Архи-халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйл болох нь, түүнээс урьдчилан сэргийлэх

1. МОНГОЛЫН МЯНГАНЫ СОРИЛТЫН САН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨСӨЛ Архи-халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйл болох нь, түүнээс урьдчилан сэргийлэх

2. Çîõèñã¿éõýðýãëýýã ¿íýëýõ Архи, согтууруулах ундааны хэрэглээний хэв маягийг аюултай хэрэглээ, хортой үр дагавар өгөхүйц хэрэглээ, архины хамаарал хэмээн 3 ангилна. • Аюултай хэрэглээ гэж хор хохирол учруулахуйц хэрэглээний хэв маягийн түвшин болно. • Хортой үр дагавар өгөхүйц хэрэглээ нь бие махбод буюу сэтгэцийн эрүүл мэндэд хохирол учруулах хэв маяг юм. • Архины хамаарал гэдэг нь тухайн хүний эрхэмлэдэг байсан үнэт зүйлс нь утгаа алдаж архийг эн тэргүүнд тавих физиологи, зан үйл, танин мэдэхүйд суурилсан хавсарсан эмгэг бөгөөд үндсэн шинж нь архи уух дур хүсэл байдаг. Энэхүү эмгэг нь дахих хандлагатай.

3. Архины талаар үйлчлүүлэгчтэй ярилцахдаа CAGE- аргыг ашиглана. • C-архийг хэрэглэхээ багасгах • А-архийг багасгах талаар цочроож өгөх • G- архийг жигшээх • Е- архинаас гаргах талаар сэдээж өгөх

4. 1. Õýçýýíýãýíöàãòòà ººðèéíóóõÿâäëààÁÀÃÀÑÃÀÕõýðýãòýéãýæáîäîæáàéñàíóó.2.Õýííýãíüòàíûãèõóóæáàéíàãýæ ø¿¿ìæëýíÄÓÐïÉà òàíüõ¿ðãýæáàéñàíóó.3. Òà ººðèéíàðõèóóäàãÿâäëààÁÓÐÓÓÒÀÉ ãýæáîäîíñýòãýëäóíäóóðáàéæ ¿çñýí ¿¿. 4. ªã뺺 áîñîîäòàчèчèðчñàëãàëàõààçîãñîîõãýæýñâýëýâã¿éðõñýíäîòðîîçàñàõûíòóëäÄÀÕÈÍ ÀÐÕÈ ÓÓÆ ¿çñýí ¿¿.

5. Õýðâýý 1 óäààÒÈÉÌãýæõàðèóëáàëÀðõèõýòð¿¿ëýíõýðýãëýгчáàéæáîëçîøã¿é.2 áîëîí 3 óäààÒÈÉÌãýæõàðèóëáàëÀðõèéãõýòð¿¿ëýíõýðýãëýãчìºí.Á¿ãäýäíüÒÈÉÌãýæõàðèóëáàëÀðõèíûõàìààðàëòàéõ¿íãýæ ¿çíý.

6. Архи, согтууруулах ундаа гэж юу вэ? • Спирт агуулсан,уураг тархийг сонгомлоор гэмтээж тархины үйл ажиллагааг дарангуйлах үйлчлэлтэй, хараат байдал үүсгэдэг мансууруулах үйлчилгээтэй шингэн зүйлийг хэлнэ. Ариун цэвэр, цэвэрлэгээ, ариутгал, хадгалах, нян устгал зэрэг ахуйн хэрэглээнд хэрэглэгддэг бодис.

7. Æèëä 1 õ¿íäíîãäîõàðõè 8-9 ëèòðáîë ¿íäýñíèéõýìæýýíäàþóëó÷èðëààãýæ ¿çäýã. ÎÕÓ-ä 1995 îíä 15 ëèòðòõ¿ðñýí Ìîíãîëäíýãõ¿íä 23 ëèòð

8. Насанд хүрээгүй хүн архи уух /21 нас/ • Æèëä 1 õ¿íäíîоãäîõàðõè 8-9 ëèòðáîë ¿íäýñíèéõýìæýýíäàþóë óчèðëààãýæ ¿çäýã. ÎÕÓ-ä 1995 îíä 15 ëèòðòõ¿ðñýí. Гэтэл Ìîíãîëäíýãõ¿íä 23 ëèòðсогтууруулахундааноогдожбайна. • Àðõèóóæýõëýõíàñçàëóóæèõòóòàìàðõèнд äîíтох өвчинд ºðòºõýðñäýëíýìýãääýã • 15 íàñõ¿ðýýã¿éáîë 40%, • 17 íàñàíä 25%, • 21-25 íàñàíä 10% • 25-ààñ äýýøáîë 2.5% áàéíà. • Мîíãîëäàðõèõýðýãëýäýãçàëóóñûí 1/3 (27.7%) íüöàãààíàðõè, 1/3 (30.7%) íüøàðàéðàã, (14.7%) íüàéðàãõýðýãëýäýã байна.

9. Архидан согтуурснаас учирсан эрүүл мэндийн хохирол жилээс жилд нэмэгдэж, халдварт бус өвчлөл, нас баралтын зонхилох шалтгаан болж байна. • Сүүлийн 10 жилд зүрх судасны эмгэгээр нас барах явдал 4-5 дахин нэмэгдэж, хүн амын нас баралтын шалтгааны 1-рт, хавдар 2-рт, осол гэмтэл 3-рт орох болж, нийт нас баралтын 52,5 хувь нь согтуугаар осолд өртөн нас барсан байна. /АССХТҮХөтөлбөрөөс/

10. Согтууруулах ундааны гол найрлага нь этилийн спирт С2Н5ОН буюу алкоголь юм. Алкоголь гэдэг нь талимаарах гэсэн араб үгнээс гаралтай. Үүнд: бүх төрлийн архинууд • Виски, коньяк • Шимийн архи • Дарснууд • Коктелууд • Шампанск • Шар айраг • Айраг орно. МУ-ын хуулинд 2 %-иас дээш алкоголь агуулсан зүйлийг согтууруулах ундаа гэнэ гэж заасан байдаг.

11. Өсвөр үеийнхний дундах 2009 оны судалгаагаар хүүхдүүдийн аавынх нь 81.9, ээжийнх нь 60.1 % согтууруулах ундаа хэрэглэдэг гэсэн байна. Согтууруулах ундаа үргэлж хэрэглэдэг гэсэн эцэг, эхтэй хүүхдийн дийлэнх нь С,В /33.3%/ үнэлгээтэй суралцдаг байна. • Судалгаанд хамрагдсан хүүхдүүдийн 6.1% нь согттлоо ууж байсан, 54.5 % нь амсах төдий, 39.4% нь одоогоор огт хэрэглэж байгаагүй гэсэн байна. Өөрөөр хэлбэл судлагаанд хамрагдсан нийт хүүхдийн 10 хүүхэд тутмын 6 нь ямар нэг хэмжээгээр хэрэглэж үзсэн байна.

12. Согтууруулах ундаа хэрэглэх шалтгаанууд: • Архи уудаг найз нөхдийнхөө ятгалга, шахалтанд орох • Тэд өөрсдөө насанд хүрсэн хүн шиг харагдахыг хүсдэг • Ямар нэг бэрхшээлтэй асуудлыг шийдэх арга зам гэж боддог • Тэд амрахыг хүсдэг • Тэд гэр бүлийнхнийгээ архи ууж байгааг харж байдаг Архи уудаг айлын 10 хүүхэд тутмын 1нь сурлага муутай, 4 хүүхдийн 1 нь зан үйлийн сөрөг өөрчлөлт гарч, 10 орчим хувь нь архи ууж, 5 хувь нь гэрээсээ дайжиж байгааг тодорхойлжээ.

13. Зам тээврийн осол нь архитай холбоотой Архи уусан үедээ машин жолоодох юмуу машин механизм ажиллуулах (бүхий л зам тээврийн осол архитай холбоотой байдаг) Монголд ¿éëäâýðèéíîñëûí 30%, ãýðá¿ëñàëàëòûí 45%, àâòîõºñãèéíîñëûí 60-72%, òýí¿¿чèëñýí õ¿¿õäèéí 82%, õ¿íàìèíûõýðãèéí 82%, õ¿чèíãèéíхэргийн 92% согтуугаар үйлдэгдэж байна. 330 õ¿íä 1 àðõèíûäýëã¿¿ð, 1000 õ¿íä 1.3 áààðöýíãýýíèéãàçàðçàðèìäàà 1000 õ¿íòóòìààñ 21 íüýð¿¿ëæèãäýæáàéíà (УÁ).

14. Байнга хэтрүүлэн хэрэглэх нь архинд донтох өвчинд хүргэнэ. •  Архи согтууруулах ундааны хэрэглээний түвшингээр нь хүмүүсийг 5 бүлэгт хувааж үздэг. Үүнийг Скиннерийн пирамид гэдэг.

15. Аюултай хэрэглээ гэдэг нь архийг зохисгүйгээр хэтрүүлэн хэрэглэж, хууль эрх зүйн зөрчил үүсгэж буй хэрэглээ юм. • Хортой үр дагавар өгөхүйц хэрэглээ гэдэг нь эрүүл мэндийн болон гэр бүл, нийгэм хамт олонд асуудал үүсч буй хэрэглээ юм. • Архинд донтох өвчин гэдэг нь архи согтууруулах ундааны зүйлийг зохисгүй хэрэглэвэл дахин дахин хэрэглэх эмгэг дур хүсэл үүсч, улмаар сэтгэцийн болон биеийн хараат байдалд орохыг хэлнэ.

16. Донтолт

17. Эрүүл мэндийн нөлөө • Архи нь хүний ходоодонд хоол ордогтой адил шууд ордог. 20 орчим % нь ходоодонд шимэгдэж, үлдсэн 80 % нь нарийн гэдсээр шимэгдэж заавал цусаар дамжин зүрх, тархи, элгэнд очно. Биеэс нүүрсхүчлийн хий, ус болон ялгардаг. Шимэгдэлтийн хугацаа нь ямар хоол унд идсэнээс хамаарч хүн бүрт өөр өөр байдаг. Хүмүүст согтууруулах ундааг задлах ферментийн идэвх өөр өөр байдаг.

18. Архи хүний биед богино болон урт хугацааны туршид нөлөө үзүүлдэг • Архинаас шалтгаалсан 60 гаруй өвчлөл үүсдэг • Архи, согтууруулах ундааг хэр эрт хэрэглэж эхлэнэ төдий чинээ хурдан хугацаанд донтолт үүсдэг • Архи, согтууруулах ундаанаас шалтгаалсан нас баралт манай орны хувьд өндөр байдаг • Зан төрхөд өөрчлөлт гарна • Өвчнөө үгүйсгэдэг • Гэр бүл давхар өвддөг • Архины шалтгаант эрхтэн системийн өвчлөл үүсгэнэ

19. Өвчлөл • Зүрх судасны эмгэгийн нас баралтын 40% • Хавдрын өвчнөөр нас баралтын 20%. • Элэгний хавдрын нас баралтын 42,3% • Ходоодны хавдрын 15,6% • Улаан хоолойн хавдарын 10,3% • Хоол боловсруулах эрхтний эмгэгийн 8% тус тус архинаас үүдэлтэй өвчлөл эзэлж байна. • Тархинд үзүүлэх нөлөө нь: • Мэдрэлийн эсүүдийг үхүүлнэ. • Тархинд эмгэг голомт үүсгэнэ.

20. Эрүүл түрүү булчирхай Үрэвссэн түрүү булчирхай

21. Жирэмслэлт ба Архи согтууруулах ундаа Жирэмсэн үедээ согтууруулах ундаа хэрэглэж байсан эхээс төрсөн нярай

22. Жирэмсэн үедээ согтууруулах ундаа хэрэглэж байсан эхээс төрсөн нярайн тархи Эрүүл нярайн тархи

23. Зулай талаас эрүүл тархины бүтэц 38 настай. 17 жил архи хэрэглэж байгаа

24. Элгэнд • Архины шалтгаант элэгний үрэвсэл • Архины шалтгаант элэгний өөхжилт • Архины шалтгаант элэгний хатуурал • Архины шалтгаант элэгний хавдар Зүрхэнд • Архины шалтгаант зүрхний булчингийн үрэвсэл • Архины шалтгаант зүрхний өөхжилт • Архины шалтгаанд зүрхний шигдээс • Архины шалтгаант зүрх судасны дутагдал, нарийсал

25. Архины шалтгаант элэгний цирроз Эрүүл элэг

26. Архины шалтгаант өөхлөж томорсон зүрх Эрүүл зүрх Архины шалтгаант жижгэрч хатуурсан зүрх

27. Архины асуудалтай хүнд яаж туслах вэ? • Архи уугаагүй эрүүл үед нь архины хор хөнөөлийн талаар ярилцах • Түүний төлөө хэрхэн санаа зовж байгаа болон түүнд туслах гэсэн санаагаа ойлгуулах • Туслах байгууллагуудын талаар мэдээлэл өгөх • Архи уухгүй байх шйидвэр гаргахад нь дэмжлэг үзүүлэх • Архигүй амьдралын төлөвлөгөөг хамт гаргалцах • Өөртөө болон бусдад туслах, аливаа баяр ёслолыг архи, согтууруулах ундаагүйгээр тэмдэглэж сурах • “Үгүй” гэж хэлж сурах

28. Донтох өвчтэй хүмүүст туслах • Архинд донтох өвчинг эмчилж болно. • Архи согтууруулах ундааны хэрэглээний талаарх мэдлэгтэй болох • Архи уухаа болихоор шийдсэн хүмүүст шаардлагатай дэмжлэг туслалцаа үзүүлсэнээр архинаас гарч чаддаг. • “АА”- архинаас гарахад нь тусалдаг нэр хаяггүй үйлчилгээ үзүүлдэг бүлэг гэж байдаг. • Архинд донтох өвчтэй хүмүүсийн гэр бүлд туслах бүлэг гэж байдаг. Алатеен. АДӨ-тэй эцэг эхтэй хүүхдүүдэд тусалдаг хөтөлбөр, мөн АДӨ-гөөс болж шаналж байгаа эцэг эхдээ хэрхэн туслах талаар зааж сургадаг. • Ал-Анон. АДӨ-тэй хүний эхнэр, нөхөрт, эсвэл найз нарт нь туслах зорилготой хөтөлбөр юм. • Туслах байгууллагуудын талаар мэдээлэл өгөх • Архи уухгүй байх шийдвэр гаргахад нь дэмжлэг үзүүлэх • Архигүй амьдралын төлөвлөгөөг хамт гаргалцах

29. Àíõààðàëòàâüñàíäáàÿðëàëàà !