WYBORY

1. WYBORY Razem oddano 4100 głosów Do obsadzenia 10 mandatów Jak przeliczyć zdobyte głosy? Jak je rozdzielić?

2. Technika d’Hondta: liczby głosów oddane na poszczególne partie dzieli się przez kolejne liczby naturalne (1,2,3,4), w liczbie równej liczbie mandatów do obsadzenia. Mandaty obejmują te listy, które otrzymują kolejne największe ilorazy. Np. okręg 10-mandatowy:

3. Technika St. Laguë: tak samo jak przy d’Hondcie, ale z liczbami niepatrzystymi (1,4;3;5;7;9). Wersja skandynawska: 1,4

4. Technika Hare’a-Niemeyera: wyniki poszczególnych list dzieli się przez dzielnik wyborczy – iloraz liczby ważnie oddanych głosów do ilości mandatów do obsadzenia (4100:10=410). Liczby całkowite z tego działania oznaczają liczbę mandatów uzyskanych przez poszczególne listy. Jeśli pozostaną nieobsadzone mandaty, problem rozwiązuje się na 2 sposoby: 1) metoda największej reszty: dodatkowe mandaty dajemy kolejno partiom, które mają największe reszty z danego dzielenia; 2) metoda największej średniej: przyznajemy te mandaty partiom, które uzyskają kolejne największe średnie (stosunek liczby uzyskanych głosów do liczby zdobytych mandatów w pierwszej fazie powiększonej o 1 mandat fikcyjny). Przykład w okręgu 10-mandatowym:

5. GENEZA PARLAMENTU • parlament z fran. parler = mówić • XIII w. Francja – Parlament du Roi – sąd najwyższy, debatujący nad sprawami publicznymi • Anglia – wspólne zjazdy panów duchownych i świeckich oraz reprezentantów miast i hrabstw • pierwszy Sejm w Polsce – 1496 rok Piotrków Trybunalski • po II wojnie światowej zniesiono Senat, po Okrągłym Stole w 1989 roku zebrał się Senat I kadencji

6. Funkcje Sejmu ustawodawcza: tylko parlament (wyjątek: art. 234 konstytucji) może stanowić akty rangi ustawowej, a prawodawstwo innych organów państwowych musi być podporządkowane ustawodawstwu. kontrolna: wobec rządu, ministrów i podległych im podmiotów. Polega na prawie żądania informacji, oraz na prawie żądania obecności ministrów i innych przedstawicieli organów rządowych na posiedzeniach Sejmu lub komisji. Na podstawie swoich ustaleń sejm dokonuje ocen i formułuje sugestie – ważne, żeby nie wkraczał w egzekutywę. kreacyjna: bezpośrednio powołuje i odwołuje organy konstytucyjne i ich członków. Dotyczy to m.in. prezydenta (stawianego przez ZN przed TS, zdejmowanego z urzędu przez ZN ze względu na trwałą niezdolność do sprawowania urzędu), RM (powoływanie, wotum nieufności), ministrów (i innych członków RM – wotum nieufności), TK (powołanego w całości przez Sejm), TS (to samo, oprócz prezesa, bo tym z urzędu jest I Prezes SN), prezesa NIK, RPO, RPD, KRRiTV (sejm powołuje 4 członków, senat – 2), prezesa NBP, członków KRS (4 powołuje sejm, 2 – senat).

7. Dwuizbowość parlamentu BIKAMERALIZM FORMALNY RZECZYWISTY DOSKONAŁY NIEDOSKONAŁY

8. Nasza koncepcja dwuizbowości: • izby nieuprawnione; u nas Senat istnieje ciągle na krawędzi eliminacji. • przemawia za nim głównie wielowiekowa tradycja (poza latami PRL). Senat traktowany jako „izba refleksji”, z niewielkim wpływem na ustawodawstwo, oraz na powołanie niektórych konstytucyjnych organów państwowych: prezesa NIK, RPO, 2 członków KRRiTV i 3 członków RPP.

9. SEJM RP • władza ustawodawcza • 460 posłów • wybory powszechne, bezpośrednie, równe, proporcjonalne i tajne (5) • może być wybrany ten kto ma: obywatelstwo polskie, prawo wybierania, ukończone 21 lat • ważność wyborów osądza SN • kadencja 4 lata • odpowiedzialność przed Sądem Powszechnym lub TS (art. 107 Konstytucji)

10. Marszałek Sejmu: organ konstytucyjny (art. 110), wybierany na 1. posiedzeniu nowego sejmu, na całą kadencję, z grona posłów bezwzględną większością głosów przy min. ½ ustawowej liczby posłów. Kandydatury zgłasza min. 15 posłów. Tak samo wybiera się wicemarszałków – ani konstytucja, ani regulamin nie określają ich liczby. Niekoniecznie muszą reprezentować najsilniejsze partie, ale tak najczęściej jest (a dobrym zwyczajem jest dawanie jakiegoś stanowiska wicemarszałka opozycji). Co robi? Reprezentuje Sejm (w tym przekazuje innym organom akty przez sejm podjęte); zwołuje posiedzenia Sejmu (ustala porządek dziennego posiedzenia, przewodniczy obradom); kieruje pracami Prezydium Sejmu, przewodniczy jego i Konwentu Seniorów posiedzeniom; czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu (zwł. nadawanie biegu inicjatywom itp.); udziela posłom niezbędnej pomocy w ich pracy; administruje Sejmem (powołuje i odwołuje szefa Kancelarii Sejmu i jego zastępców; wydaje zarządzenia porządkowe). Jest przewodniczącym ZN, zarządza wybory prezydenckie, zastępuje prezydenta w razie niemożności sprawowania przez niego urzędu. • Prezydium Sejmu: marszałek i wicemarszałkowie; nie można odwołać prezydium. Jakie ma kompetencje? A) związane z organizacją prac Sejmu (ustala plan prac, tygodni posiedzeniowych, terminów odbywania posiedzeń), b) związane z pracami organów sejmu (zwł. organizacja współpracy między komisjami), c) związane z tokiem prac sejmowych (np. opiniowanie zgodności projektów aktów sejmu z prawem), d) związane z sytuacją prawną posłów (decyzje w sprawach diet i ryczałtów poselskich; stosowanie kar regulaminowych itp.), e) związane z regulaminem sejmu (wykładnia, inicjacja zmian, określanie zasad doradztwa naukowego). • Konwent Seniorów: składa się z marszałka, wicemarszałków, (wice)przewodniczących klubów poselskich, przedstawicieli porozumień liczących min. 15 posłów, przedstawicieli kół parlamentarnych, które w dniu rozpoczęcia kadencji reprezentowały osobną listę wyborczą. Reprezentuje więc wszystkie podstawowe ugrupowania sejmowe; konwent zapewnia współdziałanie klubów w sprawach dot. funkcjonowania sejmu. Doradza Prezydium. • Komisje sejmowe: tylko przygotowują akty i rozstrzygnięcia sejmu – same ich nie podejmują, proponują tylko (ale z reguły ich propozycje są przyjmowane). Dzielą się na stałe (ich istnienie przewiduje regulamin sejmu – jest ich obecnie 25: część odpowiada istniejącym ministerstwom – np. komisja AiSW; część jakimś problemom – np. Komisja Europejska; część funkcjom sejmu – np. Komisja Ustawodawcza, Komisja Finansów Pub.) i nadzwyczajne (tworzone odrębną uchwałą sejmu [nawet ustawą] doraźnie dla określonych spraw, po zakończeniu misji zwykle rozwiązywane). Wszystkie te komisje nie mogą sprawować działań wykraczających poza kompetencje Sejmu. Do komisji mogą należeć tylko posłowie (wg klucza partyjnego). Pracami komisji kieruje jej prezydium, w którego składzie komisja może zawsze dokonać zmian. Komisje mogą powoływać podkomisje (nadzwyczajne, stałe – te za zgodą prezydium sejmu).

11. Procedura zwoływania pierwszych posiedzeń nowej kadencji: • pierwsze posiedzenie Sejmu zwołuje prezydent na dzień w okresie 30 dni od dnia wyborów (15 dni, jeżeli było skrócenie kadencji), • gdyby prezydent tego nie zrobił, stary parlament jeszcze urzęduje i może go pociągnąć do odpowiedzialności konstytucyjnej, • na pierwszych posiedzeniach nowy Sejm i Senat się konstytuują – posłowie składają ślubowanie, wybiera się prowizorycznego marszałka (najstarszego wiekiem), • potem wybiera się już prawdziwego marszałka, a już pod jego przewodnictwem – wicemarszałków i sekretarzy sejmu, • dymisję składa urzędująca RM. Nie ma jeszcze komisji i reszty organów sejmu.

12. Inicjatywa ustawodawcza: konstytucyjne prawo określonych podmiotów (RM, Senatu, posłom – komisji lub grupie min. 15 posłów, prezydentowi, grupie min. 100 000 obywateli) do wnoszenia projektów ustaw do Sejm (sejm ma obowiązek rozpatrzyć wniesione projekty w szczególnej procedurze). Dla niektórych spraw jest ograniczona (np. sprawy budżetowe tylko dla RM; specjalna procedura zmiany konstytucji). Projekt składa się Marszałkowi Sejmu, ten je przyjmuje, jeśli nie ma zastrzeżeń co do treści projektu i co do jego zgodności z prawem. Projekt musi zawierać m.in. potrzebę i cel wydania ustawy; stan rzeczy w normowanej nią dziedzinie i przewidywania co do osiągnięć nowej ustawy w zmianie tego stanu; przewidywane skutki społ. gosp. i prawne; założenia podstawowych aktów wykonawczych; wskazanie źródeł finansowania (jeżeli ustawa ma obciążać budżet państwa lub JST); oświadczenie o zgodności projektu z prawem wspólnotowym. Inicjatywa obywatelska: min. 100 000 obywateli z prawem wyborczym do sejmu tworzy komitet inicjatywy (min. 15 obywateli) – po zebraniu pierwszego 1000 podpisów przewodniczący komitetu informuje Marszałka Sejmu o jego utworzeniu (od tego momentu treść projektu nie może ulegać zmianie). Po zebraniu 100 000 podpisów projekt przekazuje się Marszałkowi Sejmu, i w ciągu 3 miesięcy przeprowadza się 2-wsze czytanie. Inicjatywa może być wniesiona w sprawie, w której już inny podmiot wykonał inicjatywę, nie może natomiast dotyczyć spraw zastrzeżonych dla innych podmiotów w zakresie inicjatywy. O przywilejach inicjatywy obywatelskiej już jest wyżej.

14. Pojęcie i rodzaje mandatu przedstawicielskiego: wynikające z wyborów pełnomocnictwo udzielone członkowi parlamentu przez wyborców; całokształt praw i obowiązków parlamentarzysty; określenie funkcji członka parlamentu. Dzieli się na: • wolny: parlamentarzysta reprezentuje cały naród, nie jest więc związany instrukcjami tych wyborców, którzy go w okręgu wybrali; • związany: parlamentarzysta związany wolą swoich wyborców, ponosi przed nimi odpowiedzialność (np. mogą go odwołać). • Charakter i warunki wykonywania mandatu poselskiego: jest mandatem wolnym, chociaż istnieje nieformalna odpowiedzialność w czasie wyborów (ryzyko ponownego niewybrania); a także dyscyplina partyjna, która wyklucza całkowitą swobodę działalności parlamentarnej. Posłowie reprezentują wszystkich, są nieodwoływalni i niezależni. Formalnie, id est. • Konstrukcje teoretyczne immunitetu parlamentarzysty: immunitet to wykluczenie albo ograniczenie odpowiedzialności deputowanego za naruszenia prawa. Chroni niezależność członków parlamentu oraz autonomię samego parlamentu. • A) immunitet materialny: wyłączenie karalności określonych czynów – przestępstwo popełnione przez deputowanego nie jest przestępstwem (ale nie każde, np. zniewaga pozostaje zniewagą): dotyczy to zarówno przestępstw popełnianych w parlamencie, jak i poza nim (jeśli są związane z działalnością wchodzącą w zakres sprawowania mandatu i nie narusza praw osób trzecich). Nie można go uchylić – pozostaje odpowiedzialność regulaminowa przed Sejmem. • B) immunitet formalny: ograniczenie dopuszczalności ścigania za czyny karalne – popełniony czyn pozostaje karalny, ale ograniczeniu/ wyłączeniu ulega możliwość prowadzenia postępowania karnego i karno-administracyjnego (dochodzi do tego nietykalność). Izba może uchylić immunitet parlamentarzysty – chyba, że ten sam się go zrzeknie. • Podstawy i tryb uchylenia immunitetu: zgodę na pociągnięcie parlamentarzysty do odpowiedzialności karnej uzyskuje się na wniosek; odpowiednia izba wyraża zgodę w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby członków danej izby.

15. INCOMPATIBILITAS PARLAMENTARNA • konstytucja: nie można łączyć mandatu parlamentarzysty z funkcją: prezydenta, prezesa NBP/NIK, RPO/RPD i ich zastępców, członków RPP/KRRiTV, ambasadora, pracownika Kancelarii Sejmu/Senatu/Prezydenta, pracownika administracji rządowej (nie licząc członków RM i sekretarzy stanu); sędziego, prokuratora, urzędnika służby cywilnej, żołnierza w czynnej służbie, policjanta, funkcjonariusza służ ochrony państwa. • inne ustawy: wójta/burmistrza/prezydenta miasta, radnego rady gminy/powiatu, sejmiku województwa, członka zarządu powiatu/ województwa/ związku komunalnego, w zarządzie/radzie regionalnej/branżowej kasy chorych.

16. Prawo do zrzeszania się w kluby, koła lub zespoły poselskie Do istotnych uprawnień w izbie należy prawo zrzeszania się w koła i kluby. Uprawnienie to jest przywilejem nie zaś obowiązkiem parlamentarzysty. Podstawą tworzenia klubów jest przynależność polityczna członków. Każdy poseł lub senator może być członkiem tylko jednego klubu lub koła. Klub w Sejmie może tworzyć 15 posłów, koło zaś- minimum trzech. W senacie klub tworzyć może siedmiu, koło zaś- co najmniej 3 senatorów. Liczebność kół i klubów parlamentarnych wpływa na zakres przyznanych tym instytucjom uprawnień w izbie. Do obsługi swej działalności kluby i koła na określony czas mogą tworzyć biura, w których mogą zatrudniać pracowników, nie dłuższy niż czas trwania kadencji.

17. SENAT RP • władza ustawodawcza • 100 Senatorów • wybory powszechne, bezpośrednie, tajne • wybory zarządza prezydent • może być wybrany ten kto ma: obywatelstwo polskie, prawo wybierania, 30 lat • ważność wyborów osądza SN • kadencja 4 lata • odpowiedzialność przed Sądem Powszechnym lub TS

18. Organy wewnętrzne Senatu RP • z mocy konstytucji musi Senat mieć swojego marszałka, wicemarszałków i komisje. • w regulaminie utrzymano istnienie prezydium senatu, a także konwentu seniorów. • senat jest mały, bardziej liczą się więc pojedynczy senatorowie. • w senacie inaczej niż w sejmie wygląda: • a) liczba wicemarszałków (stale określona w regulaminie senatu na 3), • b) inna struktura komisji stałych (14, w tym 2 funkcjonalne: ustawodawcza i praworządności, oraz regulaminowa i spraw senatorskich), • c) niemożność powołania senackiej komisji śledczej.

19. ZGROMADENIE NARODOWE • odrębny organ, • składa się z Sejmu i Senatu (art. 114 ust. 1 konst.) – równy status mają w nim posłowie i senatorowie (choć posłów jest oczywiście więcej). • Funkcje: niewielkie, związane tylko z osobą prezydenta: • przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego prezydenta; • wysłuchiwanie orędzia prezydenta, • stawianie prezydenta przed TS, • stwierdzanie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze wzgl. na stan zdrowia. Nie ma zaś żadnych kompetencji związanych ze zmianą konstytucji.

20. Prezydent RP

21. Pozycja ustrojowa Prezydenta w systemie podziału władzy Konstytucja RP kształtuje ustrój państwa oparty na zasadzie podziału władzy, stanowiąc w art. 10, że: • Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i władzy sądowniczej. • Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.” Konstytucyjna regulacja statusu ustrojowego Prezydenta przewiduje dla niego rolę klasycznej głowy państwa. Konstytucja stanowi w art. 132, że „Prezydent RP nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowaniem urzędem”.

22. Funkcje ustrojowe prezydenta: • reprezentacja państwa (jest najwyższym przedstawicielem państwa, uosabia jego godność, majestat, suwerenność itp.), • gwarancja ciągłości władzy państwowej (różnie można to rozumieć – wychodzi na to, że jest arbitrem, że zapewnia funkcjonowanie państwa na wypadek stanów jego szczególnego zagrożenia – ale np. swojego następcy na wypadek wojny mianować nie może), • strzeżenie przestrzegania konstytucji RP (ma konkretne kompetencje w tej dziedzinie), • gwarancja suwerenności i bezpieczeństwa państwa, oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium (może wskazanie na kompetencje związane z obronnością państwa).

23. Odpowiedzialność: • A) cywilna (tylko jako podmiotu prawa cywilnego, w zakresie niezwiązanym ze sprawowanym urzędem), • B) za popełnienie przestępstwa zwykłego (odpowiedzialność wnioskowa przed TS: kara przewidziana w ustawie + złożenie z urzędu), • C) za delikt konstytucyjny (czyn nieprzestępczy, którym prezydent w zakresie swojego urzędowania albo w związku z pełnionym urzędem naruszył konstytucję lub inną ustawę w sposób zawiniony: kara = złożenie z urzędu). Wniosek o postawienie prezydenta przed TS składa min. 140 posłów i senatorów, a musi się do niego przychylić min. 2/3 ustawowej liczby członków ZN (po rozpatrzeniu wniosku przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu). Jeśli się uda, to sprawowanie urzędu przez prezydenta ulega zawieszeniu (zastępuje go Marszałek Sejmu). Jeśli TS stwierdzi winę prezydenta, urząd zostaje opróżniony, przeprowadza się nowe wybory.

24. Początek i koniec kadencji • Objęcie urzędu: po złożeniu przysięgi przez ZN (ostatniego dnia kadencji poprzedniego prezydenta) – zwykle wygłasza przy okazji orędzie. Po objęciu urzędu z elekta staje się prezydentem urzędującym, i zaczyna biec jego kadencja. • Wygaśnięcie mandatu: a) upływ kadencji, b) śmierć, c) zrzeczenie się urzędu, d) stwierdzenie nieważności wyboru prezydenta, e) uznanie przez ZN trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN), f) złożenie z urzędu orzeczeniem TS.

25. Kompetencje Prezydenta Kompetencje związane z działalnością parlamentu: • organizacyjne (zarządzanie wyborów, zwoływanie pierwszych posiedzeń izb), • inicjatywne (inicjatywa ustawodawcza, zarządzenie referendum za zgodą senatu), • hamujące (weto ustawodawcze, kierowanie ustaw przed TK, skracanie kadencji sejmu). Może wygłosić do sejmu, senatu lub ZN orędzie – jest bezdyskusyjne! . Kompetencje związane z rządem: • powoływanie (desygnuje premiera, powołuje rząd, powołuje/ odwołuje ministrów za zgodą premiera, przyjmuje dymisję RM) – ma na to faktyczny wpływ tylko w warunkach słabości parlamentu; • działalność: może zwołać Radę Gabinetową, współdziała w realizacji polityki państwa (zwł. zagranicznej). Co jeszcze? Zależy jak się dogaduje z rządem. Kompetencje związane z czuwaniem nad zgodnością prawa z konstytucją: prawo weta, prawo skierowania ustawy do TK podczas procesu legislacji a także w akcie następczym.

26. Kompetencje związane z funkcją głowy państwa: • ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, • mianuje i odwołuje polskich przedstawicieli przy innych państwach/ organizacjach międzynar. (+ przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli państw obcych/ organizacji międzynar.), • reprezentuje państwo, • jest zwierzchnikiem SZ, zarządza stan wojny (przy spełnieniu przesłanek i gdy sejm nie może się zebrać), zarządza mobilizację lub użycie SZ, • wprowadza stany nadzwyczajne, • ma prawo łaski (całkowitego/ częściowego darowania sprawcy prawomocnie orzeczonej kary, poza osobami skazanymi przez TS; decyzja indywidualna), • nadaje ordery i odznaczenia, • nadaje polskie obywatelstwo, udziela zgodę na zrzeczenie się go, • zwraca się z orędziem do Sejmu, Senatu i ZN.

27. RM, MON i prezydent wobec sił zbrojnych: MON faktycznie kieruje SZ (bo zwykle mamy stan pokoju :P) – sprawuje on cywilną kontrolę nad SZ. Prezydent główne mianuje, powołuje itp. Premier wysuwa kandydata na Naczelnego Dowódcę SZ, oraz wnioskuje o zarządzenie mobilizacji i użycie sił zbrojnych. • Rada Gabinetowa: RM + prezydent, bez kompetencji RM – tj. ew. ustalenia RG muszą być dopiero przełożone na wiążące akty i decyzje, co należy do RM, a prezydent nie ma na to żadnego wpływu. Jak RM nie chce, to nie wprowadzi tych ustaleń.

28. Kontrasygnata king can not do wrong – król nie może czynić źle king can not do along – król nie może czynić sam złożenie współpodpisu przez premiera lub ministra na akcie urzędowym głowy państwa. Kontrasygnatę składa premier, jeśli chce (jak nie chce, nie składa i prezydent nic mu nie może zrobić). Robi tak co do zasady ze wszystkimi aktami urzędowymi prezydenta (poza tymi realizującymi prerogatywy osobiste). Dzięki kontrasygnacie polityka egzekutywy jest bardziej spójna. Odpowiedzialność za kontrasygnowane akty prezydenta spada na premiera (a że on sam nie odpowiada politycznie – na cały rząd).

29. Akty urzędowe prezydenta • rozporządzenia (w celu konkretyzacji ustaw, • zarządzenia (wiążące jednostki podporządkowane prezydentowi), • postanowienia (czy tylko, czy „wnioski” itp. też? Chyba tylko postanowienia!), • rozporządzenia z mocą ustawy. Akty urzędowe powinny mieć formę pisemną, skoro co do zasady podlegają kontrasygnacie. Akty urzędowe bez formy prawnej? Orędzie, ratyfikacja. Można je podzielić też na te z kontrasygnatą i te bez.

30. RZĄD I ADMINISTRACJA RZĄDOWAPozycja ustrojowa RM • jeden z 2 podstawowych organów władzy wykonawczej, równorzędny wobec prezydenta, • odpowiedzialna politycznie przed sejmem, a konstytucyjnie (indywidualnie) przed TS, • organ kolegialny, składa się z odrębnych, jednoosobowych organów konstytucyjnych o własnym zakresie kompetencji, • skupia najważniejsze rozstrzygnięcia bieżącego prowadzenia polityki państwa (ma domniemanie kompetencji w dziedzinie spraw polityki państwa), • kieruje całym systemem administracji rządowej, a także nadzoruje (poprzez premiera) działalność JST.

31. Powoływanie • przez prezydenta (ale za akceptacją parlamentu – zgodnie z zasadą parlamentaryzmu zracjonalizowanego), bezterminowo (ale z koniecznością przedstawienia jej dymisji na 1. posiedzeniu nowo wybranego sejmu). Etapy: • 1) prezydent desygnuje premiera (po złożeniu dymisji przez poprzedni rząd – wyjątek z Millerem), w takim terminie, żeby zmieścić się z powołaniem tego rządu w 14 dniach od dnia przyjęcia dymisji. Desygnowany premier dobiera sobie ministrów, prezydent powołuje rząd i odbiera od niego przysięgę (w tym momencie nowy rząd zastępuje stary). Rząd ma 14 dni na uzyskanie wotum zaufania od sejmu (bezwzględna większość głosów). • 2) etap ten występuje, jeśli: a) rząd w etapie 1. nie otrzyma wotum zaufania, b) rząd nie zostanie powołany w terminie. Sejm w ciągu 14 od zamknięcia etapu 1. wybiera nową RM (najpierw premiera na wniosek grup min. 46 posłów, potem dobranego przez niego członków RM) - bezwzględną większością głosów. Marszałek Sejmu wręcza prezydentowi niezwłocznie uchwałę o powołaniu rząd, a prezydent powołuje go i odbiera odeń przysięgę. • 3) Jeśli Sejm nie wyłoni rządu, powtarza się procedura z etapu 1., ale już z wymogiem względnej większości w Sejmie (tj. więcej głosów za niż przeciw, nie liczymy wstrzymujących się). Jeśli się uda, ufff. Jeśli nie, nowo mianowany przez prezydenta rząd dalej pracuje, ale prezydent musi skrócić kadencję sejmu i zarządzić nowe wybory.

32. Odwoływanie zawsze w formie dymisji: • dobrowolnej (złożonej przez premiera z jakichkolwiek powodów – jeśli tylko przyjmie ją prezydent), • przymusowej: w razie śmierci premiera, • nieudzielenia RM wotum zaufania, • udzielenia RM wotum nieufności, • rozpoczęcia nowej kadencji parlamentu. Wraz z RM dymisję składają (wice)wojewodowie, (pod)sekretarze stanu.

33. Odpowiedzialność • parlamentarna: zawsze większością ustawowej liczby posłów (quorum nie podano); głosowanie min. 7 dni po zgłoszeniu wniosku; ponownie wniosek w tej samej sprawie nie może być złożony wcześniej niż 3 miesiące po głosowaniu (chyba, że wystąpi z nim grupa min. 115 posłów): • RM: wniosek min. 46 posłów; wotum konstruktywne, z równoczesnym podaniem we wniosku nazwiska kandydata na nowego premiera; jeśli się uda, premier składa dymisję rządu, prezydent przyjmuje, a sejm wybiera nowego premiera (bezwzględna większość głosów) – prezydent powołuje nowy rząd i odbiera przysięgę; • członka RM: wniosek min. 69 posłów; odpowiedzialność za sprawy związane z zakresem działania; jak się uda, prezydent odwołuje ministra). 2) konstytucyjna: członków RM za delikty konstytucyjne, na wniosek prezydenta/ min. 115 posłów – wniosek rozpatruje Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, jeśli uzna go za zasadny, występuje do sejmu o pociągnięcie danej osoby do odpowiedzialności przed TS. Sejm musi wycisnąć z siebie głosy 2/3 ustawowej liczby posłów.

34. Zakres działania Rady Ministrów nieograniczony, bo jest domniemanie kompetencji w sprawach związanych z polityką państwa dla RM. Najważniejsze funkcje: • kieruje administracją rządową (zwł. koordynuje i kontroluje działalność jej organów), • kieruje wykonaniem budżetu państwa (razem z MF. Zwł. uchwala projekt budżetu/ zamknięcie rachunków państwowych/ sprawozdanie z wykonania budżetu), • kieruje polityką zewnętrzną (zwł. zawiera umowy wymagające ratyfikacji, wypowiada inne umowy), • zapewnia wykonywanie ustaw (równocześnie mając możliwość wpływania na parlament inicjatywą, prawem nadawania swoim projektom charakteru pilnego, prawem zgłaszania poprawek), • zapewnia zewnętrzne i wewnętrzne bezpieczeństwo państwa i porządek pub. (zwł. wyraża zgodę na pobyt/ przemieszczanie się obcych wojsk przez terytorium RP, corocznie ustala liczbę poborowych; współpracuje aktywnie z prezydentem), • wydaje akty podustawowe.

35. Skład • obowiązkowo Prezes i ministrowie, dodatkowo wiceministrowie (jeśli powołani) oraz przewodniczący komitetów wskazanych w ustawach (mogą być nimi np. ministrowie czy premier). • RM to organ kolegialny, ale pominięto w konstytucji zapis, że „działa kolegialnie”, można więc przyjąć istnienie pewnej struktury w ramach RM.

36. Prezes RM • silny szef rządu, nie „premier” to nie jest określenie konstytucyjne Co robi? • tworzy rząd i zmienia jego skład; • ustala szczegółowy zakres działania ministrów, wpływa na obsadę gł. stanowisk w ministerstwach; • powołuje kierowników wielu urzędów centralnych, pełnomocników rządu, szefa swojej kancelarii, • organizuje prace rządu, określa sposoby realizacji jego polityki, kontroluje i koordynuje pracę członków rządu, rozstrzyga spory kompetencyjne między nimi, może żądać informacji, sprawozdań, dokumentów, • kieruje terenową administracją rządową (powołuje/ odwołuje (wice)wojewodów), jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej, i zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej, • nadzoruje działalność JST (w zakresie legalności ich prawodawstwa), • może wydawać rozporządzenia.

37. Ministrowie • są członkami RM, • uczestniczą w posiedzeniach, • przedstawiają stanowiska, • głosują, • inicjują politykę rządu w zakresie własnego działania.

38. Rodzaje ministrów • działowi: kierują określonymi działami administracji rządowej, muszą być powołani, są jednoosobowymi naczelnymi organami adm.; mogą wydawać zarządzenia i rozporządzenia; ich decyzja adm. mają charakter ostateczny (podlegają tylko kontroli sądowej). Mają własne ministerstwa. • bez teki: wypełniają zadania wyznaczone przez premiera w drodze rozporządzenia; nie mają własnych ministerstw (a tylko niewielki zespół urzędniczy do obsługi).

39. Ministerstwo • urząd mający na celu obsługę ministra. • Ma podwójną strukturę: • polityczną (kierownicza: sekretarz i podsekretarze stanu), • urzędniczą (departamenty, sekretariaty, wydziały). Tej ostatniej nie powinna obejmować odpowiedzialność polityczna rządu ani zmiany personalne na stanowiskach ministrów.

40. Praca RM • A) posiedzenia (premier je zwołuje, ustala ich porządek dzienny, przewodniczy im) – odbywają się w ustalonych terminach (od czasów Mazowieckiego we wtorki). Uczestniczą w nich ministrowie (obowiązkowo, ew. wyręczają się innymi osobami z kierownictwa ministerstwa, a przy podejmowaniu rozstrzygnięć – innymi, wskazanymi przez premiera ministrami), inne osoby (zapraszane/ wzywane przez premiera; także wg dobrego zwyczaju przedstawiciel prezydenta). • B) uzgodnienia korespondencyjne (dokument przyjęty, jeśli nikt nie zgłosi zastrzeżeń – jeśli zgłosi, to sprawę omawia się na posiedzeniu).

41. Charakter prawny decyzji • rozporządzeń RM: normatywne, wydawane na podst. szczegółowego upoważnienia ustawowego, w celu wykonania ustawy; zgodne z ustawami, nie wkraczające w materię objętą wyłącznością ustawy. • uchwał RM: adresowane do jednostek organizacyjnie podległych RM, wydawane na podst. ogólnych kompetencji konstytucyjnych (nie trzeba upoważnienia ustawowego); zgodne z ustawami i rozporządzeniami; nietworzące samoistnie obowiązków/ uprawnień obywateli, osób prawnych itp. Obie formy działalności RM kontroluje TK.

42. Wojewoda • powoływany/ odwoływany przez premiera (powoływany na wniosek MSWiA), • ma domniemanie kompetencji w zakresie administracji rządowej w województwie. Funkcje: reprezentacja RM w województwie, • zwierzchnictwo zespolonej adm. rządowej, • nadzór nad JST, • reprezentacja SP w zakresie i na zasadach określonych ustawowo. W ramach swoich funkcji m.in.: • adaptuje politykę rządu do warunków lokalnych; • przedstawia RM projekty dokumentów rządowych w sprawach dot. województwa, • wpływa na obsadę stanowisk w adm. niezespolonej; • wykonuje i koordynuje zadania dot. bezpieczeństwa i obronności państwa; • kieruje adm. rządową i samorządową w sytuacjach nadzwyczajnych; • kieruje adm. rządową zespoloną i zapewnia warunki do jej skutecznego działania, • ponosi odpowiedzialność za jego efekty. Jest dużo, tyle starczy

43. Administracja zespolona • charakteryzująca się zespoleniem z rządem (tj. jest z nim bezpośrednio związane finansowo, personalnie, kompetencyjnie i organizacyjnie).

44. Administracja niezespolona • terenowe organy adm. rządowej podległe danemu ministrowi/ kierownicy państwowych osób prawnych lub jednostek organizacyjnych.

45. Koncepcja Trybunału Konstytucyjnego • narodziła się w latach 20. XX w.; • w II RP nie było TK, • w PRL uznano go za burżujski wymysł (tylko Jugosławia ze wszystkich demoludów miała swój TK od 1963). • 26 marca 1982 wprowadzono TK i TS do konstytucji. Ustawa o TS wyszła tego samego dnia, ustawa o TK – 29 kwietnia 1985. • TK powstał, ale ograniczony w kompetencjach, i z możliwością odrzucenia jego orzeczeń przez sejm (większością 2/3). • Minął rok 1989, a Sejmowi dalej się podobało tak. • Dopiero w konstytucji z 1997 znalazły się potrzebne przepisy, a 01 sierpnia 1997 wyszła ustawa o TK. TK do tego czasu zdążył wypracować całkiem ciekawe orzecznictwo.

46. Pozycja ustrojowa • teoretycznie wewnątrz trójpodziału (organ władzy sądowniczej), ale niezależny od żadnej z władz (ew. powoływany przez Sejm), niektórzy proponują więc wyjęcie go z trójpodziału. • niektórzy nazywają jego działalność ustawodawstwem negatywnym (ja bym nazwał ustawozabieractwem). • głównym zadaniem TK jest kontrola hierarchicznej zgodności norm prawnych.

47. Skład • 15 sędziów wybieranych na 9 lat (liczonych od momentu objęcia funkcji, choćby po poprzedniku, który odszedł przed upływem kadencji) bez możliwości reelekcji) przez Sejm bezwzględną większością głosów, • spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą (posiadających kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego SN lub NSA – spełniających więc wymóg stażu, zwykle ich i tak nie dotyczący, bo sędziowie TK to gł. profesorowie); • kandydatów przedstawia prezydium Sejmu lub grupa min. 50 posłów. Sędziowie są: • kadencyjni, • apolityczni, • nieusuwalni (ew. tak, jak normalni sędziowie), • przysługuje im immunitet (zgodę na uchylenie go wyraża TK w pełnym składzie większością 2/3 głosów), • nie mogą łączyć funkcji ze stanowiskiem w aparacie państwowym. • mogą się stanowiska zrzec (i wrócić na dawne stanowisko albo otrzymać równorzędne, albo przejść w stan spoczynku); • umrzeć; • komisja lekarska może orzec o jego trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków. Sejm może dokonać wyboru następcy dopiero, gdy ZOS TK stwierdził uchwałą wygaśnięcie mandatu kolegi.

48. Organy TK Prezes TK: powołany (jak wiceprezes) przez prezydenta spośród kandydatów (po 2 na stanowisko) przedstawionych przez ZOSTK, na okres trwania swojej kadencji (może zrzec się stanowiska, i pozostać w TK jako szary sędzia). Reprezentuje TK na zewnątrz, wykonuje czynności adm. 2) ZOSTK: wszyscy sędziowie TK. • działa przy quorum 10 członków, • omawia przynajmniej raz na rok działalność TK, • problemy wynikające z jego orzecznictwa; • rozstrzyga najważniejsze kwestie dot. organizacji pracy TK (uchwala regulamin, wybiera kandydatów na prezesa i wiceprezesa, • uchwala projekt dochodów i wydatków TK, • ustala zasady wyznaczania składów orzekających i przydziału spraw, • stwierdza wygaśnięcie mandatu sędziego, • zezwala na uchylenie immunitetu.

49. Funkcje TK • kontrola norm (orzekanie o zgodności aktów normatywnych z aktami normatywnymi wyższego rzędu), • kontrola zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, • rozstrzyganie sporów kompetencyjnych; • rozstrzyganie o istnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta. • TK często mogą więcej, a nasz nie, np. rozstrzyganie o ważności wyborów i referendów, ustalanie wiążącej wykładni aktów normatywnych, orzekanie w sprawie odpowiedzialności konstytucyjnej

50. Kontrola norm dotyczy pionowych konfliktów (konflikty poziome rozwiązują sądy poprzez reguły inferencyjne). Obejmuje: • ustawy (oraz akty o ich mocy prawnej, w tym przedwojenne rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy, czy dekrety Rady Państwa), w tym ustawę budżetową. Sprawdza ich zgodność z aktami wyższego rzędu. • umowy międzynarodowe: obowiązkowo wszystkie (również te nie podlegające ratyfikacji) pod względem zgodności z konstytucją. • inne przepisy prawa wydawane przez centralne organy państwa (bo legalność wydawanych przez organy terenowe sprawdzają sądy adm.) – z ustawami, ratyfikowanymi ustawowo umowami międzynar. i konstytucją. Są to akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy prawne; nie gra roli nazwa aktu (czy to jest rozporządzenie, czy decyzja).