Laureaci polskiej literackiej Nagrody Nobla.

1. Laureaci polskiej literackiej Nagrody Nobla.

2. Czesław Miłosz. Urodził się w roku 1911 w Szetejniach na Litwie, zmarł 14 sierpnia 2004 w Krakowie. Poeta, prozaik, eseista, tłumacz. Laureat nagrody Nobla w roku 1980 i wielu innych prestiżowych nagród literackich, tłumaczonych na kilkanaście języków. Doktor honoris causa wielu uniwersytetów w USA i w Polsce, honorowy obywatel Litwy i miasta Krakowa. Szkolną i uniwersytecką młodość spędził w Wilnie, tam również debiutował jako poeta, okupację niemiecką przetrwał w Warszawie. Po wojnie pracował w służbie dyplomatycznej PRL - w USA, i we Francji do roku 1951, kiedy to zwrócił się w Paryżu o azyl polityczny. W roku 1960 wyjechał do Kalifornii, gdzie przez dwadzieścia lat jako profesor języków i literatur słowiańskich wykładał na uniwersytecie w Berkeley. Do roku 1989 publikował głównie w emigracyjnym wydawnictwie paryskiej "Kultury" i w Polsce poza cenzurą. Od roku 1989 mieszkał w Berkeley i w Krakowie. W opinii międzynarodowej krytyki, jak i współczesnych mu poetów (dość wspomnieć Josifa Brodskiego), twórczość poetycka Miłosza to jedno z najbardziej znaczących zjawisk naszej literackiej współczesności. Obok gęsto zmetaforyzowanych wierszy wizyjno-symbolicznych, w których to, co idylliczne sąsiaduje z tym, co apokaliptyczne, mamy tu zapisaną niemal nagą prozą filozoficzne, czy religijne epifanie. Obok wierszy-piosenek, traktaty teologiczne - jak napisany w okupowanej przez Niemców Warszawie w konwencji "dzięcięcych rymów" cykl "Świat. Poema naiwne", czy cykl "Sześć wykładów wierszem", z tomu "Kroniki". Miłosz przekracza formy gatunkowe, obcuje jako poeta i jako tłumacz z całą tradycją poezji - od współczesnych sobie poetów amerykańskich po Biblię (której fragmenty przekłada na nowo na język polski).

3. Czesław Miłosz. Jako powieściopisarz zdobył rozgłos powieścią "Zdobycie władzy" (1953), o ,,instalowaniu’’ władzy komunistycznej w Polsce, ale i on sam i jego czytelnicy cenią sobie szczególnie quasi-autobiograficzną "Dolinę Issy" - obfitującą w filozoficzne podteksty, opowieść o dorastaniu i utraconej niewinności. Osobiste wątki powracają silnie w twórczości eseistycznej, zarówno w "Zniewolonym umyśle", książce należącej do klasyki literatury traktującej o fenomenie totalitaryzmu, jak i w "Rodzinnej Europie", ciągle jednej z najlepszych książek o przygodach "środkowoeuropejskiej" mentalności, czy w stanowiącej rodzaj intelektualnej i literackiej autobiografii "Ziemi Ulro". Te i następne książki, jak choćby „Świadectwo poezji", czy "Życie na wyspach" wprowadzają w samo sedno spraw, które dotyczą dziś życia i literatury. "O poezji dzisiaj pisze się zbyt zawile, jakby w ostatecznym rachunku nie sprowadzała się do prób nazwania wspólnej nam doli skazańców w pascalowskiej piwnicy." (Czesław Miłosz)

4. Wisława Szymborska. Wisława Szymborska (ur. 2 lipca 1923 r. w Bninie, obecnie w obrębie Kórnika) polska poetka, eseistka i krytyk literacki, a także tłumaczka literatury francuskiej, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1996). Jej rodzicami byli Wincenty Szymborski (1870-1936) -zarządca zakopiańskich dóbr hrabiego Władysława Zamoyskiego (w styczniu 1923 r. tuż przed urodzeniem córki został przeniesiony do Kórnika w celu uporządkowania tamtejszych spraw finansowych) i Anna Maria z d. Rottermund (1890-1960). Od 1924 rodzina Szymborskich mieszkała w Toruniu, następnie od 1929 w Krakowie przy ul. Radziwiłłowskiej. Wisława uczęszczała tam początkowo do Szkoły Powszechnej im. Józefy Joteyko przy ul. Podwale 6, następnie, od września 1935 r. do Gimnazjum Sióstr Urszulanek przy ul. Starowiślnej 3-5. Po wybuchu II wojny światowej kontynuowała naukę na tajnych kompletach, a od roku 1943 zaczęła pracować jako urzędniczka na kolei, by uniknąć wywiezienia na roboty do Rzeszy. W tym też czasie po raz pierwszy wykonała ilustracje do książki (podręcznik języka angielskiego First steps in English Jana Stanisławskiego) i zaczęła pisywać opowiadania oraz z rzadka-wiersze. Od roku 1945 brała udział w życiu literackim Krakowa; wg wspomnień poetki- największe wrażenie wywarł na niej Czesław Miłosz. W tym roku podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, by następnie przenieść się na socjologię. Studiów jednak nie ukończyła, ze względu na trudną sytuację materialną. Pierwsze wiersze opublikowała w krakowskim "Dzienniku Polskim", następnie w "Walce" i "Pokoleniu".

5. Wisława Szymborska. W tych czasach Szymborska była związana ze środowiskiem akceptującym socjalistyczną rzeczywistość. W latach 1947-1948 była sekretarzem dwutygodnika oświatowego "Świetlica Krakowska" i między innymi- zajmowała się ilustracjami do książek. W kwietniu 1948 r. wyszła za mąż za poetę Adama Włodka. Nowożeńcy zamieszkali w krakowskiej "kolonii literatów" przy ul. Krupniczej. Niepowtarzalny klimat tego środowiska miał inspirujący wpływ na twórczość poetki. Z mężem rozwiodła się w roku 1954. W 1949 roku pierwszy tomik wierszy Szymborskiej "Wiersze" (wg innych źródeł ,,Szycie sztandarów’’) nie został przyjęty do druku, gdyż "nie spełniał wymagań socjalistycznych". Debiutem książkowym został wydany w roku 1952 tomik wierszy "Dlatego żyjemy" z wierszami m.in. "Młodzieży budującej Nową Hutę" czy "Lenin". Szymborska została przyjęta do Związku Literatów Polskich. Była członkiem PZPR do 1966. W 1953 podpisała się pod wspólną rezolucją grupy członków krakowskiego oddziału ZKP, potępiającą duchownych skazanych w procesie księży z kurii krakowskiej. Już w 1957 Szymborska nawiązała kontakty z paryską "Kulturą" i Jerzym Giedroyciem. W 1964 Szymborska znalazła się wśród sygnatariuszy sfałszowanego przez władze protestu potępiającego Radio Wolna Europa za nagłośnienie Listu 34. W 1975 podpisała protestacyjny list 59, w którym czołowi polscy intelektualiści, protestowali przeciwko zmianom w konstytucji, wprowadzającym zapis o kierowniczej roli PZPR i wiecznym sojuszu z ZSRR. W latach 1953-1981 była członkiem redakcji „Życia Literackiego", gdzie od 1968 roku prowadziła stałą rubrykę "Lektury nadobowiązkowe", które zostały później opublikowane także w formie książkowej. W latach 1981-1983 wchodziła w skład zespołu redakcyjnego krakowskiego miesięcznika "Pismo".

6. Wisława Szymborska. Wiersze Szymborskiej to unikalna liryka o głębokiej refleksji, intelektualna, zawierająca często wyraźny podtekst filozoficzny. Jej twórczość charakteryzuje precyzja słowa, lapidarność, częste posługiwanie się ironią, paradoksem, przekorą lub żartobliwym dystansem w celu uwypuklenia głębokich treści. Autorka często porusza tematy o charakterze moralistycznym i rozważa egzystencjalną sytuację człowieka jako jednostki i zbiorowości ludzkiej. Uhonorowana Nagrodą Goethego w 1991, a później także Nagrodą Herdera. Orędownikiem poezji Szymborskiej w Niemczech jest Karl Dedecius tłumacz literatury polskiej. Komitet Noblowski w uzasadnieniu przyznania poetce nagrody napisał: za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości. Za pomoc dla świdnickich dzieci otrzymała Dziecięcą Nagrodę SERCA. Za pośrednictwem Jacka Kuronia i jego Fundacji "Pomoc Społeczna SOS" przekazała część Nagrody Nobla na zakup okien do budowanego w Świdnicy Europejskiego Centrum Przyjaźni Dziecięcej. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1996 roku otrzymała tytuł "Człowiek Roku’’ tygodnika ,,Wprost".

7. Henryk Sienkiewicz. Henryk Sienkiewicz, jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich, cieszy się od stu lat największą poczytnością. Urodzony dnia 5 maja 1846r. w zubożałej rodzinie szlacheckiej na Podlasiu (w Woli Okrzeskiej pod Łukowem), chłopięce lata spędził na wsi, obserwując z bliska życie ludu, którego niedole przedstawił tak wiernie w swych wczesnych nowelach. Gimnazjum i studia wyższe (w Szkole Głównej) ukończył w Warszawie. Działalność literacką rozpoczął dość wcześnie, już w roku 1867 pisząc krytyki literackie, felietony na aktualne tematy, wreszcie nowele. Zarówno świetna forma tych krótkich opowiadań, jak i zawarta w nich myśl postępowa i patriotyczna zjednały młodemu pisarzowi wielki rozgłos. W nieco późniejszym okresie stworzył prawdziwe arcydzieła nowelistyki. Po podróży do Ameryki talent Sienkiewicza osiąga pełnię swego rozwoju: w latach 1883-1888 ukazuje się Trylogia, czyli „Ogniem i mieczem”, „Potop” i „Pan Wołodyjowski”. Ten wielki cykl powieści historycznych wywarł olbrzymi wpływ na społeczeństwo, bo chociaż przedstawiał czasy odległe – budził i podtrzymywał wolę oporu przeciw zaborcom. Trylogia przyniosła Sienkiewiczowi sławę, jakiej nie zdobył dotąd żaden polski pisarz.

8. Henryk Sienkiewicz. Mimo ciężkich przeżyć osobistych (śmierć ukochanej żony pod koniec pisania ,,Potopu’’, niefortunne drugie małżeństwo) talent pisarza nadal się wzbogacał. Powstają nowe wielkie powieści historyczne: ,,Quo vadis’’ (Dokąd idziesz 1896) i , ,,Krzyżacy’’ (1900). Sienkiewicz zdobywa światową sławę. Jego dzieła, tłumaczone na wiele języków, rozchodzą się w dużych nakładach w krajach europejskich, w Ameryce, a nawet w Azji i Afryce (Egipt). Do światowego rozgłosu pisarza przyczyniła się również Nagroda Nobla, przyznana mu za CAŁOKSZTAŁ TWÓRCZOŚCI w roku 1905. Jeszcze wcześniej nagrodził Sienkiewicza naród polski. W roku 1900, na trzydziestolecie jego pracy literackiej, społeczeństwo ofiarowało mu jako dar narodowy – majątek Oblęgorek (obecnie mieści się w tym pałacyku Muzeum Sienkiewiczowskie). Owocem wędrówki po Egipcie i innych terenach Afryki wschodniej stała się powieść młodzieżowa – ,,W pustyni i w puszczy’’ (1911) . Ostatnie lata niezwykle bogatego i pracowitego życia poświęcił pisarz pomocy ofiarom I wojny światowej, organizując w Szwajcarii specjalny komitet. Odzyskania niepodległości przez Polskę już nie doczekał. Zmarł w Vevey w Szwajcarii dnia 15 listopada 1916 roku, okrywając żałobą cały naród. Po zakończeniu I wojny światowej sprowadzono zwłoki Sienkiewicza do ojczyzny i pochowano uroczyście w podziemiach katedry warszawskiej.

9. Władysław Reymont. Autor ,,Chłopów’’ naprawdę nazywał się Stanisław Władysław Rejment i przyszedł na świat 7 maja 1867 roku we wsi Kobiele Wielkie (okolice Piotrkowa), jako piąte dziecko wiejskiego organisty Józefa i jego żony - Antoniny. Na ogromny awans społeczny późniejszego pisarza miało wpływ wiele czynników. Przede wszystkim - jego matka Antonina, kobieta szlacheckiego pochodzenia, która wyniosła z domu szczegółowe wykształcenie i zainteresowanie kulturą. Młody umysł Stanisława rozwijał się również dzięki kontaktom ze stryjem jego matki – ks. Szymonem Kupczyńskim. Starania obu tych osób o edukację przyszłego pisarza były jednak trudne; nie mógł on otwarcie wyrażać swego zamiłowania do sztuki - nie aprobował tego jego ojciec. Józef Rejment pragnął, by Władysław, tak jak jego starszy brat, pomagał w powiększaniu majątku rolnego, co było powodem częstych awantur między mężczyznami. W końcu oddał go na ucznia do krawca (Konstantego Jakimowicza, męża jednej z sióstr Reymonta), który miał przysposobić chłopca do zawodu wybranego przez organistę. Następne cztery lata upłynęły na nauce, po czym w końcu młodzieniec zdobył świadectwo potwierdzające, iż jest czeladnikiem. Reymont nigdy nie wykazał się w praktyce zdobytymi umiejętnościami. Dalsze lata upłynęły młodemu Władysławowi na pogłębianiu swych kulturalnych zainteresowań, czemu sprzyjał pobyt w Warszawie. Tam oddawał się namiętnemu czytaniu, zachwycił się teatrem, seansami spirytystycznymi i magnetycznymi.

10. Władysław Reymont. Do rodziców powrócił po nieudanych próbach aktorskich w trupie teatralnej, mając dziewiętnaście lat. Jago pisarski talent zaczął ujawniać się dopiero cztery lata później, gdy zaczął prowadzić dzienniki. W międzyczasie zatrudnił się na kolei, którą porzucił, by ponownie występować w objazdowym teatrze. Przestawionymi imionami i zmienioną wersją nazwiska Reymont zaczął się podpisywać od momentu, gdy spod jego pióra zaczęły wychodzić nowele, opowiadania i szkice. Uczynił tak nie dlatego, by przestać się utożsamiać z apodyktycznym i surowym ojcem, lecz by jago nazwisko brzmiało bardziej „światowo”. Na stałe zamieszkał w Warszawie w 1893 roku - i od tego momentu tak naprawdę zaczęła się jego literacka kariera, uwieńczona 13 listopada 1924 roku Nagrodą Nobla za powieść ,,Chłopi’’. Zmarł rok po tym wydarzeniu (5 grudnia 1925 roku) wskutek nękającej go od dłuższego czasu choroby serca.

11. Ciekawostki dotyczące Nagrody Nobla. Nobel to przepustka do wieczności. Czasami wydana na „lewo”. Oprócz przypadków celowych lub pomyłkowych pominięć historia Nagród Nobla zapisała także swoje mroczne i niebezpieczne karty. Tak było na przykład w przypadku Fritza Habera uważanego za twórcę broni chemicznej. Haber, Niemiec żydowskiego pochodzenia, od 1910 roku pracował w berlińskim Instytucie Chemii Fizycznej nad wdrażaniem bojowych środków chemicznych. Robił to z pełną świadomością, zaangażowaniem i „oddaniem sprawie”, doskonale wiedząc, że swoją wiedzą służy machinie zabijania ludzi. I to w sposób masowy. Po I wojnie światowej bał się, że zostanie skazany za zbrodnie wojenne. Zamiast tego w 1918r. przyznano mu Nagrodę Nobla z dziedziny chemii „za badania nad wykorzystaniem azotu z powietrza do produkcji amoniaku”.

12. Autor prezentacji; Iwona Wawrzynek Nauczyciel języka polskiego. Centrum Kształcenia Ogólnego i Zawodowego w Zabrzu.