TÜRKİYE’NİN SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI

1. TÜRKİYE’NİN SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü 5 Haziran 2012, Ankara

2. SUNUMA GENEL BAKIŞ • Dünya Ticaret Örgütü ve STA’lar • Türkiye-AB Gümrük Birliği ve Türkiye’nin Serbest Ticaret Anlaşmaları • Türkiye’nin STA’larının Yapısı • STA’ların Ekonomiye Etkileri • Menşe Kuralları

3. DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ VE STA’LAR

4. Dünya Ticaret Örgütü ve Serbest Ticaret Anlaşmaları • En çok kayrılan ülke kuralı (MFN) • Doha Turu ve Bölgesel Ticaret Anlaşmaları • GATT Madde XXIV (Mal Ticareti) • GATS Madde V of GATS (Hizmetler Ticareti) • Yetki Hükmü • Gümrük Birliği ve STA’lar

5. Bölgesel Ticaret Anlaşmaları (BTA) olarak nitelendirilen Tercihli Ticaret Anlaşmaları, Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) ve Gümrük Birlikleri (GB), DTÖ üyesi ülkeler arasında mal ticaretini düzenleyen En Çok Kayrılan Ulus (MFN) kuralının temel istisnasını teşkil etmektedirler. MFN kuralı gereğince bir DTÖ üyesi ülke diğer DTÖ üyesi ülkelere karşı tarife oranları ve diğer ticari önlemlerde herhangi bir ülkeye tanıdığından daha az avantaj sağlayan muamelede bulunamamaktadır. GATT XXIV: DTÖ kuralları üye ülkelere 1947 tarihli Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması’nın (GATT) 24. maddesinde düzenlenen bir dizi koşulun yerine getirilmesi kaydıyla BTA tanımı kapsamında diğer ülkelere karşı tercihli ticaret imkanları tanımasına izin vermektedir. Buna göre, BTA’ların yapılması uluslararası ticareti esaslı şekilde serbestleştirmeleri, ticarete yeni engeller konulmamasını teşvik etmeleri ve ticari ortaklar arasında ayrımcılık yapılmamasının aracı olmaları koşullarına bağlanmıştır. GATT Tokyo Turu 1979 Yetki Hükmü (Enabling Clause): Gelişme yolundaki ülkelere tercihli ticaret anlaşması yapma konusunda MFN kuralına bir istisna olarak esnek uygulamalar sağlanmıştır. Bu kapsamda, belirli koşullar altında gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkeler ile en az gelişmiş ülkelere; gelişmekte olan ülkelerin ise gerek kendi aralarında gerek en az gelişmiş ülkelere tarife tavizleri tanıması mümkün kılınmıştır. DTÖ Çerçevesinde Bölgesel Ticaret Anlaşmaları

6. DTÖ Çerçevesinde Bölgesel Ticaret Anlaşmaları • SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI • Serbest Ticaret Anlaşmaları GATT’ın XXIV’üncü Maddesi çerçevesinde akdedilmektedir. Anılan madde, DTÖ üyelerinin birbirlerine karşı uygulamak zorunda oldukları MFN vergilerine istisna getiren bir maddedir. Diğer bir ifade ile, herhangi iki veya daha fazla DTÖ üyesinin birbirlerine MFN vergi oranlarından daha düşük bir vergi oranı uygulaması ancak GATT’ın XXIV’üncü maddesinde tanımlanan “gümrük birlikleri ve serbest ticaret alanları” ile mümkün olmaktadır. Bu çerçevede, iki veya daha fazla DTÖ üyesinin söz konusu ekonomik entegrasyon modelleri çerçevesinde bir anlaşma yaparak MFN’e istisna getirmeleri ancak söz konusu anlaşmaların ticaretin esaslı kısmını kapsaması ile mümkün olabilmektedir. “Ticaretin esaslı kısmı (substantially all trade)”nın tarifi üzerinde uzlaşma bulunmamaktadır. Tarife satırlarının belli bir yüzdesi olarak iddia olunacağı gibi, ticarete konu eşyanın belli bir oranı olarak da tanımlanabilir. • YETKİ HÜKMÜ ÇERÇEVESİNDE AKDEDİLEN ANLAŞMALAR • Tercihli Ticaret Anlaşmaları da MFN kuralına bir istisna getirmekte ve GATT Tokyo Round 1979 Yetki Hükmü çerçevesinde akdedilmektedir. Söz konusu hüküm kapsamında, gelişme yolundaki ülkeler arasında akdedilen bir tercihli ticaret anlaşmasının ticaretin esaslı kısmını kapsama zorunluluğu yoktur.

7. TÜRKİYE-AB GÜMRÜK BİRLİĞİ VE TÜRKİYE’NİN SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI

8. Türkiye-AB Gümrük Birliği ve STA’lar • 31 Aralık 1995 tarihinde yürürlüğe giren 1/95 sayılı AB-Türkiye Ortaklık Konseyi Kararı (Gümrük Birliği Kararı) ile Türkiye üçüncü ülkelere karşı uyguladığı MFN gümrük vergisi oranlarını AB’nin Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) ile konsolide etmiştir. • Gümrük Birliği Kararı çerçevesinde ülkemiz, AB’nin Ortak Ticaret Politikası’na uyum sağlamıştır. Söz konusu uyum, AB ile Türkiye’nin tek bir gümrük alanı haline gelmesi nedeniyle, Gümrük Birliği’nin taraflarının üçüncü ülkelere karşı OGT’nin yanısıra aynı tercihli vergiyi de uygulamaları temeline dayanmaktadır. • Bu kapsamda, ülkemizce OGT’nin yanısıra, AB’nin Tercihli Rejimlerine ve Menşe Kurallarına uyum sağlanmıştır.

9. SERBEST TİCARET ANLAŞMALARINA UYUMUN YASAL DAYANAKLARI • GATT 1994’ün XXIV. Maddesi (ticaretin esaslı kısmı) • Türkiye ile Avrupa Birliği arasında Gümrük Birliği’ni tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın 16. Maddesi • 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın 54. Maddesi Gümrük Birliği’nin işleyişini doğrudan etkileyen alanlar arasında ticaret anlaşmalarını da saymaktadır. • Akdeniz İçin Birlik (Avrupa-Akdeniz Serbest Ticaret Alanının aşamalı bir şekilde oluşturulması)

10. 1/95 SAYILI OKK’NIN 16. MADDESİ • Türkiye’nin 1996 yılından itibaren beş yıl içerisinde Topluluğun tercihli gümrük rejimine aşamalı olarak uyum sağlaması öngörülmüştür. • Bu uyum, otonom rejimleri ve üçüncü ülkelerle yapılan tercihli ticaret anlaşmalarını kapsamaktadır. • Söz konusu üçüncü ülkeler, 1/95 sayılı OKK’nın 10 sayılı Eki’nde belirtilmiştir. • Ancak, AB’nin dış ilişkiler politikası kapsamında, bu ülkelerin sayısı giderek artmaktadır. Bu anlamda, Türkiye açısından uyum “hareketli hedef” haline gelmiştir. • Bahse konu beş yıllık süre içerisinde Türkiye'nin Topluluk'tan farklı bir tarife politikası uygulaması durumunda, üçüncü ülkelerden Topluluğa, menşe ülke veya ihracatçı ülke bakımından tercihli olarak ithal edilen ve serbest dolaşıma giren ürünlerin Türkiye'ye ithal edilirken, telafi edici vergiye tabi tutulabileceği hükme bağlanmıştır. • Tercihli rejimler kapsamında tarife tavizlerinden yararlanılması, bu rejimler kapsamında yapılan düzenleme ve anlaşmaların ekinde yer alan Topluluk ortak menşe kurallarının karşılanmasına bağlıdır. Ülkemizin de tercihli rejimler kapsamında üçüncü ülkelerden yapılan ithalatta aynı menşe kurallarını uygulaması öngörülmüştür.

11. 1/95 SAYILI OKK’NIN 54. MADDESİ • Gümrük Birliğinin işleyişiyle doğrudan ilgili alanlar ticaret politikası, üçüncü ülkelerle imzalanan ve sanayi ürünleri itibariyle ticari boyutu olan anlaşmalar, sanayi ürünleri ticaretindeki teknik engellerin kaldırılmasına ilişkin mevzuat, rekabet, sınai ve fikri mülkiyet hukuku ile gümrük mevzuatıdır. • Bu Kararın I. ila IV. Kısımlarında yer alan diğer yükümlülükler saklı kalmak kaydıyla, Gümrük Birliğinin işleyişiyle doğrudan ilgili alanlardaki Türk mevzuatı Topluluk mevzuatına mümkün olduğu ölçüde uyumlu hale getirilir.

12. TÜRKİYE’NİN STA’LARI (1) • 19 adet STA’mızdan 16 tanesi yürürlükte olup, 2 tanesi iç onay sürecinde, 1 tanesi de parafe edilmiş durumdadır. • 13 ülke ve/veya ülke grubu nezdinde müzakere girişimlerimiz sürmekte, • 12 ülke ve/veya ülke grubuyla müzakereler devam etmektedir. • STA’lara yönelik tüm hazırlık, müzakere, imzaya hazır hale getirme ve imza sonrası yürürlük işlemlerini takip konuları Müsteşarlığımız Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü görev ve yetki alanında yer almaktadır.

13. TÜRKİYE’NİN STA’LARI (2)

14. TÜRKİYE’NİN STA’LARI (3) Müzakeresi Devam Eden Ülkeler Müzakere Girişimi Yapılan Ülkeler • Malezya • Kolombiya • Ekvator • Kamerun • Gana • Moldova • Kongo Demokratik Cumhuriyeti • Ukrayna • Libya • KİK • Seyşeller • MERCOSUR • Faroe Adaları • Kanada • Hindistan • Diğer ASEAN Ülkeleri • Endonezya • Diğer Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri • Meksika • Vietnam • Güney Afrika • Orta Amerika • Cezayir • Peru • Japonya

15. AB’NİN YÜRÜRLÜKTE OLAN TERCİHLİ GÜMRÜK REJİMLERİ • Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Kapsamında Tek Taraflı Taviz Tanınan Ülkeler • GTS : Gelişme Yolundaki Ülkeler (128 ülke/bölge) • Silahlar Hariç Herşey : En Az Gelişmiş Ülkeler (50 ülke/bölge) • GTS+ : Özel Teşvik Mekanizması • Otonom Gümrük Rejimleri Kapsamında Tek Taraflı Taviz Tanınan Ülkeler • Balkan Ülkeleri → Kosova • Moldova • Gürcistan • Gümrük Birliği • Türkiye, Andorra, San Marino • Tercihli Ticaret Anlaşmaları • Serbest Ticaret Anlaşmaları → EFTA Ülkeleri, Faroe Adaları • Ortaklık Anlaşmaları • EURO-MED → Fas, Tunus, İsrail, Filistin, Cezayir, Mısır, Ürdün, Lübnan, Suriye (parafe edildi) • Latin Amerika Ülkeleri→ Meksika, Şili • İstikrar ve Ortaklık Anlaşmaları (Batı Balkan Ülkeleri) → Arnavutluk, Karadağ, Hırvatistan, Makedonya, Bosna-Hersek, Sırbistan • Güney Afrika Cumhuriyeti • Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri (ACP countries) • Kore Cumhuriyeti • Andean: Kolombiya, Peru (parafe edildi) • Orta Amerika (parafe edildi)

16. AB’NİN MÜZAKERELERİ DEVAM EDEN TERCİHLİ TİCARET ANLAŞMALARI • Serbest Ticaret Anlaşmaları • ASEAN Ülkeleri (Singapur, Malezya) • Ortaklık Anlaşmaları • Latin Amerika → MERCOSUR, Orta Amerika Topluluğu, Andean (Ekvator) • AKP Ülkeleri • Körfez İşbirliği Konseyi → Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Kuveyt, Suudi Arabistan, Umman • Libya • Ukrayna • Hindistan • Kanada

17. AB’NİN STA’LARI (YÜRÜRLÜKTE OLANLAR) VE TÜRKİYE (1)

18. AB’NİN STA’LARI (YÜRÜRLÜKTE OLANLAR) VE TÜRKİYE (2)

19. TÜRKİYE’NİN STA’LARININ YAPISI

20. TÜRKİYE’NİN STA’LARINDA YER ALAN TEMEL HÜKÜMLER • İkili ticarette tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılması • Tarife indirimlerinin yol açabileceği olumsuzluklara karşı alınabilecek tedbirler ve uygulama esasları (bildirim, istişare ve tavizin askıya alınması dahil ticaret politikası savunma araçlarının uygulanması) • Anlaşmanın doğru ve etkin uygulanmasından sorumlu ortaklık organlarının teşkili (Ortak Komite, Ortaklık Komitesi, Ortaklık Konseyi) • Ortak menşe kuralları ve gümrük idareleri arasında işbirliği

21. TÜRKİYE’NİN SERBEST TİCARET ANLAŞMALARININ MODELLERİ Serbest Ticaret Anlaşmaları • AB’nin STA Modeline paralel olarak sanayi ürünlerinde genelde asimetrik bazda tam tarife serbestleşmesi • Tarım ürünlerinde AB’den farklı olarak tarafların hassasiyetinin yüksek olmadığı seçilmiş ürünlerde Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren eş zamanlı uygulamaya konulan karşılıklı ve dengeli taviz değişimini içermektedir Ortaklık Anlaşmaları (Tunus, Suriye, Ürdün ve Lübnan ile yapılan Anlaşmalar) • "Serbest Ticaret Anlaşmaları"ndaki hükümlere ilaveten “Ekonomik ve Teknik İşbirliği” hükümlerini de kapsamaktadır • "Karma Ekonomik Komisyon" kuran Anlaşmaları da içermektedir

22. TÜRKİYE-MISIR SERBEST TİCARET ANLAŞMASI Yürürlüğe Giriş Tarihi: 1 Mart 2007

23. SANAYİ ÜRÜNLERİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER • Mısır menşeli sanayi mallarının Türkiye’ye ithalatında uygulanan gümrük vergileri ve eş etkili vergiler 1 Mart 2007 tarihinde sıfırlanmıştır. • Türkiye menşeli malların Mısır’a ithalatında uygulanan gümrük vergileri ve eş etkili vergiler ise aşağıdaki takvime göre sıfırlanacaktır: • Liste 1’de yer alan mallar(hammaddeler veyatırım malları)için 1 Ocak 2008 tarihinde, • Liste 2’de yer alan mallar(hammaddeler, yarı mamullerveyapı malzemeleri)için 1 Ocak 2008 tarihinde başlanmak suretiyle 1 Ocak 2014 tarihinde, • Liste 3’de yer alan mallar(tekstil, giyim, elektrikli ev aletleri, kozmetikler, mobilyaveeşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar)için 1 Ocak 2010 tarihinde başlanmak suretiyle 1 Ocak 2017 tarihinde, • Liste 4’de yer alan mallar(yolcu taşımaya mahsus motorluaraçlar)için 1 Ocak 2011 tarihinde başlanmak suretiyle 1 Ocak 2020 tarihinde.

24. AB VE TÜRKİYE MENŞELİSANAYİ ÜRÜNLERİNİN MISIR’A İTHALATINDA UYGULANAN GÜMRÜK VERGİLERİNİNİNDİRİM TAKVİMİ

25. TÜRKİYE MENŞELİ TARIM ÜRÜNLERİNİN MISIR’A İTHALATINDA UYGULANACAK TAVİZLER

26. MISIR MENŞELİ TARIM ÜRÜNLERİNİN TÜRKİYE’YE İTHALATINDA UYGULANACAK TAVİZLER (I)

27. MISIR MENŞELİ TARIM ÜRÜNLERİNİN TÜRKİYE’YE İTHALATINDA UYGULANACAK TAVİZLER (II) (*) 1704, 1806, 1902, 1905 ve 2102.10 AS kodlarının altında yer alan ürünlerde ad-valorem vergiler kaldırılacak ve indirimler tarım payı üzerindeki vergilerden yapılacaktır.

28. DİĞER BİLGİLER (MISIR) • AB ile Mısır arasında Serbest Ticaret Anlaşması (STA) 2001 yılında imzalanmıştır. • Anlaşmanın menşe kurallarına ilişkin olarak Pan-Avrupa-Akdeniz modeli temel alınmıştır. • STA kapsamında ihdas edilen Ortak Komite son olarak 5-6 Mart 2012’de Kahire’de toplanmıştır.

29. STA’LARIN EKONOMİYE ve DIŞ TİCARETE ETKİLERİ

30. STA’LARIN GENEL EKONOMİYE ETKİLERİ • Ucuz Girdi Temini • Dışa Açık Rekabetçi Bir Ekonomik Altyapının Tesisi Suretiyle Uluslararası Rekabet Gücünün Artması, • Muhtemel İç Pazar Daralmasının Ekonomi Üzerindeki Olumsuz Etkilerinin Azaltılması, • Mal Ticareti Yanında Hizmetler Ticaretinde de Pazara Giriş İmkanlarının Sağlanması, • Karşılıklı Yatırımların Artırılması İçin Daha Uygun Bir Ortamın Temini, • Türkiye’nin Tercihli Ticaret İmkanlarından Yararlanmak İsteyen Doğrudan Yabancı Sermayeli Yatırımların Artmasının Sağlanması,

31. STA’LARIN DIŞ TİCARETE ETKİLERİ (1) • İhracatın Önündeki Tarife/Tarife Dışı Engellerin Kaldırılarak Sürdürülebilir Bir İhracat Artışının Sağlanması, • İhracatın Ülke / Madde Bazında Çeşitlendirilmesi ve Batı Avrupa Pazarlarına Bağımlılığın Azaltılması, • Üçüncü Ülke Pazarlarına Girişte AB ve Tercihli Giriş İmkanlarına Sahip Diğer Ülkeler ile Eşit Rekabet Şartlarının Temini, • İkili ve Çapraz Menşe Kümülasyonu’nun İşletilmesi Suretiyle Rekabet Gücünün ve Taraflar Arasındaki Karşılıklı Ticaret Hacminin Artırılması.

32. STA’LARIN DIŞ TİCARETE ETKİLERİ (2) • STA imzalanan ülkeler ile dış ticaretimiz sürekli bir artış eğilimi içerisindedir. • STA imzalanan ülkelerin genel dış ticaretimiz içerisindeki payı yükselmektedir. • Ülkemizin STA ülkeleriyle ihracat ve ithalatı genel ortalamaların üzerinde artış göstermektedir. • Ülke tercihini bağımsız olarak belirleyememe ve AB ülkeleri ile STA’ları eşanlı gerçekleştirememe gibi bilinen ve çözümü için yoğun çaba sarf edilen problemlere rağmen STA’lar en etkin pazara giriş aracı olma özelliğini korumaktadır. • Ayrıca, bölgesel ticaret anlaşmaları bakımından Dünyada domino taşlarının düşmeye devam ettiği ve pazara giriş bağlamında ülkemizin bu sürecin dışında kalmasının maliyetinin ağır olacağı dikkate alındığında, başlangıç ve yapılış sebebi ne olursa olsun izlenen pazara giriş stratejisine sinerji sağlayacak STA’ların gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir.

33. TÜRKİYE’NİN STA ÜLKELERİNE VE DÜNYAYAİHRACATI (%) 33

34. TÜRKİYE’NİN STA ÜLKELERİNDEN VE DÜNYADAN İTHALATI (%) 34

35. STA ÜLKELERİYLE İKİLİ TİCARETİN ARTIŞI • Bugüne kadar yürürlüğe konulan STA’larda ihracat, genel trendin üstünde artmıştır. Örneğin, 2002-2011 döneminde ihracat %274 artarken, STA’nın yürürlüğe girdiği ülkelere ihracat aynı dönemde %394 artmıştır. • Böylece, Türkiye ile STA ülkeleri arasında 2002 yılında 6,9 milyar ABD Doları seviyesinde bulunan ticaret hacmi, 2011 yılında 25,8 milyar ABD Doları seviyesine yükselmiştir. • Türkiye ile STA’sı yürürlükte olan 16 ülke ile ikili ticaret ilişkileri incelendiğinde; söz konusu ülkelere toplam ihracat 2011 yılı verileri itibarıyla 13,6 milyar ABD Dolar, ithalat ise 12,2 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiş, STA ülkeleriyle ticarette Türkiye dış ticaret fazlası vermiştir. • Bu veriler sırasıyla Türkiye’nin toplam ihracatının %10,1’ini ve ithalatının %5,1’sini oluşturmaktadır.

36. MENŞE KURALLARI

37. MENŞE KAVRAMI • Menşe, eşyanın ekonomik milliyeti olarak tanımlanabilir. • Farklı ülkelerden gelen ürünlerin farklı muameleye tabi olması, menşe kurallarına ihtiyacın doğmasına neden olmuştur. • Bir eşyanın ‘menşe ülkesi’ ile ‘ihraç ülkesi’ her zaman aynı ülkeyi ifade etmeyebilir.

38. MENŞE KAVRAMININ ÖNEMİ • Eşyanın ithalatı esnasında gümrük vergilerinin hesaplanması • Ticaret politikası önlemlerinin uygulanması • (gözetim ve korunma önlemleri, miktar kısıtlamaları, • anti-damping vergisi vb.) • Dış ticarete ilişkin istatistik tutulması

39. TERCİHLİ MENŞEYE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER Karşılıklı Taviz Verilmesi Esasına Dayananlar - Serbest Ticaret Anlaşmaları Kapsamında Ticaret - Avrupa Birliği ile Tarım Ürünleri Ticareti - Avrupa Birliği ile AKÇT Ürünleri Ticareti Tek Taraflı Taviz Verilmesi Esasına Dayananlar - Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi

40. Tercihli Rejimler Kapsamında Tercihli Menşe Kurallarından Yararlanmak için Gerekli Şartlar • Ürünler Anlaşma kapsamında olmalı • Anlaşmanın menşe ekinde bahsedilen liste kuralları karşılanmış olmalı • Geçerli bir menşe ispat belgesi olmalı

41. MENŞE KÜMÜLASYONU Uluslararası ticarette ikili veya çok taraflı anlaşmalarla birbirlerine bağlanmış ülkelerin birbirleri kaynaklı girdileri sınırsız ölçüde kullanmalarına imkan sağlayan sistemdir. Taraf ülkenin, diğer taraf ülke/ülkeler menşeli maddeler üzerinde sadece ‘yetersiz işçilik ve işlem’in ötesinde işlem yapmak suretiyle elde ettiği nihai ürünü, kendi ülkesi menşeli olarak diğer taraf ülke/ülkelere tercihli rejim dahilinde ihraç etmesini sağlar. Üretimde kullanılan girdilerin yeterli işçilik ya da işlemden geçmeleri koşulu aranmaz.

42. STA’LAR KAPSAMI KÜMÜLASYON ÇEŞİTLERİ İkili Kümülasyon Aralarında serbest ticaret anlaşması bulunan İKİ ÜLKENİN birbirleri menşeli girdileri üretimde, yapılan üretim yetersiz işçilik veya işlemlerin ötesinde olmak kaydıyla, serbestçe kullanabilmesi ve bu şekilde üretilen ürünün anlaşmaya taraf diğer ülkeye ihracatında tercihli ticarete konu olmasına imkan tanıyan sistemdir. Çapraz Kümülasyon (Balkan / Pan-Avrupa-Akdeniz) Ülkelerin sisteme taraf herhangi bir ülke menşeli girdileri üretimde serbestçe kullanabilmesi ve bu şekilde üretilen menşeli ürünün anlaşmaya taraf diğer bir ülkeye tercihli tarifeden yararlanmak suretiyle ihraç edilebilmesine dayanan bir sistemdir. Tam Kümülasyon (Türkiye, Tunus ve Fas ve Cezayir Arasında) Bir eşyanın menşe statüsü kazanabilmesi için birden fazla taraf ülkede gerçekleştirilen işçilik veya işlemlerin bir arada değerlendirilmesine olanak veren kümülasyon sistemidir.

43. STA’lar Hakkında Ayrıntılı Bilgi Almak İçin T.C. Ekonomi Bakanlığı Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü www.ekonomi.gov.tr İlgili Ülkelerdeki Ticaret Müşavirlikleri www.musavirlikler.gov.tr STA’ların menşe protokolüne ilişkin ayrıntılı bilgi almak için; T. C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı www.gumruk.gov.tr

44. TEŞEKKÜRLER T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü 5 Haziran 2012, Ankara