520 likes | 660 Views
Vetrarbrautir. ‘stórborgir alheimsins’. Vetrarbrautin okkar. Skífulaga, 4 þyrilarmar 100.000 ljósár í þvermál Skífan 2000 ljósár á þykkt en þynnist út á við Sólkerfið er um 28 milljón ljósár frá miðju Miðbunga – gamlar stjörnur Skífan – gasþokur og virk stjörnumyndun
E N D
Vetrarbrautir ‘stórborgir alheimsins’
Vetrarbrautin okkar • Skífulaga, 4 þyrilarmar • 100.000 ljósár í þvermál • Skífan 2000 ljósár á þykkt en þynnist út á við • Sólkerfið er um 28 milljón ljósár frá miðju • Miðbunga – gamlar stjörnur • Skífan – gasþokur og virk stjörnumyndun • Hjúpur – kúluþyrpingar
Nágrenni sólarinnar • 4 ljósár að jafnaði milli stjarna • Nálægasta stjarna er α–Centauri kerfið (þrístirni) • Flestar nálægar stjörnur eru dvergstirni • Smáatriði um nálægar stjörnur
Gasþokur • Dreifast um vetrarbrautina • Dæmigerð gasþoka er tugir eða hundruð ljósára í þvermál • Klasi stjarna myndast þegar gasþoka fellur saman • Nálægasta stóra gasþokan er Sverðþokan (M42)
Armar vetrarbrautarinnar • Stjörnumyndun er virkust í örmunum • Meiri efnisþéttleiki í örmum → meiri líkur á að gasþokur falli saman • Bjartar stjörnur (OB) eru aðeins í örmum • Armarnir bláleitir (nýjar og heitar stjörnur)
Miðja vetrarbrautarinnar • Miðbungan er um 10 þúsund ljósár í þvermál • Svarthol í miðju, um 2,6 milljón sólmassar • Gas uppurið, aðeins gamlar stjörnur • Miðjan er rauðleit!
Hjúpurinn • Kúlulaga utan um alla vetrarbrautina • Kúluþyrpingar og gamlar stakar stjörnur
Flokkun vetrarbrauta • Hubblesflokkun: • E – Sporvölur (ellipticals) • S – Skífur (spirals) • Auk þess • Óreglulegar vetrarbrautir (oft í árekstri) • dvergvetrarbrautir
Sporvölur • Oftast í þyrpingum • Lítið gas og ryk • Rauðleitar • Engin nýmyndun stjarna • Hafa þróast hratt í upphafi og klárað gasforðann • Geta myndast við árekstur skífuvetrarbr.
Skífur • Oftar einar sér eða í útjaðri þyrpinga • Gas og ryk í skífunni • Nýmyndun stjarna í fullum gangi • Bláleitar
Þyrpingar • Dæmigerð þyrping – þúsund stórar vbr auk dvergvetrarbrauta • Sópar til sín sífellt fleiri vetrarbrautum úr nágrenni sínu • Reiknilíkan af þróun þyrpingar