Projekty foresight w Polsce. Metodologia.

1. Projekty foresight w Polsce. Metodologia. Prof. UKSW dr hab. Paweł Ruszkowski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie www.akademickiemazowsze2030.pl Warszawa, 06.12.2010

2. Co to jest foresight? Pojecie foresight nie ma polskiego odpowiednika. Należy je rozumieć jako spoglądanie lub sięganie w przyszłość, przy czym chodzi nie tylko o prognozę ale także o możliwość wpływu na bieg wydarzeń.Ma on na celu wskazanie i ocenę przyszłych potrzeb, szans i zagrożeń związanych z rozwojem społecznym i gospodarczym oraz przygotowanie odpowiednich działań wyprzedzających.

3. Metody foresight

4. Charakter projektów foresight • FORESIGHT jest kombinacją: • Intuicji • Metod • Analiz • Trendów rozwoju

5. METODOLOGIA METODY BADAWCZE Metody foresight Analiza SWOT Analiza PEST Panele eksperckie Metoda Delphi Metoda krzyżowej analizy wpływów W wyniku realizacji projektu zostanie przygotowany zestaw 3 scenariuszy określających przyszłość szkół wyższych Warszawy i Mazowsza

6. Techniki foresight’u

7. Analiza SWOT Analiza SWOT Strength= Mocne Strony w Polsce Weakness= Słabe strony w Polsce, przeszkadzające w wykorzystaniu Mocnych Stron Opportunities= Szanse, potencjalne korzyści jakie stwarza wspieranie danego obszaru Threats= zagrożenia przy sięganiu po Szanse

8. Analiza SWOT Cel analizy SWOT Dostarczyć materiału do decyzji czy rozwijać dany obszar, czy inwestować : przez porównanie Szans i Zagrożeń oraz Silnych i Słabych Stron. Sformułowanie celu : na podstawie Szans Uzasadnienie celu : na podstawie Szans Identyfikacja barier : na podstawie Słabych Stron Minimalizacji ryzyka : na podstawie Zagrożeń Plan działań : eliminacja słabych stron, wykorzystanie mocnych

9. Analiza SWOT Czynniki kluczowe Społeczne zasoby fachowej kadry poziom wiedzy społeczeństwa o technologiach obszaru ZRP Technologiczne dostęp do nowych technologii, maszyn i urządzeń możliwości techniczne potencjał badawczy Ekonomiczne koszty realizacji, koszty wdrożenia oraz upowszechnienia technologii popyt koszty i korzyści środowiskowe Środowiskowe normy środowiskowe stan wiedzy na temat skutków zanieczyszczenia środowiska dla zdrowia ludzi i ekosystemów Polityczno-prawne regulacje prawne (zmiany w prawie ułatwiające zakup i wdrażanie nowych technologii ochrony środowiska, zmiany w prawie odnośnie eksploatacji odnawialnych źródeł energii) instrumenty ekonomiczne i finansowe polityka planowania badań naukowych (sterowania badaniami naukowymi) Wartości akceptacja społeczna (zaufanie społeczne) rola mediów

10. Czynniki kluczowe - przykład Przykład NPF „Polska 2020” Globalizacja i integracja europejska. Czy świat zdoła pokonać aktualny kryzys i rozwiąże problemy globalne, wspomagając trwały rozwój światowej gospodarki? Reformy wewnętrzne. Czy polskie elity polityczne zdołają przeprowadzić program niezbędnych, głębokich reform instytucji życia publicznego, by odblokować rozwojowy potencjał naszego kraju? Gospodarka Oparta na Wiedzy. Czy zdołamy szybko zbudować najważniejszy dziś zasób rozwojowy –wiedzę, rozwijając kapitał intelektualny, zwiększając potencjał badawczo-naukowy i efektywność transferu wiedzy do gospodarki? Akceptacja społeczna. Czy polskie społeczeństwo zaangażuje się

11. Metoda kluczowych technologii Polega na wyznaczeniu kluczowych technologii za pomocą specjalnie do tego celu dobranych kryteriów. Umożliwia określenie priorytetów B+R oraz polityki naukowo technicznej w konkretnych dziedzinach techniki i technologii. Pozwala na wyznaczenie rozwiązań i określenie przyszłych potrzeb dla przemysłu. Benchmarking –stosowany tutaj w celu porównania „status quo” w innych krajach czy regionach

12. Analiza PEST Analiza PEST jest terminem z dziedziny zarządzania strategicznego i oznacza metodę analizy zewnętrznego otoczenia, które dotyczy wszystkich firm i instytucji. Akronim P.E.S.T. określa czynniki Polityczno -Ekonomiczno -Społeczno –Technologiczne tego środowiska. Te zewnętrzne czynniki najczęściej są poza kontrolą i czasami przedstawiają zagrożenie.

13. Analiza PEST cd. Analiza Polityczna: Stabilność polityczna, Ochrona wartości intelektualnych, Środowisko legislacyjne realizacji kontraktu, Analiza ekonomiczna: Typ systemu ekonomicznego kraju, Przewaga konkurencyjna kraju, Kurs i stabilność krajowej waluty, Jakość infrastruktury Analiza społeczna: Demografia, Struktura społeczna, Kultura (np. rola kobiet) Analiza technologiczna: Ostatnie osiągnięcia technologiczne, Wpływ technologii na ofertę produktową, Wpływ technologii na strukturę kosztów

14. Drogi rozwoju Wizja B Opis sytuacji w przyszłości zawierający określenie warunków technicznych, ekonomicznych, społecznych Dziś: Gdzie jesteśmy, co powinniśmy robić droga rozwoju Wizja A Opis przebiegu wydarzeńlub rozwoju technologicznego zawierającyczynniki i wydarzenia kluczowe, punkty zwrotne Wizja C

15. Metoda Delphi • Badanie eksperckie • Składające się zazwyczaj z dwóch lub trzech rund • Narzędziem badawczym w każdej z rund jest ten sam kwestionariusz ankiety, adresowany do tego samego grona ekspertów • Respondentom wypełniającym ankietę po raz drugi/kolejny prezentowane są zbiorcze odpowiedzi ekspertów z pierwszej/poprzedniej rundy. Zaprojektowanie kwestionariusza I runda – zebranie opinii ekspertów Analiza danych Przesłanie ekspertom zbiorczych odpowiedzi z I rundy i realizacja II rundy Opracowanie i analiza wyników końcowych

16. Metoda DELFICKA Wyrocznia Delficka Wyrocznia Delficka-ogłaszała swe przepowiednie przez kapłankę. Kapłanka ta, zwana była Pytią, musiała mieć co najmniej 50 lat Pytia piła wodę ze świętego źródła, żuła liście laurowe i z wysokości swego trójnogu wygłaszała święte słowa wyroczni, zwykle jednak dopiero świątynni poeci układali jej słowa w formie poetyckiej.

17. Badanie Delphi – etap 1 Jest to metoda ekspercka -ankietowa skierowana do szerokiej grupy respondentów o odpowiednio dobranym profilu (np. naukowcy + inżynierowie biznesmeni + politycy + dziennikarze lub/i projektanci + producenci + handlowcy + użytkownicy) Kwestionariusz składa się z tez (zdań twierdzących) ilustrujących prognozy na temat przyszłego rozwoju wydarzeń w danej dziedzinie w dłuższej perspektywie czasowej

18. Badanie Delphi – etap 2 Badanie składa się zazwyczaj z dwóch lub trzech rund W każdej z rund stosowany jest ten sam kwestionariusz ankiety, adresowany do tego samego grona ekspertów Respondentom wypełniającym ankietę po raz drugi/kolejny prezentowane są zbiorcze odpowiedzi z poprzedniej rundy

19. Badanie Delphi – etap 3 Do każdej z tez zadawanych jest kilka tych samych pytań, np.: możliwy czas realizacji/ wdrożenia, innowacyjność, ważność, ograniczenia/bariery we wdrożeniu, dostępna infrastruktura badawczo-rozwojowa, pozycja konkurencyjna na tle innych krajów, wpływ wdrożenia na wzrost zatrudnienia, gospodarkę, środowisko naturalne itp. W trakcie kolejnego wypełniania ankiety respondentom prezentowane są zbiorcze odpowiedzi z pierwszej rundy –respondent może utrzymać swoją opinię lub zmienić ją pod wpływem opinii innych; Badanie jest anonimowe –pozwala na uniknięcie wpływu autorytetów, silnych osobowości, grup nacisku

20. Foresight w Polsce

21. Organizacja Narodowego Programu Foresight „Polska 2020” Panel Główny MNiSW Komitet Sterujący Konsorcjum Koordynujące Przedsięwzięcie Bezpieczeństwa Technologie informacyjne i telekomunikacyjne Zrównoważony Rozwój Polski 3 Panele Pól Badawczych 20 Paneli Tematycznych Tysiące ekspertów zewnętrznych

22. Czynniki kluczowe w NPF „Polska 2020” • Globalizacja i integracja europejska. Czy świat zdoła pokonać aktualny kryzys i rozwiąże problemy globalne, wspomagając trwały rozwój światowej gospodarki? • Reformy wewnętrzne. Czy polskie elity polityczne zdołają przeprowadzić program niezbędnych, głębokich reform instytucji życia publicznego, by odblokować rozwojowy potencjał naszego kraju? • Gospodarka Oparta na Wiedzy. Czy zdołamy szybko zbudować najważniejszy dziś zasób rozwojowy – wiedzę, rozwijając kapitał intelektualny, zwiększając potencjał badawczo-naukowy i efektywność transferu wiedzy do gospodarki? • Akceptacja społeczna. Czy polskie społeczeństwo zaangażuje się w zmiany, popierając trudne lecz niezbędne reformy?

23. Wyniki NPF „Polska 2020” Czynniki Reformy wewnętrzne Otoczenie zewnętrzne GOW Akceptacja społeczna Scenariusz Skok cywilizacyjny + + + + Twarde dostosowania +/- + + - Trudna modernizacja + - + + +/- + - - Słabnący rozwój (scenariusz dryfu) - - - - Zapaść

24. Projekty branżowe (zakończone)

25. Projekty regionalne (zakończone) wg K. Czaplickiej

26. Dziękuję Prof. UKSW dr hab. Paweł RUSZKOWSKI

27. Foresight regionalny dla szkół wyższych Warszawy i Mazowsza „Akademickie Mazowsze 2030” Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007 – 2013, Działanie 1.1, Poddziałanie 1.1.1 www.akademickiemazowsze2030.pl Warszawa, 06.12.2010