasta Birey Nöro-endokrin-immun sistem Organ sistemleri Dokular Hücreler Moleküller Rehabilitasyon kaynaklarının kullanımı Krizin çözülmesi, anlayış İletişimin sağlanması, tedavi Problemin gerçek sebebini anlama, planları gözden geçirme Kilo ve kalp ritminin düzelmesi, diz işlevlerinde düzelme Kilo ve kalp ritminin düzelmesi, diz işlevlerinde düzelme Kas geriliminin azalması İyileşme / 20

12. Biyomedikal model • Amaç: diz problemini tedavi etme ve semptomların altında yatan patolojiyi kaldırma. • Bu önemli ve gereklidir; ancak, yeterli değildir! • Ne gerekir? • hastanın iç dünyasını anlamak / 20

13. Başka bir vaka • Ali Bey, 35 y, erkek • Evli • 3 çocuklu • Fabrikada işçi • İş kazası geçiriyor • 3 ay çalışamaz… / 20

14. Sistematik Yaklaşım • Bilim insanları tarafından sık kullanılır. • Anlamayı kolaylaştırır • Örnek: • İş kazası iş yeriyle ilgili sorunlardan (sosyal), dikkat kaybından (psikolojik) veya tansiyon düşmesinden (biyolojik) kaynaklanabilir; • Sonuçları: organ hasarı (biyolojik), stres (psikolojik) veya maaş kaybı (ekonomik). • Ancak, aile hekimliğinde problemi izole etmek uygun değildir! Aile hekimi problemlerin karmaşık ilişkisini dikkate almak zorundadır. / 20

15. Biyo-Psiko-Sosyal Faktörler • Bioyolojik Faktörler • İmmunSistem • EndokrinSistem • Organ Sistemleri • Dokular • … • SosyalFaktörler • Toplum • Aile • Kültür • ... ORG ANİ ZMA • PsikolojikFaktörler • Anksiyete • Depresyon • ... / 20

16. Zayıf organize edilmiş bir çevre (sosyal) Gelir azalması (sosyal) Organ hasarı(biyolojik) İŞ KAZASI Tansiyon düşmesi(biyolojik) Stres (psikolojik) Dikkatsizlik (psikolojik) / 20

17. Biyopsikososyal Model • Klinisyene duyguları, beklentileri, hastalığa bakışı, sosyal çevreyi, biyokimyasal ve morfolojik değişiklikleri gözlemlemeyi önerir. • İnsan vücut, zihin ve sosyal çevreden oluşur. Çevresel ve psikolojik çatışmalar birey için potansiyel patolojilerdir. • Duygular vücudun fizyolojik işlevlerini etkileyebilir. (Zegans, 1983). • Sadece biyolojik faktörlerle ilgilenmek yerine psikolojik ve sosyal faktörleri de dikkate almak hastalık sürecini anlamayı sağlayacaktır. / 20 Engel 1977

18. Wonca Europe 2005 • The characteristics of the discipline of general practice/family medicine are that it: • …k - deals with health problems in their physical, psychological, social, cultural and existential dimensions. http://www.woncaeurope.org/ / 20

19. LEARN Yaklaşımı • Hastanın problemle ilgili görüşlerini empatiyle dinleyin • Listen with empathy the patients view to his/her problem • Doktorun görüşlerini hastanın ifadeleriyle açıklayın • Explain the patient on his/her words the view and opinions of the doctor • Doktor ve hastanın görüşleri arasındaki farklılıklara saygı duyun • Acknowledge the differences between the doctor and patients thoughts • Doktor ve hastanın görüşlerini birleştiren bir çözüm önerin • Recommend a model integrating the patients as well as doctors opinions • Hastanın beklentilerini karşılayan ve tıbbi, etik, yasal açıdan kabul edilebilir bir çözüm arayın • Negotiateto a common solution with medical, ethic, legal acceptability covering the patients expectations / 20 Berlin ve Fowkes 1983

20. Larry Weed : • "You can't get patients well unless you know their psychiatric, medical, and social problems. Don't send them out on a low salt diet for problem #1: heart failure, and problem #5: lives all alone, no heat in the house, cooks his own meals, is 85 and half blind. You don't need to be a cardiologist to know that this wont work." http://www.annfammed.org/cgi/eletters/2/6/576 / 20