PLECY OKRĄGŁE

1. PLECY OKRĄGŁE (Dorsumrotundum)

3. W warunkach nieprawidłowych, patologicznych, krzywizny fizjologiczne kręgosłupa podlegają zmianom dającym obraz kliniczny różnych wad. • Wyróżnia się kilka odmian wad • w zależności od: • etiologii, • lokalizacji zmian, • stopnia zaawansowania zmian.

4. ETIOLOGIA • PLECY OKRĄGŁE WRODZONE • PLECY OKRĄGŁE NABYTE Najliczniejszą grupę stanowią przypadki pleców okrągłych będących skutkiem dystonii mięśniowo-więzadłowej (zaburzenia napięcia mięśniowo-więzadłowego). Są one dość często spotykane w postawach wiotkich typu astenicznego.

5. PLECY OKRĄGŁE WRODZONE • W tej grupie znajdują się dziedziczne plecy okrągłe – występujące rodzinnie. Są one trudne do wyrównania ze względu na wczesny okres powstawania. • Innym rodzajem wady są z kolei plecy okrągłe osteogenne (kifoskoliozy). Powstają one w wyniku obecności sklinowaciałego trzonu kręgu piersiowego.

6. PLECY OKRĄGŁE NABYTE • Mogą występować wtórnie, jako objaw jednostki chorobowej, np. krzywicy, gruźlicy kręgosłupa, choroby Scheuermanna, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) lub jako wynik zmian pourazowych. • Przyczyną doprowadzającą do powstania tej wady postawy mogą być także czynniki psychogenne: • kifoza wstydliwych lub • kifoza ocznopochodna

7. LOKALIZACJA ZMIAN Wyróżnia się tu trzy warianty: 1.Wada umiejscowiona jest w odcinku fizjologicznej kifozy – stanowi jej pogłębienie (hiperkifoza piersiowa). 2. Szczyt kifozy przemieszczony jest w górę (kifoza wysoka, wstępująca) lub w dół (kifoza niska, zstępująca). 3. Kifoza obejmuje odcinki kręgosłupa, w których fizjologicznie nie występuje (kifoza totalna, kifoza połączenia piersiowo-lędźwiowego lub kifoza lędźwiowa).

8. STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA ZMIAN W procesie leczenia pleców okrągłych stopień zaawansowania zmian brany jest pod uwagę zarówno w przypadkach kifoz pierwotnie dystonicznych (będących skutkiem nieprawidłowej postawy), jak i pierwotnie patologicznych. Długo utrzymująca się i nie korygowana hiperkifoza funkcjonalna, która powstała na skutek dystonii mięśniowo-więzadłowej, może doprowadzić do powstania nieodwracalnych zmian typu strukturalnego. Zmiany strukturalne pojawiają się w przypadku ograniczenia ruchomości odcinka Th kręgosłupa i nawarstwiających się procesów wzrostu.

9. ZMIANY TYPU STRUKTURALNEGO: • Lekko spłaszczone w części przedniej trzony kręgowe mogą ulec zniekształceniu klinopochodnemu (sklinowaceniu). • Zmiany mogą pojawić się w postaci artrozy kręgowej, wyrośli kostnych po stronie przedniej, wapnienia więzadła podłużnego przedniego kręgosłupa, zmiażdżenia krążków międzykręgowych, co prowadzi do zrośnięcia trzonów kręgowych i w efekcie definitywnego ustalenia kifozy.

10. OMÓWIENIE ZAGADNIEŃ NA PRZYKŁADZIE SCHEMATYCZNIE UJĘTEJ PIERWOTNIE DYSTONICZNEJ HIPERKIFOZY PIERSIOWEJ

11. WYGLĄD SYLWETKI WIDZIANEJ Z BOKU • głowa wysunięta do przodu, • barki wysunięte do przodu, • klatka piersiowa spłaszczona i zapadnięta, • łopatki odstające i rozsunięte (brzegi przyśrodkowe oddalone od kręgosłupa), • nadmiernie uwypuklona kifoza piersiowa

12. Nadmiernie uwypuklona kifoza piersiowa ma tendencję do kompensacji sąsiednich: lordozy szyjnej – kompensacja wstępująca, lordozy lędźwiowej – kompensacja zstępująca. W ujęciu schematycznym zakłada się, iż lordoza lędźwiowa jest bez zmian, natomiast lordoza szyjna jest pogłębiona. Kifoza piersiowa nie jest utrwalona, a jej wyprost można uzyskać czynnym napięciem mięśni.

13. UKŁAD MIĘŚNIOWO - WIĘZADŁOWY • Za wysunięcie barków do przodu odpowiada akton środkowy • m. piersiowego większego, • Za brak pełnego wznosu RR do pionu odpowiada akton dolny (brzuszny) m. piersiowego większego.

14. KLATKA PIERSIOWA Nadmierne wygięcie kręgosłupa powoduje zbliżanie żeber do siebie (zwężanie międzyżebrzy/osiadanie żeber). Mm międzyżebrowe pracują w pozycji zbliżenia przyczepów, co prowadzi do powstawania przykurczów i ustawia klatkę piersiową w pozycji wydechowej. Konsekwencją jest upośledzenie czynności układu oddechowego, co w efekcie prowadzi do niewydolności oddechowej. W takiej sytuacji wyprost odcinka Th kręgosłupa jest utrudniony, zachodzi więc potrzeba stosowania ćwiczeń oddechowych właściwych/specjalnych.

15. ĆWICZENIA KOREKCYJNE • Ogólnym zadaniem jest wyrobienie nawyku poprawnej postawy w oparciu o przywrócone prawidłowe warunki anatomiczne. • Szczególnie należy szczególnie uwzględnić ukształtowanie kręgosłupa w odc. Th, ustawienie głowy i obręczy barkowej. • Zależnie od czynnika dominującego: hiperkifoza czy odstawanie łopatek należy dobrać ćwiczenia – zmniejszające kifozę piersiową lub korygujące ustawienie łopatek.

16. ĆWICZENIA KOREKCYJNE c.d. ZADANIA SZCZEGÓŁOWE (MOTORYCZNOŚĆ)/TOR MORFOLOGICZNY Ćwiczenia powinny być stosowane systematycznie i długotrwale w celu uzyskania wytrzymałości siłowej mięśni i automatyzmu nawyku poprawnej postawy. 1. Rozciągnięcie mm przykurczonych, 2. Zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni: • karku w pozycji cofnięcia głowy, • ściągających łopatki w pozycji zbliżenia do kręgosłupa, • prostownika grzbietu odc. Th kręgosłupa w pozycji zbliżenia przyczepów, czyli wyprostu odc. Th kręgosłupa, 3. Utrzymanie prawidłowej ruchomości kręgosłupa celem zapobiegania tendencji do zesztywnienia.

17. DOBÓR ĆWICZEŃ I POZYCJI WYJŚCIOWYCH Ze względu na tendencję do przenoszenia ruchu na sąsiednie odcinki, bardziej ruchome, należy zapewnić stabilizację odc. L właściwym doborem pozycji wyjściowych, a podczas wykonywania ćwiczeń szczególną uwagę należy zwracać na prawidłowe ustawienie głowy (pozycja cofnięcia). • Mm piersiowe powinny pracować w pozycji oddalenia przyczepów (nie stosować wznosu RR w przód i klęku podpartego na prostych RR). • Mm grzbietu powinny pracować w pozycji zbliżenia przyczepów (w pozycji oddalenia podczas wznosu RR ponad poziom następuje obrót łopatki – oddalanie jej brzegu przyśrodkowego od kręgosłupa).

18. DOBÓR ĆWICZEŃ I POZYCJI WYJŚCIOWYCH c.d. • W ćwiczeniach ogólnokształtujących mm brzucha należy wzmacniać w pozycji oddalenia przyczepów, ponieważ praca przy zbliżonych przyczepach powoduje dalsze „ ściąganie” żeber i klatki piersiowej w dół z upośledzeniem oddychania dolnożebrowego.

19. ZADANIA SZCZEGÓŁOWE/ TOR ŚRODOWISKOWY ZALECENIA: • ograniczanie czasu spędzanego w pozycji siedzącej, • określenie pozycji, w jakich dziecko pracuje i odpoczywa w pozycji siedzącej, • stosowanie zmienności pozycji.

20. ZADANIA SZCZEGÓŁOWE/TOR FIZJOLOGICZNYĆWICZENIA REEDUKACJI POSTURALNEJ Warunkiem ich prawidłowego wykonania jest uzmysłowienie sobie przez dziecko istoty swojej wady i umiejętności świadomego jej wyrównywania w autokorekcji przed lustrem i czuciem prioprioreceptywnym. Pozycje kontrolne to: • pozycja stojąca z RR wyciągniętymi w przód, • siad skulny z RR wyciągniętymi w przód, • klęk podparty. Ich prawidłowe wykonanie stanowi rodzaj sprawdzianu umiejętności przyjmowania prawidłowej postawy.

21. TOR MORFOLOGICZNY Ćwiczenia rozciągające mm piersiowe: • BIERNIE – dominują w początkowym okresie pracy z dzieckiem, • CZYNNIE – możliwe jest wyłącznie dzięki pracy mm grzbietu czworobocznego i równoległobocznego. W początkowym okresie, ze względu na ich osłabienie, nie należy tych mięśni przeciążać (stosuje się zasadę stopniowanego wysiłku). Ćwiczenia rozciągające czynnie nie powinny być prowadzone w pozycjach stojących – ze względu na ich nadmierne napięcie i/lub przykurcz nie jest możliwe wyegzekwowanie ruchu (szczególnie wznosu RR w górę zewnątrz) bez przeniesienia go i pogłębiania lordozy lędźwiowej.

22. TOR MORFOLOGICZNY c.d. Ćwiczenia wzmacniające mm grzbietu i obręczy barkowej: Najlepszą pozycją wyjściową, szczególnie do wzmacniania mm grzbietu jest leżenie przodem, ponieważ: • Kręgosłup jest odciążony od ucisku osiowego – samorzutnie następuje korekcja krzywizn fizjologicznych i skrzywień. • Łatwiej uzyskać wstępne właściwe ułożenie ciała i go utrzymać. • Podczas wykonywania skłonów głowy i tułowia w tył następuje samooporowanie mm karku i grzbietu w prawidłowych pozycjach ze względu na pracę przeciw sile ciężkości.

23. Ćwiczenia wzmacniające mm grzbietu i obręczy barkowej c.d. • Istnieje szeroki wybór możliwości stabilizacji odcinkowej kręgosłupa, zapewniającej różne warianty współpracy mięśni: prostownika grzbietu na różnych poziomach, mm karku, mm pośladkowych, mm ściągających łopatki, a także nadawanie kręgosłupowi żądanego kształtu. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu różnie usytuowanych wtórnych punktów podparcia, np. leżenie na skrzynce, ławce lub stole. W zależności od sposobu leżenia (miejsca podparcia – całą klatką piersiową, jej częścią dolną, miednicą lub udami) uzyskuje się inne ukształtowanie kręgosłupa i zaangażowanie innych grup mięśniowych.